Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dinə münasibət.
193
iĢinin təĢkili və mərkəzləĢdirilməsi haqqında dekret verdi 87 . Dekretdə nəĢriyyat iĢinin, Azərbaycan dilində "inqilabi" ədəbiyyat nəĢrinin təkcə Azərbay can üçün deyil, habelə qonĢu ġərq ölkələri üçün də rolu qeyd edilmiĢdi. Bu məqam "dünya inqilab ının in kiĢaf etdirilməsi"nə inamdan irəlı gəlird i və dekretdə onunla bağlı konkret tədbirlərin həyata keçirilməsi müəyyənləĢdirild i. A.B.Yusifzadənin sədrliyi ilə Azərbaycan Mərkəzi mətbuat kollegiyası yaradıld ı. MəĢhur yazıçı M.S.Ordubadi bu ko lleg iyanın üzvü idi 88 . Bundan sonra 1920-c i ilin a xırlarında Axundovun redaktorluğu ilə Bakı Partiya Ko mitəsinin həftəlik ―Kənd füqərası", 1921-c i ilin əvvəlindən isə "Azərbaycan füqərası" "Kommunist" qəzetlərinin nəĢrinə baĢlandı 88a
. Əsası 1906-cı ildən qoyulmuĢ "Bakinski raboçi" (" Bakı fəhləsi") qəzetinin nəĢri 1922-ci ilin mayından bərpa olundu. AK(b)P MK 1922-c i ilin fevra lında marksizm-lenin izm klassiklərinin əsərlərin in, marksist-len inçi ədəbiyyatın nəĢrinə baĢlamaq məqsədilə onların Azərbaycan dilinə tərcü məsinə rəhbərlik üçün komissiya yaratdı. K.Marks və F.Engelsin "Ko mmunist Partiyasının man ifesti" Azərbaycan dilində nəĢr olunan ilk əsərlərdən id i. 1920-1925-ci illərdə V.Ġ.Lenin in 26 əsəri 130,5 min nüsxə ümu mi tirajla çap olun muĢdu 89 .
90 . Həmin ilin iyununda Xalq Maarif Ko missarlığ ı nəzdində, sonradan dövlət nəĢriyyatına çevrilən nəĢriyyat Ģöbəsi yaradıldı. Mətbəə bazasını geniĢləndirmək məqsədilə təkcə 1922-ci ilin sonunda partiya 80 min manat (qızıl pulla) ayırmıĢdı. Dövlət və partiya orqanlarının kö məy i sayəsində Azərbaycan dilində 1920-ci ildə 63 min nüsxə tirajla 3, 1925-ci ildə 1 milyon 215 nüsxə tirajla 179, 1927-ci ildə isə 2 milyon 130 min nüsxə tirajla 858 adda nəĢr buraxılmıĢdı 91 . Siyasi ədəbiyyatla yanaĢı, sovet mətbuatı da kütlələrdə avtoritar Ģüurun formalaĢdırılmasına və onların "sosializm" uğrunda mübarizəyə səfərbər edilməsinə xid mət ed ird i. Aparıcı partiya mətbuat orqanları "Ko mmunist" (Azərbaycan dilində), "Bakinski raboçi", "Kommunist" (ermən i dilində) idi. 1923-cü ildə "Ko mmunist" qəzetinin tirajı 2,5 min nüsxəyə çatdırıldı. 111 Azərbaycan Sovetlor qurultayı (1923-cü il) böyük xid mətlərinə görə "Kommun ist" və "Bakinski raboçi" qəzetlərini Azərbaycan SSR-in Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni ilə təltif etdi 92 . Qəzalarda da partiya mətbuat orqanlarının nəĢrinə baĢlandı. Bu zaman Gəncədə "Yeni Gəncə", Naxçıvanda "ġərqin qapısı", ġuĢada Qarabağın s əsi" və baĢqa qəza qəzetləri çıxırdı. 1922-ci ildə Qubada "Əxbar" qəzetin in nəĢrinə baĢlandı. Maraqlıdır ki, qəzet 1920-ci ilin dekabrında VIII Ümu mrusiya Sovetlər qurultayı keçirərkən göndərilmiĢ alma sovqatına görə, Quba zəh mətkeĢlərinə minnətdarlıq əlaməti o laraq, 1921-ci ilin aprelində V.Ġ.Lenin in göndərdiyi mətbəə maĢınında çap olun muĢdu.
194
1920-1927-c i illərdə "AK(b)P M K və BK-n ın Xəbərləri" (Azə rbaycan və rus dillərində), "ġura quruluĢu", "Ġqtisadi xəbər" "Azərbaycan Ali Ġqtisad ġurasının əxbarı", "Azərbaycan neft təsərrüfatı", "Maarif və mədəniyyət" jurnalları nəĢr olunurdu. 1922-c i ildə "Molla Nəsrəddin"in nəĢri Bakıda bərpa olundu müsəlman ġərqində ilk qadın jurnalı - "ġərq qadını" 1923-cü ildə nəĢrə baĢladı, hökumət "Əkinçi" qəzetin in 50 illiyini keçirmək barədə 1928-ci ilin oktyabrında qərar qəbul etdi. 1927-ci ilin sonunda Azərbaycanda 194 min nüsxə tirajla 35 jurnal və digər nəĢrlər (onların ilk tirajı 497 min nüs xə id i) çıxırdı 93 .
geniĢlənməsi fəh lə-kəndli mü xbirlər hərə katına təkan verdi. 1924-cü ilin oktyabrında Bakıda fəhlə-kəndli mü xb irlərdən 235 nü mayəndənin iĢtirakı ilə bu hərəkatın əsas məsələlərini mü zakirə edən birinci qurultayı oldu 94 . Bclə bir qurultay 1926-c ı ilin iyununda Naxç ıvan Respublikasında da keçirildi. Azərbaycanda geniĢ radio veriliĢi Ģəbəkəsinin yaradılması xalqın ictima i-siyasi və mədəni həyatında ço x mühü m hadisə oldu. Birinci radio qurğusu 1924-cü ildə Bakıda, digərləri isə az sonra yerlərdə fəaliyyətə baĢladı. 1926-c ı ilin 6 noyabrında ilk dəfə efirdə "DanıĢır Bakı" sözləri səsləndi. Artıq 1927-c i ildə Azərbaycanın qəzalarında 111 rad io qurğusu və 36 səyyar radiostansiya fəaliyyət göstərirdi 95 . Dinə münasibət. Ġslam dini A zərbaycan xalqın ın ən mühü m mənəvi əsaslarındandır. Məhz buna görə azərbaycanlıların həyat və düĢüncə tərzinin özünəməxsus xüsusiyyətlərin in köklərini onlan bütün müsəlman xalq ları dünyası ilə doğmalaĢdıran Ġslamın universallığ ı və ənənəviliyində axtarmaq lazımd ır. Ġslam dini A zərbaycanda çətin tarixi yol keçmiĢdir. Bu cəhətdən 20-ci illər xüsusi yer tutur. Bu dövr həm Ġslam d ininə müsbət münasibətlə, həm də onun inkar və bəzən isə təqib edilməsi ilə nəzəri cəlb edir. Bu illərdə Azərbaycanda 1920-ci ilin aprelində qurulmuĢ rejimin ziddiyyətləri tam Ģəkildə üzə çıxmıĢdı. Odur ki, Ġslama münasibətdə hökumətin fəaliyyətinə birtərəfli, birmənalı yanaĢmaq doğru olmaz. Sovet hakimiyyətinin dinə münasibətinin baĢlıca prinsipi kilsə və məscidin dövlətdən ayrılması idi. Dini dövlətə münasibətdə xüsusi iĢ elan edən sovet hökuməti d in əleyhinə baĢladığı ateist fəalivyəti geniĢ kütlələrin mədəni yüksəliĢi və materialistcəsinə maariflən məsi uğrunda mübarizənin tərkib hissəsi hesab edirdi. Azərbaycanda Ġslamın özünəməxsus xüsusiyyətləri olmuĢdur. Azərbaycanda Ġslamla yanaĢı, ən qədim dövrlərdən mü xtəlif konfessiyalarm - pravoslav, yəhudi, katolik, protestant və qriqoryan, mü xtəlif din i icma və sektaların nü mayəndələri dinc yanaĢı yaĢamıĢdılar. 96
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|