Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qadın hərəkatı.
197
20-ci illərin əvvəllərində mətbuatda, partiya dairələrində mü xtə lif din i ayinlər, bayramlar, məhərrəmlik günlərində müsəlmanların matəm mərasimi və onların qadağan edilməsi haqqında məsələlər mü zakirə edilirdi. N.Nəriman ov bu mey illərin intiĢarına kəskin müqavimət göstərirdi. Hətta o, 1922-ci ilin avqustunda məhərrəmlik təziyələrin in qadağan edilməsinə qarĢı çıxmıĢd ı. Bu hadisələrin nəticələrin i nəzərə alaraq, 1923-cü ilin avqustunda AK(b)P-nin Bakı Ko mitəsinin Rəyasət Heyəti bütün rayon komitələrinə və məsul iĢçilərə "Ģaxsey- vaxsey" əleyhinə kampaniya aparmamaq barədə göstəriĢ vermiĢdi. 1925-c i ilin aprelində xüsusi qərarda inqilab i bayra mla rla yanaĢı altı xüsusi dini bayramın qeyd olunması da nəzərdə tutulmuĢdu. Respublikada dini tədris müəssisələri hələ fəaliyyət göstərirdi. Bakı Partiya Ko mitəsinin plenu mu (1926-cı ilin oktyabrı) və AK(b)P MK-n ın VIII qurultayı (1927-c i ilin noyabr) bu cür tədris müəssisələrinin mövcudluğunu qeyd etmiĢdi. La kin eyni za manda dekret in bir ço x human ist maddələri aç ıq Ģəkildə pozulur, onun demokratik cəhətlərinə əməl o lunmu rdu. 1924-cü ildə Bakıda yaradılan "Allahsız" cəmiyyəti bu sahədə xüsusi canfəĢanlıq edirdi, guya fəhlə və kəndliləri "döyüĢkən ateizm" bayrağı altında b irləĢdirmək, zəh mə tkeĢləri "mənəvi kö ləliyindən" azad etmək məqsədi güdürdü. Din əleyhinə iĢə yuxarı sinif Ģagirdləri, tələbələr, ədəbiyyat və incəsənət xadimləri cəlb edilird i. Dövlətin öz dekretindəki d ini iĢdə bitərəf qalacağı, dinin hər bir Ģəxsin vicdan iĢi hesab olunacağı barədə prinsiplərindən uzaqlaĢma halları baĢ verirdi. Ġnandırmaq və nəzakət metodları əvəzinə dindarlara münasibətdə inzibatçılıq metodları tətbiq olunurdu. Məhz buna görə bu illərdə "Allahsız" cəmiyyəti zəh mətkeĢlərin geniĢ dairəsini ö z tərəfınə cəlb edə bilmədi, onun kənd rayonlarında özəklər yaratmaq və orada fəal iĢ aparmaq cəhdləri müvəffəqiyyətsizliyə uğradı. Din əleyhinə iĢ yerlərdə ciddi müqavimətlə, bəzən isə dindarların qızğ ın etirazları ilə qarĢılaĢır və onları qanunsuz hərəkətlərə təhrik edirdi. Dekretin nəĢri vaxtından illər keçdikcə daha ço x d ini hüquqlar açıq Ģəkildə pozu lur, din xid mətçiləri təqib olunur, etiqad və vicdan azadlığı üzərinə amansız, "Ümu mi hücum" küləyi əsəcəyinin kəskin əlamətləri görünürdü.
problemlərindən biri Azərbaycan qadınının ictimai-sosial, siyasi, mədəni həyatda tam azadlığının təmin olunması idi. Qadın lar və qızlar respublika əhalisinin yarısını təĢkil etdiyi üçün onların kiĢilərlə bərabər yeni cəmiyy ət quruculuğuna cəlb edilməsi mühü m əhəmiyyət kəsb edirdi. Hakimiyyətə gəlmiĢ ko mmunistlər bu məsələyə xüsusi fikir verird ilər. Partiya qərarlarında qadın məsələsi, onların vəziyyəti, əməy inin hərtərəfli öyrənilməsi, təhsil və mədəni səviyyəsinin yüksəldilməsi daim d iqqət mərkəzində dururdu. 198
Azərbaycanda yeni hökumətin ilk tədbirlərindən biri cəmiyyətin bütün həyat sahələrində qadınların kiĢilərlə bərabərhüquqlu elan edilməsi oldu. Ancaq ilk dövrdə bütün Azərbaycan qadınları sovet hakimiyyətinin verdiyi hüq uqları dərindən dərk etmək, yeni quruluĢun mahiyyətin i hərtərəfli qavramaq səviyyəsində deyildi. Əhali içərisindəki feodal-patriarxal qalıqlarının ço x güclü olması da bu problemin həllini çətinləĢdirird i. Mədəni quruculuqda qadının ailədə, məiĢətdə maddi cəhətdən asılı olması barədə köhnə anlayıĢ və nıüxtəlif xu rafatları aradan qaldırmaq sahəsində ardıcıl fəaliyyət baĢlandı. Qadın lara kiĢilərlə bərabər hüquqlar verilməsinə baxmayaraq, onlar hələ ictimai-siyasi və mədəni həyatdan uzaq dilər, ço xarvadlılıq, erkən evlənmə və digər zərərli adətlər də aradan götürülməmiĢdi. Azərbaycan qadınının spesifık həyat tərzi onların arasında xüsusi forma və metodlarla iĢ aparılmasını tələb edird i. AK(b)P-n in n qurultayın ın (1920-ci ilin o ktyabrı) qətnaməsində göstərilird i: "Müsəlmanların məiĢət xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, qadınlar arasında iĢ üçün bir sıra xüsusi xarakterli tədbirlər (kustar artelləri, savad məktəbləri, klubların təĢkili, kiĢilər içərisində təĢviqat və s.) qəbul etmək lazımd ır" 105 . ġərq qadınları içərisində iĢintəĢkilatçıların ın 1921-ci ilin aprelində Moskvada keçirilən Ümu mrusiya müĢavirəsində qeyd olunmuĢdu ki, "ġərqin milli rayonlarında qadınlar içərisində təbliğat-təĢviqat iĢi ġərq xalq larının mədəni səviyyəsi və çoxcəhətli iqtisadi in kiĢaf formalarına uyğunlaĢdırılmalıdır" 106 . MüĢavirə qadınlar üçün istehsalat artelləri təĢkilinin zəruriliyini də vurğulamıĢdı. Azərbaycanda 1920-ci ilin noyabrından yaradılmıĢ qadın Ģöbələri qadın hərəkatında böyük rol oynadılar 107
. Qadınlar içərisində əvvəllər görün mə miĢ yeni təĢkilati iĢ forması olan qadın Ģöbələri tezliklə məĢhurlaĢaraq, qadın kütlələrin in etibarın ı qazandı və qabaqcıl müsəlman qadınların əsil döyüĢ qərargahlarına çevrildi. On ların təĢkilinin tək birinci ilində 20 min qadın Ģöbələrə cəlb edilmiĢ, 75 nəfər qadın iĢçi hazırlan mıĢdı 108
. 1921-c i ilin yanvarında qadın Ģöbələri müd irlərinin Bakıda toplanan birinci müĢavirəsi onların fəaliyyətinə böyük qiymət verdi 109
. Bitərəf qadınların 1921-ci il fevralın 8-dən 11-dək Bakıda keçirilən birinci qurultayında 1188 nəfər qadın nümayəndə iĢtirak edird i. On ların 500 nəfəri ucqar kəndlərdən gəlmiĢdilər. Nü mayəndələrin milli tərkibi belə idi: Azərbaycanlılar - 41,8, ruslar -16,7, ermənilər - 13,8, baĢqa millətlərdən olanlar - 7,7 fa iz. Qurultayın toplan masında məqsəd Azərbaycanın zəh mətkeĢ qadın kütlələrin i hərəkətə gətirmək və qəza qadın Ģöbələrin in iĢin i təmin etmək id i. Azərbaycan tarixində qadınların ilk xüsusi qurultayı qadınların istək və arzu larını müəyyənləĢdirməli, onları ölkənin qarĢısında duran mühü m xalq Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|