Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
6
Q.X.Qasımzadənin, sənətĢünaslıq doktoru, prof. N.D.Həbibovun, sənətĢünaslıq namizədi, prof. E.Ə.Abasovanın, sənətĢünaslıq namizədi Ə.Ə.Əliyevanın təqdim etdikləri bəzi materiallardan da istifadə o lunduğunu minnətdarlıqla qeyd edirlər. VI cildin mətn lərini aĢağıdakı müəlliflə r yazmıĢlar: GiriĢ, I, II və IV fəsillər, nəticə - tarix elmləri doktoru, professor, akademik C.B.Qu liyev; III fəsil - tarix elmləri doktoru, professor Y.A.Tokarjevski , tarix elmləri doktoru A.Ə.Məmmədov, tarix ehnləri namizədləri A.Ġ.Xəlilov, T.Ə.Novruzov, Ə.C.Rəhimov , V və VIII fəsillər - tarix elmləri doktoru, professor T. H. Musayeva; VI fəsil - tarix elmləri doktoru A. Ə. Məmmədov, tarix elmləri namizədləri Z.M.Ġsayev, A.C.Muradova; VII fəsil - A.Ə.Məmmədov, Z.M.Ġsayev; IX fəsil - C.B.Qu liyev, A.Ə.Məmmədov; X fəsil - Y.A.Tokarjevski, A.Ə.Məmmədov, T.Musayeva, A.C.Muradova, tarix elmləri doktoru R.E.Zeynalov; xronoloji cədvəl - Ə.C.Rəh imov ; Xülasə (rus dilində) - T.H.Musayeva; Biblioqrafıya - C.B.Quliyev, A.Ə.Mə mmədov, Ə.C.Rəhimov. 7
Sovet hakimiyyəti Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasını ancaq elan etmiĢdi, qarĢıda hələ çətin vəzifə - onu həqiqətə çevirmə k tələb olunurdu. Labüd sual doğur: bütün Azərbaycan bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün hazır idimi? Ümu mən sosialist dəyiĢikliklər üçün Azərbaycan iqtisadiyyatda, siyasətdə, sosial-maddi sahədə, mədəniyyət və ideologiyada lazımi ilkin Ģərtlərə və əsas amillərə malik id imi? Bakı ilə Azərbaycan ərazisinin qalan hissəsinin inkiĢaf səviyyəsi arasında keçmiĢdən irs qalmıĢ fərq in yeni respublika quruculuğu prosesində necə aradan qaldırılması problemi də obyektiv surətdə aydınlaĢdırılmalıd ır! Qərəzsiz elmi araĢdırma göstərir ki, Azərbaycanın timsalında sovet respublikası quruculuğu, əslində, onun maddi, elmi-texn iki və insan potensialını hakim Mərkəzin məqsəd və mənafeyinə tabe etməklə aparılırdı. Mərkəzin sosializm quruculuğu siyasətində Azərbaycanın yeri əsasən onun öz "beynəlmiləlçilik borcunu" yerinə yetirməsi dəlili ilə əsaslandırılırdı. Həmin siyasətin ümdə istiqa məti bunlar idi: Bakı ölkənin baĢlıca neft xəzinəs i və Azərbaycan Sovet Ġttifaqının Ġkinci pambıq bazasıdır. "Ümu mi sosialist vətəninin" mənafeləri ilə pərdələnən, əslində isə, "sosializm" bayrağı altında əsarətə almaq siyasətinin incə formada davamı olan siyasət belə idi. Prinsip etibarilə, A zərbaycanda sosializm quruculuğu bu cür intiĢar edird i. BaĢlıcası isə bunu obyektiv surətdə izah etməyə və iĢıqlandırmağa çalıĢmaq lazımd ır. Çünki inkar etmək olmaz ki, Azərbaycan öz tarixinin sovet dövründə də mühüm iqtisadi, sosial-mədəni dəyiĢikliklərə nail o lmuĢdur. Azərbaycan xa lqı ə mə ksevər xalqdır, qarĢısına çıxan böyük çətinlikləri və səhvləri aradan qaldıraraq, ədalətsizliyə tab gətirərək yeni həyat quruculuğu naminə fədakarlıqla çalıĢmıĢdır.
Ġnqilab Ko mitəsi yeni höku mətin - Azərbaycan SSR Xalq Ko missarları Sovetinin aĢağıdakı tərkibin i təsdiq etdi: N.Nərimanov - XKS-n in sədri və xalq xarici iĢlər ko missarı; Ç.Ġldırım - xalq hərbi-dəniz iĢləri ko missarı; H.H.Su ltanov - xalq da xili iĢlər ko missarı; Ə.H.Qarayev - xalq ə mə k və ədliyyə ko missarı; 8
Q.M.Musabəyov - xalq əkinçilik, t icarət, sənaye və ərzaq ko missarı; M.D.Hüseynov - xalq maliyyə ko missarı; D.X.Bünyadzadə - xalq maarif və dövlət nəzarəti ko missarı; C.Vəzirov - xalq poçt, teleqraf və yollar ko missarı; A.Ə.Əlimov - xalq səhiyyə və himayə ko missarı. Bu, A zərbaycanın sovet hökumətinin ilk kabineti id i. Sonralar onun tərkib i dəfələrlə dəyiĢmiĢdir. 1920-ci ilin avqustunda isə Kiçik Xalq Ko missarları Soveti yaradıld ı. Onun əsas vəzifəsi Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsinin səlah iyyətinə aid olan məsələləri ətraflı mü zakirə etmək və hazırla maq idi. Xalq ko missarların ın hamısı, Xa lq Təsərrüfatı ġurasının və Fövqəladə Komissiyasının, Hərb i Ġnqilabi Səhra Tribunalın ın nümayəndələri Kiçik Xalq Ko missarları Sovetinin ü zvü idilər. Aprelin 29-dan etibarən Ə.H.Qarayev baĢda olmaqla Bakı Ġnqilab Ko mitəsi də iĢləy irdi. Bakıda Ģəhər Soveti ilə yanaĢı, Bakı Qəza Ġnqilab Ko mitəsi də fəaliyyət göstərirdi 2 . ġəhərin bütün rayonlarında yerli hakimiyyət orqanları yaradılmıĢdı. TəĢkil edilmiĢ Mərkəzi Ko miss iya bütün fəhlələrə müraciət edərək, onları mədənlərin, zavodların, anbarların, onlarda olan qiymətli əĢyaların, avadanlığının mühafizəsinə ciddi nəzarət etməyə, xalq mü lkiyyəti kimi qoru mağa çağırmıĢdı. 1920-c i il apre lin 28-də Gəncədə də hakimiyyət Ġnqilab Ko mitəsinin əlinə keçd i. Gəncə Ġnqilab Ko mitəsinə Ġ.M.Əliyev (sədr), F.T.Əliyev, Ġ.A.Əminbəyli (müav inlər) və baĢqaları daxil id ilər. Bakıya Gəncə Ģəhərinin fəhlə-kəndli nü mayəndə heyəti göndərild i 3 . Elə həmin gün Quba qəzasında da inqilab ko mitələri yaradıldı, Lən kəran Ģəhərində və qəzasında hərbi inqilab ko mitəsi təĢkil edildi. Aprelin axırında ġamaxıda, CavanĢir qəzasında, ġamxorda, Gədəbəy rayonunda inqilab komitələri fəaliyyət göstərirdi. Həmin vaxt Azərbaycan Ġnqilab Komitəsi sovet iĢini təĢkil etmək üçün bütün qəzalara məsul iĢçilər, təlimatçılar göndərmiĢdi 4 . Ġlk vaxtlar respublikada ali qanunvericilik və icra hakimiyyətini Azərbaycan Ġnqilab Komitəsi həyata keçirirdi. Yerlərdə sovet hakimiyyəti qəza, məntəqə və kənd inqilab ko mitələrinin əlində idi. Ġnqilab ko mitələrinin təĢkili prinsipləri və vəzifələri qəzalarda sinfi təbəqələĢmənin dərəcəsi və milli tərkib, kəndlilərin siyasi Ģüuru və mütəĢəkkilliyin in səviyyəsi nəzərə alın maqla müəyyən olunurdu. Çox vaxt inqilab komitələrinin üzvləri sırasına digər partiyaların və cərəyanların nümayəndələri də düĢürdü. Qəza inqilab komitələrin in rəhbərliyini daxili iĢlər ko missarlığı təyin edirdi. Ġnqilab komitələrinin yaradılmasına kömək göstərmək üçün rəhbər partiya və sovet iĢçiləri, inqilabi hərəkatın fəal iĢtirakçıları, respublikanın mü xtəlif millətlərinin nü mayəndələri qəzalara göndərilmiĢdi. Onların bir ço xu yerli inqilab komitələrinə baĢçılıq edirdi. Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|