Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 2. MƏDƏNĠ-MAARĠF Ġġ Ġ
- NəĢriyyat iĢinin inkiĢafı.
191
sürülmüĢdü 76 . Plenumda ko mitənin hüquq və səlahiyyətlərini, məqsəd və vəzifələrin i müəyyən edən "Yeni əlifbanın tətbiq edilməsi üzrə Ümu mĠttifaq ko mitəsi haqqında Əsasnamə" qəbul edildi 77 .
D.Korkmasov seçildilər. Plenu mda Sovet Ġttifaqının əvvəllər yazısı olmayan və ya ərəb əlifbasından istifadə edən bütün xalq ları üçün məcburi o lan vahid, yeni, təkmilləĢdirilmiĢ əlifba qəbul edild i. Bu illərdə Azərbaycanda yeni əlifbanın tətbiq edilməsi sahəsində həyata keçirilən iĢlər savadsızlığın ləğvi probleminin həllin i sürətləndirdi. 1920-1927-ci illər ərzində savadsızlığını ləğv etmiĢ 65607 nəfər azərbaycanlıdan 53957 nəfəri yeni, 11650 nəfəri isə əski əlifbanı öyrən məklə savadlanmıĢdı.
§ 2. MƏDƏNĠ-MAARĠF Ġġ Ġ
dövrün tələbi səviyyəsində qurmaq yeni cəmiyyət üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Kütlələrin ictimai Ģüuru bir hakim partiyalı sovet rejimin in qurulması mənafey inə uyğun formalaĢdırılmalı, onun kommunist siyasəti və ideologiyasına xid mət etməyə tabe edilməli id i. Bu məqsədlərə nail olmağın kütləvi mexanizmlərindən biri mədəni-maarif müəssisələri hesab olunduğu üçün sovet və partiya orqanları respublikan ın bütün Ģəhər və qəzalarında mədəni-maarif müəssisələrinin geniĢ Ģəbəkəsinin təĢkil və in kiĢaf etdirilməsinə böyük diqqət yetirirdi. Bu Ģəbəkə insanların düĢüncə davranıĢlarının dövlət və partiya orqanları tərəfindən idarə edilməsi vəzifələri ilə sıx bağlı olan siyasi təbliğatda, kütlələrin siyasi cəhətdən lazımi istiqamətdə maarifləndirilməsində xüsusi rol oynamalı idi. AK(b)P-nin II qurultayı (1920-ci ilin oktyabrı) mədəni-maarif ocaqlarının xüsusi əhəmiyyətini qeyd edərək, Azərbaycanda klub, kitab xana və qiraət ko malarının geniĢ Ģəbəkəsinin yaradılmasını qərarlaĢdırdı 78 .
- Sabunçu, Sura xanı, QaraĢəhər, Bayü, Zabrat və Binəqədidə geniĢ fəaliyyətə baĢladılar 79 . Artıq 1924-cü ilin ortalarında 54 fəhlə klubu mühüm siyasi və təsərrüfat kampaniyalarında bilavasitə iĢtirak edirdi 80 . Qəzalarda da vəsait və avadanlıqların, təcrübə və kadrların olmadığı çətin Ģəraitdə mədəni-maarif ocaqlarının təĢkilinə baĢlanmıĢdı. Azərbaycan kəndində siyasi-maarif fəaliyyətinin mərkəzləri 1923-cü ildən yaradılmasına baĢlanan qiraət komaları idi.
Dövlət hesabına maliyyələĢdirilən bütün
maarif iĢi
onlarda cəmləĢdirilmiĢdi 81 .
192
savadsızlığını ləğvetmə kursları və azsavadlılar üçün məktəblər yaradılırd ı. Bundan əlavə, qiraət ko malarında kənd təsərrüfatı, kooperativ, sanitar, kənd mü xb irləri, dram dərnəkləri və s. fəaliyyət göstərirdi. Bu illərdə yaylaqlarda "qırmızı çad ırlar"ın təĢkili kimi mədəni-maarif iĢi formasından da istifadə edilird i 82 . Kənd əhalisi içərisində təbliğat-təĢviqat iĢinin geniĢləndirilməsində rayonlara fəh lə təĢviqatçıların səfərləri də mühü m rol oynayırdı. 1920 -ci ilin yayı və payızında Bakı-Ağstafa-Poylu marĢrutu üzrə partiya, sovet iĢçiləri, mədəniyyət və incəsənət xadimlərindən ibarət təĢviqat qatarı təĢkil o lunmuĢdu 83 . Kənd mədəniyyət ocaqların ın in kiĢafı, onların iĢinin
yaxĢılaĢdırılmasında fəhlələrin kənd üzərində hamiliy i böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Bu məqsədlə "ġəhərin kəndlə mədəni rabitəsi cəmiyyəti" də səmərəli fəaliyyət göstərirdi 84 . Təkcə 1923-cü ilin iyulundan 1924-cü ilin aprelinədək Bakıdakı hami təĢkilatların kö məy i ilə kəndlərdə 30 q iraət ko ması açılmıĢdı. 1927-c i ilin sonunda kənd Klubla rın ın sayı 171-ə çat mıĢdı 83 . Onlar yerli əhali içərisində böyük təĢkilati iĢ apararaq bir ço x cəhətdən kənddə mədəni-maarif idarələrin in təməlini qoydular. Bu sahədə Bakı zəh mətkeĢlərin in mədəni hamilik iĢi Ģəhərlə kənd arasında rabitə yaradılması, kəndli kütlələrin in siyasi və mədəni səviyyəsinin yüksəlməsi üçün mühüm əhəmiyyətə malik idi. Mədəni kütləvi və siyasi-maarif iĢində kitab xanalar da mühüm ro l oynayırdı. Bunun üçün "BaĢ siyasi maarif idarəsi" nəzdində kitab xana Ģəbəkəsi yaradılmıĢdı. 1920-ci ilin əvvəlində Azərbaycanda cəmi beĢ kitab xana var id i. 1923-cü ildə A zərbaycan Dövlət Kitab xanasının, 1925-c i ildə isə Kitab palatasının təĢkili respublikanın mədəni həyatında mühüm hadisə oldu. Kəndlərdə kitab xanaların Ģəbəkəsini geniĢləndirmək məqsədilə ÜĠK(b)P M K 1925-c i iün sentyabrında "Kənd kitabxanala rı və kitab xanaların təchizi üçün populyar ədəbiyyat haqqında" qərar qəbul etdi. Savadsızlıqla mübarizə Ģəraitində bu qərar geniĢ kəndli kütlələrini populyar ədəbiyyatla tanıĢ etmək, onların sa vad dərnəklərində əldə etdikləri bilikləri möhkəmləndirmək məqsədi güdürdü. Qəzalarda kitab xanaların sayı 1925-ci ildəki 85 min kitabı olan 25-dən 1927-c i ilin əvvəllərində 1017 min kitab fondu olan 114-ə çatdı 86 . Beləliklə, sovet hakimiyyətinin ilk illərində Ģəhərlərdə fəhlə klubları, kəndlərdə isə kənd qiraət ko maları, klublar, kəndli guĢələri və kitab xanaları əhalinin əsas mədəniyyət, siyasi maarif və tərbiyə ocaqları o ldular. Bu zaman əsas məqsəd zəhmətkeĢləri dövlət və partiya təĢkilatlarının irəli sürdüyü siyasi- təsərrüfat vəzifələrinin həllinə səfərbər etmək idi.
"sosialist ideyaları"nın təbliğ və təĢviqinə üstünlük verən partiya və dövlət orqanları Azərbaycan dilində çap və nəĢriyyat iĢini qaydaya salmaq üçünciddi səy göstərirdilər. 1920-ci il avqustun 18-də Azərbaycan Ġnqilab Ko mitəsi çap Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|