Азәрбајчан елмләр академијасы милли мүнасибәТЛӘр институту
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
250-yə yaxın müsəlman kəndlərini yerlə yeksan etmiş, on minlərlə dinc əhalini qətlə yetirmiş və sağ qalanları qaçqın düşməyə məcbur etmşidilər, 1918-1919-cu illərdə Qarabağın dağlıq hissəsində 150-dən artıq, Zəngəzur qəzasında 115 kənd bütövlüklə dağıdılmış, əhalisinin xeyli hissəsi erməni silahlı qüvvələri tərəfindən vəhşicəsinə öldürülmüşdü. Erməni vəhşiliyi İrzvak quberniyasında və Şərqi Anadoluda misli görünməmiş həddə çatdırılmışdır. Təkcə 1918-ci ildə İrəvan quberniyasında 211, Qars vilayətində isə 82 kənd dağıdılmış, əhalisi soyqırımına məruz qalmışdır. 1916-cı ildə İrəvan quberniyasında 373582 nəfər yaşadığı halda, 1920-ci noyabrında cəmisi 12 min nəfər Azərbaycanlı qalmışdı. Ümumiyyətlə, təkcə 1905-1920-ci illərdə indiki Ermənistan ərazisindən 1000-ə yaxın Azərbaycanlı kəndləri dağıdılmış, əhalisi soyqırıma məruz qalmışdır. 1920-ci ildən sonra Ermənistanda Azərbaycan türklərinə qarşı deportasiya siyasəti “dostluq” və “beynəlmiləlçilik” pərdəsi altında davam etdirilmişdir. 1930-1937-ci illərdə Ermənistanın Türkiyə və İranla sərhəd boyunda yaşayan 50 minə yaxı azərbaycanlı repressiyaya məruz qalaraq həbs edilmiş Qazaxıstan və Sibir çöllərinə sürgün edilmişlər. 1947-ci il dekabrın 23-də SSRİ Nazirlə Sovetinin “Ermənistan SSR-də kolxozçu və digər Azərbaycanlı əhalinin Azərbaycan SSR-in Kür-Araz ovalığına köçürülməsi haqqında” qərarına əsasən 1948 - 1953-cü illərdə Azərbaycanlılar yaşayan ən münbit ərazilərdən, xüsusən də İrəvan və onun ətraf rayonlarından 150 minə yaxın əhali deportasiyaya məruz qalaraq Azərbaycanın aran rayonlarına, köçürülmüşdür. Köçürülən əhalinin təqribən yarısı iqlim şəraitinə uyğunlaşmayaraq tələf olmuşdur. 1988-ci ildə keçmiş SSRİ rəhbərliyinin Azərbaycana qarşı qərəzli mövqeyindən istifadə edən Ermənistan Respublikası Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini anneksiya etməyə cəhd göstərməklə yanaşı Ermənistan SSR Ali Soveti sessiyasının məxfi göstərişinə əsasən, 1988-ci il noyabrın 22-dən 28-dək müddət ərzində Azərbaycanlılar yaşayan 22 rayonda 170 sırf və 94 qarışıq (ermənilərlə) yaşayış məskənləri boşaldılmış, nəticədə 200 mindən artıq azərbaycanlı 18 min müsəlman kürd, min nəfər rusdilli əhali Azərbaycana qovulmuşdur. Həmin vaxt 216 azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, minlərlə qadın, uşaq və qoca bədən xəsarəti almış, on minlərlə ailənin əmlakı qarət olunmuşdur. Rəsmi Ermənistan Azərbaycanlılara qarşı soyqırım həyata keçirərək onları tarixi-etnik torpaqlarından təmizlədikdən sonra mənəvi soyqırım-türk mənşəli toponimləri erməniləşdirmək aksiyasını həyata keçirmişdir. 1990-cı ildən etibarən son vaxtlara qədər mövcud olan 250-yə yaxın türk mənşəli toponimin hamısı dəyişdirilmiş və yaxud bu yaşayış məntəqələri ölü kəndə çevrilərək yaşayış məntəqələrinin siyahısından silinmişdir. Lakin Ermənistan parlamentinin 9 aprel 1991-ci il tarixli fərmanı istisna olmaqla (həmin fərmanla 90-dan artıq toponimimiz dəyişdirilmişdir) qalan toponimlərin nə vaxt və necə dəyişdirildiyi, yaxud hansı fərmanla yaşayış məntəqələrinin siyahısından çıxarıldığı haqqında məlumat yoxdur. Müvafiq orqanların yardımı ilə yerdə qalan toponimlərin də aqibətini dəqiqləşdirmək mümkündür. Bununla, son iki əsrdə indiki Ermənistan ərazisində Azərbaycanlılara qarşı törədilən fiziki soyqırımdan başlayaraq, mənəvi soyqırımla başa çatan bir faciənin xronikasını tamamlamaq, onu dünya ictimaiyyətinin nəzərinə küll halında çatdırmaq, əsl soyqırımına kimin məruz qaldığı əyani sübut etmək mümkündür. Monoetnik Ermənistan dövləti yaratmağa nail olan Ermənistan rəhbərləri onu dəstəkləyən dövlətlərin hərbi-sənaye potensialından qidalanaraq əhalisinin 30 faizini Azərbaycanlılar təşkil edən Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətini, habelə, 7 ətraf rayonu (Laçın, Kəlbəcər, Qubadlı, Zəngilan, Cəbrayıl, Ağdam və Füzuli rayonlarını) işğal edib xarabazara çevirmiş, əhalini soyqırımına məruz qoymuşlar. Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycanın 12 rayonunun (ərazisinin 20 faizi, yaxud 5/1 hissəsini, 700 yaşayış məntəqəsini işğal etmiş, 20 minə yaxın Azərbaycan vətəndaşını öldürmüş, 4 minə yaxın əhalini girov götürmüşlər ki, onların da əksəriyyəti uşaqlar, qadınlar və qocalar təşkil edirlər, 1992-ci il fevralın 26-da törədilən Xocalı soyqırımı dünya tarixində analoqu olmayan vəhşiliyin nümunəsidir. Bir milyona yaxın Azərbaycanlı öz ölkəsində qaçqın düşmüşdür, İşğal edilmiş ərazilərdə 4 minə yaxın sənaye və kənd təsərrüfatı obyekti, ümumi sahəsi 6 milyon kv. metr olan 180 mindən artıq mənzil və şəxsi ev, minə yaxın təlim tərbiyə müəssisəsi, 3 minə yaxın mədəni-maarif ocağı, 700-dən artıq tibb müəssisəsi erməni vandalları tərəfindən dağıdılmışdır. Beləliklə, təkcə XX yüzillikdə bir milyona yaxın Azərbaycanlı ermənilər tərəfindən vəhşicəsinə öldürülmüş, 1,5 milyondan artıq soydaşlarımız indiki Ermənistan ərazisindən deportasiya edilmişdir. 1918-ci ildə imzalanan Batum müqaviləsinə əsasən cəmisi 9 min kv. km. ərazisi olan Ermənistan 1988-ci ildə onu 30 min kv.km.-ə çatdırmış, hazırda isə işğal etdiyi ərazilərlə birlikdə azı 45 min kv.km. əzəli Azərbaycan torpaqlarını öz nəzarəti altına almışdır. Kitabda tədqiq edilən tarixi faktlar, arxiv sənədləri, statistik məlumatlar belə nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, indiki Ermənistan ərazisində və Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində erməni silahlı birləşmələrinin azərbaycanlılara qarşı törətdikləri kütləvi qırğınlar və cəza aksiyaları BMT Baş Məclisinin 9 dekabr 1948-ci il tarixli Konvesiyasına görə soyqırım hesab edilməlidir. X1X-XX əsrlərdə ermənilərin xalqımıza qarşı törətdikləri soyqırım və kütləvi repressiya aksiyalarına hüquqi-siyasi qiymət vermək məqsədilə prezident H.Əliyev 26 mart 1998-ci ildə “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” fərman imzalamış və bütün soyqırım faciələrini yad etmək məqsədilə 31 mart Azərbaycanlıların soyqırım günü elan edilmişdir. Bütün bu faktlar dünya ictimaiyyətinin nəzərinə çatdırılmalı, Azərbaycan xalqına qarşı soyqırımı törədənlərin cinayət məsuliyyətinə cəlb edilməsi üçün beynalxalq təşkilatlar qarşısında məsələ qaldırılmalıdır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|