96
YANVAR-MART, 2010
AZERBAIJAN FOCUS
likdir. Bu məqsədlə azərbaycan Şərq-qərb nəqliyyat dəhlizinin
təkmilləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutan əhatəli
çoxmilyardlıq proqrama başlayıb. Bu yaxınlarda həmin dəhlizin
mühüm hissəsi olacaq, Cənubi qafqaz vasitəsilə uzaq Şərqi
və mərkəzi asiyanı avropa ilə birləşdirəcək Bakı-tbilisi-qars
dəmiryol xəttinin çəkilməsinə türkiyə və Gürcüstanla birgə başla-
nılmışdır.
azərbaycan neft və qazı beynəlxalq bazarlara çatdırmaq
məqsədilə marşrutların müxtəlifləşdirilməsinə diqqət yetirərək
öz enerji resurslarının işlənilməsinə başladı. 1994-cü ildə öz
yolunu olduqca mürəkkəb geosiyasi vəziyyətdə seçən və cid-
di çətinliklərlə üzləşən Prezident Heydər əliyev beynəlxalq
tərəfdaşlarla uzunmüddətli əməkdaşlıq şəraitində ölkənin zəngin
təbii sərvətlərini istifadə etmək haqqında strateji qərar qəbul etdi
və azərbaycanın avropada enerji təhlükəsizlik tələbatlarına töhfə
verməyə hazır olduğunu bildirdi. Bu iki tədbir azərbaycanın ener-
ji siyasətinin inkişaf etdirilməsi üçün ciddi əsaslar yaratdı. “əsrin
müqaviləsi” 1994-cü ildə, “Şahdəniz” qaz yatağının işlənilməsi
üzrə müqavilə isə 1996-cı ildə imzalandı.
Bu siyasət nəticəsində 1994-cü ildən başlayaraq, azərbaycan
regional əməkdaşlıq və inteqrasiyaya töhfə verən, regionu avro-
paya daha da yaxınlaşdıran bir sıra enerji və nəqliyyat layihələrini
həyata keçirmişdir. azərbaycan və onun xarici tərəfdaşları avro-
pa ölkələrinə enerji təchizatının alternativ mənbələrini təmin edən
boru kəməri infrastrukturunun yeni coğrafiyasını yarada bildilər.
Bu gün Bakı–tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri və Bakı–tbilisi-
ərzurum qaz boru kəməri avropa və digər beynəlxalq bazarlara
azərbaycan və mərkəzi asiyanın neft və qazını çatdırır. Bu cür
layihələr azərbaycan, Gürcüstan və türkiyənin inkişafı və rifahına
xidmət edir, bütöv regionun təhlükəsizliyini möhkəmləndirir.
2004-cü ildə avropa İttifaqı ilə sıx əməkdaşlıq edərək,
azərbaycan “Bakı prosesi” adlanan təşəbbüs irəli sürdü. Bu
təşəbbüs qara və xəzər dənizlərinin sahilinə çıxan dövlətləri,
eləcə də avropa İttifaqına üzv ölkələri daha geniş regional enerji
əməkdaşlığına aid problemləri müzakirə etmək məqsədilə bir araya
gətirmək məqsədini daşıyırdı. digər məqsəd regionda enerji tranzi-
ti və ticarətin asanlaşdırılması üçün imkanların birgə araşdırılması
idi. azərbaycanın oynadığı mühüm rol 2006-cı ilin noyabr ayında
YANVAR-MART, 2010
97
bir daha təsdiqləndi. Həmin vaxt Prezident İlham əliyev və avropa
Komissiyasının Prezidenti joze manuel Barroso Brüsseldə “avro-
pa İttifaqı ilə azərbaycan respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq
haqqında anlaşma memorandumu”nu imzaladılar. Bu sənəd
azərbaycanla aİ arasında enerji əməkdaşlığının strateji xarakterini
rəsmiləşdirdi və bu tərəfdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsi üçün
əsas sahələri müəyyən etdi.
Bu gün formalaşan yeni enerji vəziyyəti bütün dünyada daha
güclü qarşılıqlı asılılığı, ölkələrin enerji təhlükəsizliyinin təmin
edilməsi işində bir-birinə mütləq qaydada arxalanmasını nəzərdə
tutur. enerji ilə təhlükəsizlik bir-biri ilə sıx bağlı olduğundan xari-
ci enerji münasibətləri sahəsində avropa İttifaqı vahid mövqedən
çıxış etməlidir. uzun müddət ərzində avropa enerji ilə təhlükəsiz
və etibarlı şəkildə çox sadə formada inhisarçı mühitdə təchiz olu-
nurdu. müəyyən hallarda təchizatla bağlı inhisar bu ölkələrdə
sabitliyə zəmanət verə bilər, lakin bu, hər hansı uzunmüddətli
enerji təhlükəsizliyinin planlaşdırılması üçün çox zəif əsasdır. son
böhran göstərdi ki, avropa qaz və neft təchizatının dayandırılma-
sına çox həssasdır. ən son təchizatın dayandırılması 2008-ci ilin
sonunda ukrayna ilə rusiya arasında baş vermiş qaz mübahisəsi
ilə yadda qaldı. Bunun nəticəsində bəzi avropa dövlətləri soyuq
qış mövsümündə olduqca vacib enerji daşıyıcısından məhrum oldu.
Həmin vaxt avropa ölkələri enerji müxtəlifləşdirilməsinin vacibliyi
haqqında müzakirələrə başladı. nəticədə, çox böyük müzakirələrdən
keçmiş “nabukko” layihəsi tezliklə avropa İttifaqının gündəliyində
daha mühüm yer tutdu. yekun olaraq, azərbaycanın bu layihəyə
əsas töhfə verən və mühüm tranzit ölkə kimi vacibliyi bir daha
aydın şəkildə təsdiqləndi. Öz növbəsində Prezident İlham əliyev
azərbaycanın avropa bazarlarına ehtiyac duyulan qazın çatdırıl-
ması kimi mühüm rolu üzərinə götürməkdə hazır olduğunu bildir-
di.
Beləliklə, hazırda azərbaycan avropa İttifaqı ilə qarşılıqlı
surətdə faydalı və çoxşaxəli münasibətlərə malikdir. azərbaycan
öz gələcəyini avropa ailəsinin tamhüquqlu üzvü kimi görür və bu
məqsədə doğru fəal şəkildə irəliləyir. Varşava müqaviləsinin süqutu
və 1991-ci ildən sovet İttifaqının dağılmasından sonra mərkəzi və
Şərqi avropada köklü iqtisadi və siyasi dəyişiklər baş verdi. açıq
iqtisadiyyata malik olan ölkə kimi azərbaycan bu gün avropadakı
98
YANVAR-MART, 2010
AZERBAIJAN FOCUS
bütün ölkələrlə qarşılıqlı faydalı əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə ça-
lışır.
aparıcı avropa ölkələrinə gəldikdə isə azərbaycanla Birləşmiş
Krallıq (BK) arasında münasibətlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
İki dövlət arasında diplomatik münasibətlər 1992-ci il martın
11-də qurulmuşdur. Həmin vaxtdan etibarən ikitərəfli əlaqələr
yüksək səviyyəli siyasi və parlament təmasları, artan ticarət və
sərmayə əlaqələrindən tutmuş mədəni və humanitar münasibətlərin
möhkəmləndirilməsinə qədər bir çox məsələləri əhatə etmişdir.
azərbaycanla Birləşmiş Krallıq arasında bir sıra yüksək
səviyyəli əlaqələr daha da inkişaf etmişdir. Bunun ən son nümunəsi
Prezidenti İlham əliyevin 2009-cu ilin iyulunda londona səfəridir.
səfər zamanı Prezident əliyev Kraliça İkinci yelizaveta və Baş na-
zir qordon Braunla görüşlər keçirmişdir. Baş nazirlə görüş zamanı
ikitərəfli münasibətlərin genişləndirilməsinə dəstək bildirilmiş və
əlaqələrin gələcək istiqamətləri müəyyən edilmişdir. səfər zamanı
azərbaycanın dövlət neft Şirkəti ilə Britiş Petroleum Şirkəti ara-
sında anlaşma memorandumu imzalanmışdır.
Britaniya ölkəmizdə fəaliyyət göstərən 100-dən artıq şirkəti ilə
ən böyük xarici sərmayəçidir. azərbaycanda Birləşmiş Krallığa
edilən ixracın həcmi artmaqdadır və əsasən, avadanlıq və mallardan
ibarətdir. Britaniya azərbaycanın ikinci ən iri idxal tərəfdaşıdır. Bu
ölkədən idxal edilən mallar ümumi sənaye təyinatlı maşınlar, elekt-
rik qurğuları, metal və telekommunikasiya avadanlıqlarıdır.
mədəniyyət və incəsənət sahələrində daha yaxşı anlaşma-
nı möhkəmləndirən iki ölkə arasında mədəni və humanitar
əlaqələrin son tarixi məlumdur. anqlo-azərbaycan Cəmiyyəti
ölkəmiz ilə Birləşmiş Krallıq arasında mədəniyyət, xeyriyyəçilik
və digər əlaqələri bir araya gətirən mühüm təşkilatdır. Bu
cəmiyyət azərbaycan–Britaniya münasibətlərini bütün sahələrdə
dəstəkləmək, Britaniya cəmiyyətini ölkəmizdə baş verən hadisələr
barədə daima xəbərdar etmək və azərbaycanı bu ölkədə daha yax-
şı tanıtmaq məqsədilə 1997-ci ildə təsis edilmişdir. Britaniya Şu-
rası son 12 il ərzində azərbaycanda fəaliyyət göstərmiş və xalqı-
mıza Birləşmiş Krallığın təhsil sistemi və başqa sahələri haqqında
məlumat xidmətləri göstərmişdir.
azərbaycanla almaniya arasında da əlaqələr yüksək səviyyədə
Dostları ilə paylaş: |