Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- TARĠXĠ
- : Cəmil Quliyev akademik ISBN 978-9952-448-44-03
- GĠRĠġ
| 2
AZƏRBA YCA N MĠLLĠ ELM LƏR AKADEM ĠYASI A.BAKIXANOV ADINA TARĠX ĠNSTĠTUTU
AZƏRBAYCAN TARĠXĠ aprel 1920- iyun 1941
YEDDĠ CĠLDDƏ VI CĠLD
BAKI, ELM , 2008
3
Bu k itab "Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. VI cild " (Bak ı, Elm, 2000) nəşri əsasında tək rar nəşrə hazırlanmışdır.
Məsul redaktor: Cəmil Quliyev akademik
ISBN 978-9952-448-44-03
Tarix – A zərbaycan
Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. VI cild (aprel 1920 - iyun 1941). Bakı. "Elm". 2008. 568 səh. + 48 səh. illüstrasiya.
Bu cilddə Vətən tarixinin mürə kkəb və ziddiyyətli dövrlərindən biri olan 20-30-cu illə rin uğurlu və məĢəqqətli tarixi hadisələri nəzə rdən keçirilir. Sovet hakimiyyətinin qurulması, "milli" dövlət quruculuğu, sənayeləĢdirmə və kollekt ivləĢdirmə , mədəni həyat, idarəet mənin zora kılıq, görün mə miĢ cəza tədbirləri ilə müĢayiət olunan inzibati-amirlik sistemi, eləcə də yeni cəmiyyət qurmağın bütün ağırlıq larını çiy inlərində daĢıyan milyonlarla zəh mətkeĢin gərgin əmək fəaliyyəti indiyədək öyrənilmə miĢ arxiv sənədləri və dövri mətbuat materialları əsasında tam və hərtərəfli Ģərh olunur. © "Elm" nəĢriyyatı, 2008 4
"Azərbaycan tarixi (1920-ci il aprel - 1941-ci il iyun)" - VI cild Vətən tarixin in ən mürəkkəb və ziddiyyətli dövrlərindən birini əhatə edir. Azərbaycanda həmin illərdə dövlət idarəçiliy inin yeni sistemi yaran mıĢ, ölkən in iqtisadiyyatında, cəmiyyətin ictimai-siyasi həyatında, mədəni-mənəvi aləmində köklü dəyiĢikliklər baĢ vermiĢdi. Xalqımızın keçdiy i bu tarixi yolun obyektiv və ciddi e lmi tədqiqinin mühüm prinsipia l əhə miyyəti vardır. Möhtərəm Prezident H. Ə. Əliyevin qeyd etdiyi kimi, "Azərbaycan xalq ı yetmiĢ il ko mmunist rejimi Ģəraitində, sosialist dövlətinin tərkib ində yaĢamıĢdır. Həmin dövr Azərbaycan xalqın ın həyatında böyük bir tarixi dövrdür, onun doğru-düzgün qiyməti verilmə lidir... Əsas cəhət budur ki, yet miĢ il ərzində Azərbaycan xalqı böyük tarixi yol keçmiĢ, respublikanın iqtisadiyyatı yüksək sürətlə inkiĢaf etmiĢ, xalq ımızın mədəni, təhsil səviyyəsi yüksəlmiĢ, Azərbaycanın elmi, mədəniyyəti, həyatının bütün sahələri in kiĢaf etmiĢ, respublikada böyük iqtisadi, sosial və mədəni-intellektual potensial yaranmıĢdır". Tarix e lmi keç miĢi fakt və hadisələr məc musu əsasında, konkret za man və məkan çərçivəsində, yalnız obyektiv tədqiq etməklə əsil həqiqəti üzə çıxara bilər.
Nisbətən son vaxtlaradək "sarsılmaz" hesab edilən, lakin yenidən hərtərəfli dərin təhlil edilməsinə və qiymətləndirilməsinə ehtiyac olan əsas problemlərə peĢəkar
tarixçilərin prinsipia l elmi münasibətlərinin müəyyənləĢdirilməsi məsələsi ind i daha kəskinləĢmiĢdir. XX əsrin 20-30-cu illəri ərzindəki məsələlərin böyük bir qis mi, o cümlədən Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulmasını Ģərtləndirən amillər; respublikada yaran mıĢ ictimai- siyasi vəziyyət; hakim dairələrdə qarĢıdurmalar; "sovet cəmiyyəti" qurulmasında Azərbaycan neftinin rolu; "acınacaqlı" kollektivləĢdirmə prosesi; Azərbaycanda kənd təsərrüfatı siyasəti; "milli dövləl quruculuğunun" mahiyyəti - "müstəqilliyin" gerçək və dekorativ tərəfı; " xəyali hüquqlar"; "beĢillik təsərrüfat planlarının" yerinə yetirilməsində, "sovet" neft rayonların ın yaradılması və inkiĢafinda Azərbaycan fəhlə sinfinin rolu; mədəni quruculuğun xüsusiyyətləri, "bolĢevik ideologiyasının" hakimliyi; dinə münasibətin özünəməxsusluğu; respublikada totalitar re jimə keçid; bürokratiyanın güclənməsi, idarə etmədə inzibati-a mirlik sisteminin bərqərar olması; Azərbaycanda qanunçuluğun pozulması, repressiyalar və sair məĢəqqətlərin analitik təhlili və dü zgün, obyektiv qiymətləndirilməsi həmin problemlər sırasına daxild ir. Kitabda 20-30-cu illərdə sosializmin "Stalin eksperimenti"nin, bütün keçmiĢ sovet ölkəsində olduğu kimi, Azərbaycanda necə həyata keçirild iyini aĢkarlamaq üçün bütün bacarıqlarını sərf etməyə çalıĢan müəllif heyəti 5
stereotiplərdən, "üstüörtülü təqdimatdan" uzaqlaĢmıĢ və hə min müddət çərçivəsində Azərbaycanda mövcud olan cəmiyyətin tarixi in kiĢafını obyektiv Ģərh etməyə səy göstərmiĢdir. Müəlliflər tarixi prosesi araĢdırarkən, ilk növbədə tarixilik prinsipini əsas tutaraq, obyektiv və subyektiv amillərin qarĢılıq lı əlaqələrini hərtərəfli təhlil etmək mövqeyindən çıxıĢ etmiĢlər. Müəllif heyəti hesab edir ki, bu cild əhatə etdiyi dövrün analitik, hərtərəfli, tam elmi tarixin i yaratmaq üçün görülməli böyük, ço x diqqət və zəh mət tələb edən məsul bir iĢin ancaq baĢlanğıcıdır. Bu istiqamətdə yeni axtarıĢlar və dərin analitik tədqiqatlar Azərbaycan tarixçilərin in müqəddəs vətəndaĢlıq, alim borcudur. Əsərin mü xtəlif fəsillərinin möv zuları tədqiq edilib iĢıqlandırılarkən vaxtilə Moskva, Sankt-Peterburq, Tb ilisi və respublikamızın arxiv lərindən götürülmüĢ sənəd və materiallara üstünlük verilmiĢdir. Bu sənəd və materiallar əsərin mənbəĢünaslıq bazasın ı təĢkil edir. Bir ço x aktual p roblemlər araĢdırılarkən dövri mətbuatdan, alimlərin, tarixi Ģəxsiyyətlərin bərpa olun muĢ nəĢrlərindən, kitab və xatirələrindən istifadə edilmiĢdir. VI c ild 20-30-cu illə r A zərbaycan tarixin in əs as problemlərinin ko mpleks halında elmi araĢdırılmasına doğru ilk addımd ır. Bu iĢ müəyyən mənada, hələ 50-60-cı illərdə müəllif ko llektiv i tərəfındən baĢlanıb, üçcild lik "Azərbaycan tarixi" ilə baĢa çatan çox dəyərli iĢin davamıd ır. Ho min nəĢrin respublikanın aparıc ı tarixç iləri O.S.Su mbatzadə, Ġ.A.Hü seynov, Z.Ġ.Ġbrahimov, Ə.N.Quliyev, Y.A.To karjevskinin redaktəsi ilə 1963-cü ildə iki hissədə buraxılmıĢ üçüncü cildi, o radakı ayrı-ayrı səhv və mübahisəli məsələlərə, bəzən də müasir tarixi proseslərlə səsləĢməyən konseptual yayınmalara baxmayaraq, ilk ü mu miləĢdirici kitab kimi, bu gün də öz əhəmiyyətini tam itirməmiĢdir. Kitabın müəllif ko llektiv i bu entuziastların - ilk yol açanların nəhəng əqli gücləri ilə, həqiqətən də mürə kkəb, çətin b ir Ģəraitdə, ilk dəfə, zəmanəsinin tarix elminin uğurlarına əsaslanıb Azərbaycan tarixini ibtidai icma quruluĢundan baĢlayaraq XX əsrin 60-cı illərinədək iĢıqlandıran ko mpleks elmi əsər yaradanların xatirəsin i dərin ehtiramla yad edir. Bu cilddə verilən illüstrasiya materialla rı Azerbaycan Respublikası fotofono-kino sənədləri və Mərkə zi Dövlət Arxiv inin fondlarından, mü xtə lif mu zeylər, nazirlik və idarələrdən, həmçinin mü xtəlif dövri nəĢrlə rdən götürülmüĢdür. Müəllif ko llektiv i və redaksiya heyəti cildin hazırlan ması və nəĢri za man ı göstərdiklə ri kö məyə görə təĢkilat və müəssisələrə, e lmi iĢçi və mütəxəssislərə təĢəkkürünü bildirir. Onlar VI cild yazılarkən hazırlan ması 1977- ci ildə planlaĢdırılan ço xcild liy in nəzərdə tutulan müəlliflərindən tarix e.d., prof. Z.B.ġıxlinskin in, tarix e.d., prof. E.Ġ.Məmmədovun, filologiya e.d., prof. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|