Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Savadsızlığın ləğvi uğrunda mübarizə.
185
Məktəblərin və orada oxuyan uĢaqların sayı getdikcə artırd ı. 19 20/21-ci tədris ilində olan 937 I pillə məktəblərin sayı 1926/27-ci dərs ilində 1420-yə, onlardakı Ģagirdlərin sayı isə 74922-dən 150625 nəfərədək artdı 30 .
Respublikanın bütün məktəblərində 1926/27-ci tədris ilində 1918/19-cu tədris ilindəki 48076 nəfərə qarĢı 66528 Ģagird təhsil alırd ı 31 .
qoyuldu, zəhmətkeĢlərin təhsilə kütləv i cəlb edilməsi üçün Ģərait yaradıldı. Savadsızlığın ləğvi uğrunda mübarizə. A zərbaycanda xalq maarifınin ən mühü m, b irinci dərəcəli vəzifəsi əhalinin savadsızlığın ı ləğv etmək hesab olunurdu. 1917-ci ildə Azə rbaycanda bütün əhalinin cəmi 9,3 fa izi 32 , kənd sakinləri və qadın larınsa daha az hissəsi savadlı id i 33 . Savadsızlığın ləğv edilməsi 1920-ci ilin sentyabrında Azərbaycan Xalq Maarif Ko missarlığ ı nəzdində xüsusi olaraq təĢkil ed ilmiĢ Mərkəzi Ko missiyanın rəhbərliy i altında bütün Ģəhər, qəza mərkəzləri və kəndlərində vahid plan ü zrə həyata keçirilird i. 1921-c i il iyulun 14-də XKS xüsusi qərarında savadsızlığ ın ləğv edilməsin i ilin əvvəlində təĢkil olun muĢ Mərkəzi baĢ siyasi-maarif idarəsinin mühü m və təxirəsalınınaz vəzifəsi elan etdi 34 . Respublikada əhalinin bütün təbəqələrini əhatə edən savadsızlığ ı ləğvetmə məktəb və kursları açılmasına baĢlandı. Savadsızlığın ləğv edilməsi uğrunda mübarizədə müəllimlərlə yanaĢı, bütün savadlı adamlar da fəal iĢtirak edirdilər. Xalq Maarif Ko missarlığın ın bütün iĢçiləri və ko lleg iya üzvləri, yerli inqilab ko mitələri və baĢqa təĢkilatlarda digər vəzifə və tapĢırıq ları yerinə yetirməkdən ta ma milə a zad olunaraq, qəzala rda xa lq maarifmin təĢkilinə cəlb edilmiĢdilər 35 . AK(b)P-n in IV qurultayı (1922-c i ilin fevra lı) A zərbaycan əhalisi içərisində savadsızlıqla mübarizəyə ilin ən ü mdə vəzifəsi kimi yanaĢmağ ı vacib bildi
36 . 1922/23-cü tədris ilində Bakı və onun ətraf mədən rayonlarında 7517 nəfərin o xuduğu 257 savad məktəbi fəaliyyət göstərirdi 37 , Azərbaycanın bütün qəzalarında isə ancaq 3852 nəfəri əhatə edən 189 məktəb təĢkil etmək mü mkün olmuĢdu
38 . Növbə fəhlələrin i savad məktəbinə cəlb etmək məqsədilə Bakı və onun mədən rayonlarında 1922-ci ildə 20 xüsusi səyyar qrup təĢkil edilmiĢdi 39 . Buna oxĢar səyyar savad məktəbləri qəzalarda da yaradılmıĢdı. Onlar kəndlilərin ən geridə qalmıĢ təbəqələrini savadlanma iĢinə cəlb edirdi. Bütün Azərbaycan üzrə savadsızlığı, ləğvetmə kurs və məktəblərində 1922/23-cü tədris ilində 14336 nəfər məĢğul olurdu 40 . Onlardan 6954 nəfər azərbaycanlı, o cü mlədən 492 nəfər qadın idi 41 . Növbəti tədris ilində savadsızlığ ın ləğvi sahəsində könüllü təĢkilat və cəmiyyətlər meydana gəldi. Savadsızlığın ləğvi iĢini vahid orqanda 186
mərkəzləĢdirmək üçün 1923-cü ilin dekabrında XKS-nin sədri Q. Musabəyovun baĢçılığı ilə "Savadsızlıqla mübarizə ko mitəsi" yaradıldı. Azərbaycan XKS və MĠK-in 1924-cü il 18 mart tarixli "Azərbaycan SSR əhalisi içərisində savadsızlığın ləğvi haqqında" qərarında yazmaq və ya oxu maq bacarmayan 15 - 25 yaĢda olan bütün əhaliyə savad öyrənmək b ir vəzifə olaraq tapĢırıld ı 42 . Bu
məqsəd üçün fabrik, zavod və idarələrdə boĢ otaqlardan, klub, xalq evi və məktəblərdən istifadə etmək hüququ verildi. Savad məktəblərində o xuyan fəhlələrin 8 saatlıq iĢ günü əmək haqqı saxlanılmaq la bütün təhsil müddətində 2 saat azaldıld ı 43 . 1924-cü il iyulun 17-də A zərbaycanda "Rədd olsun savadsızlıq" cəmiyyəti təsis edildi. Cəmiyyətin idarə heyətinin sədri Xalq Daxili ĠĢləri ko missarı H. Su ltanov oldu 44 . Cəmiyyətin Bakı və qəzalarda Ģöbələri açıld ı. Onların fəaliyyətində rayon partiya ko mitələrinin xüsusi səlahiyyətli nümayəndələri bilavasitə iĢtirak edird ilər 45 .
altında iclaslar, xüsusi kampaniyalar, "həftələr" və "günlər" keçirilird i. Bu kampaniyalar zaman ı yeni savad məntəqələri yaradılır, savadsızlığ ın ləğv edilməsi fonduna könüllü vəsaitlər köçürülürdü. 1925-ci ildə "Rədd olsun savadsızlıq" cəmiyyətinin Bakı və qəzalarda on min üzvü olan 16 Ģöbəsi 46 iĢləyird i. Partiya, gənclər və peĢəkarlar təĢkilatları xüsusilə öz ü zvləri içərisində savadsızlıqla mübarizədə fəal iĢtirak ed irdilər. Təkcə 1924/25-ci tədris ilində 1113 partiya ü zvü və namizədin in, 3234 ko msomo lçunun 47 və 11418 hə mka rlar üzvünün 48
savadsızlığ ı ləğv olunmuĢdu. Kənd əməkçiləri içərisində savadsızlığı ləğvetmə kurs və məktəblərinin təĢkilinə torpaq və meĢə iĢçiləri həmkarlar Ġttifaqı yardım ed ird ilər. Təkcə 1925- ci ildə bu Ġttifaq klub və qırmızı guĢələrdə mu zdurlar üçün 24 savadsızlığı ləğvetmə məntəqəsi və 22 savad məktəbi təĢkil etmiĢdi 49 . Xalqın təhsilə marağı ildən-ilə artırdı. A zərbaycan kəndlilərində bu həvəs xüsusilə güclü idi. Bir ço x hallarda savad məntəqələri 20-25 əvəzinə 40-45 nəfərə xid mət edirdi. Bəzi qəzalarda - Quba, Qazax və baĢqalarında savadsızlığ ı ləğvetmə məntəqələrində yer üstündə kəndlilər arasında münaqiĢələr baĢ verirdi 50 . Cəbrayıl, Tovuz və Quba qəzalarında BaĢ siyasi maarif idarəsinin məntəqələri ilə yanaĢı, kəndlilərin tələbi ilə savadsızlığ ın ləğv edilməsi ü zrə gecə kursları açılmıĢdı 51 .
1924/25-c i tədris ilində 1233 savadsızlığı ləğvetmə mənt əqəsində 31755 nəfər təhsil alırdı 52 .
yoxluğuna və böyük miqdarda savadsızlar o lmasına baxmayaraq respublikada savadsızlığın ləğvi sahəsində ilk uğurlu addımlar atıldı. Belə ki, 1921/22 -ci tədris Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|