Azerbaijan focus
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bu cür vəziyyət, əsasən, bir faktla izah olunur ki, Avropa siyasətçilərinin böyük əksəriyyəti əsl Avropa mərkəzçiləridir və Avratlantik (Av
YANVAR-MART, 2010 109 moskva inqilabçılarının o vaxt müəyyən etdiyi strategiyaya uyğun idi. Cənubi qafqazdakı ermənilər öz dövlətinin yaradılmasına görə rusiyadakı demokratik inqilaba, aBŞ təsiri altında yaradılmış Zaqafqaziya seyminə, Zaqafqaziya Komissarlığına, Zaqafqaziya Federativ respublikasına və müsəlman əhalisi olan dünyada ilk demokratik dövlətə – azərbaycan demokratik Cümhuriyyətinə minnətdar olmalıdırlar. 1918-ci ilin mayında tbilisidə öz fəaliyyətinə son qoymuş Zaqafqaziya seymindən sonra üç müstəqil dövlət elan edildi – azərbaycan, ermənistan və Gürcüstan. 29 may 1918-ci ildə, yəni müstəqilliyin bəyan edilməsinin ertəsi günü mehriban qonşuluq prinsiplərini rəhbər tutaraq və ermənilərin müraciətini nəzərə alaraq, azərbaycan demokratik respublikası keçmiş İrəvan xanlığının bir hissəsini, o cümlədən İrəvan şəhərini pay- taxt kimi ermənistan respublikasına vermək qərarına gəldi, çünki həmin vaxt qüvvədə olan beynəlxalq hüquqa görə ermənistanın nə ərazisi, nə də paytaxt şəhəri var idi. Bu, azərbaycan tərəfinin həmin çətin dövrdə erməni və azərbaycan xalqları üçün həyati əhəmiyyət daşıyan müstəqil dövlətləri yaratmaq və onları yaşatmaq məsələsinin əməkdaşlıq ruhunda birgə həll etmək arzusundan irəli gəlirdi. Bu addıma qoyulan şərt isə ondan ibarət idi ki, ermənilər keçmiş yelizavetpol quberniyasının bir hissəsi olan qarabağa iddialarından əl çəksinlər. Həmin vaxtdan etibarən erməni dövlətinin ərazi baxımından açıq-aydın və gizlin şəkildə genişlənməsi, faktiki olaraq monoet- nik dövlətin yaradılması xülyası ortaya qoyuldu. azərbaycanlıların ermənistandan kütləvi şəkildə köçürülməsi ilə müşayiət olunan həmin ekspansiya sovet dövründə də davam etdi və qarabağ ermənilərinin ayrılma hərəkatı, azərbaycana qarşı hərbi təcavüz və onun ərazisinin gözəçarpan hissəsinin zəbt edilməsi ilə son həddə çatdı. İkinci dünya müharibəsi başa çatdıqdan sonra ermənistanın türkiyəyə qarşı da ərazi iddiaları var idi. İstənilən dövlətdə ən dəyərli məfhumlar onun xalqı və ərazisidir: həmin dəyərlər əsasında bütün digər amillər yarana bilər. Görünməmiş ədalətsizlik və qarşıdurma ondan ibarətdir ki, bütün dünyanın gözü qarşısında beynəlxalq razılaşmalara və beynəlxalq hüquqa zidd olaraq, bir dövlət digər dövlətin 20%-dən artıq ərazisini əlindən alır və ölümlə hədələyərək oradan bütün əhalini didərgin 110 YANVAR-MART, 2010 AZERBAIJAN FOCUS salır. Hətta belə olan halda Bmt və onun orqanları, avropa İttifaqı və onun strukturları başda olmaqla bütöv beynəlxalq ictimaiyyət təcavüzkarın cəzalandırılması, beynəlxalq hüququn bərpa olunması üçün heç bir əsaslı tədbir görmür, yalnız sərəncamlar və qətnamələrin qəbul edilməsi ilə kifayətlənir. aydındır ki, digər ölkələr də öz qonşularının hesabına sərhəd və ərazilərinin “yenidən müəyyən edilməsi” haqqında düşünürlər. digərləri isə xüsusi “tutarlı” nəticələrdən çəkinməyərək, bu addımı fak- tiki olaraq həyata keçirirlər (Cənubi Osetiyanın və abxaziyanın “müstəqilliyinin” elan edilməsi və s.). Zəbt olunmuş azərbaycan ərazilərində separatçılar və erməni təcavüzkarları artıq öz iqtisadi fəaliyyətlərini aparırlar. Orada həmin əraziləri öz müstəqil dövləti hesab edən yeni nəsil formalaşır. azərbaycan ilə ermənistan arasında “nə hərb, nə sülh” vəziyyəti nə qədər uzun çəkirsə, bir o qədər beynəlxalq hüququn bərpası və bu münaqişənin qeyri-hərb yolu ilə həlli çətinləşir. əfsuslar olsun ki, kütləvi informasiya vasitələrində əks olunduğu kimi və bir çox araşdırmalar nəticəsində müəllifin gəldiyi qənaətə uyğun olaraq, avropanın ictimai rəyi özünü müstəqil elan etmiş və tərkibdən çıxmış bir ərazinin – dağlıq qarabağın separatçı prob- lem kimi mövcudluğu az maraqlandırır. avropanın ictimai rəyi daha çox ermənistanın azərbaycana qarşı təcavüzü və sonuncu- nun ərazisinin 20%-dən artıq hissəsinin işğalı önündə ermənilər ilə azərbaycanlılar arasındakı qarşılıqlı münasibətlərə yönəlib. elə bir təəssürat yaranır ki, ictimai rəy dağlıq qarabağ məsələsinin ötəri yolla artıq həll olunduğu və onun yalnız güzəştli hüquqi for- mada rəsmiləşdirilməsi haqqında düşünür. Bu isə faktiki olaraq separatçılara göz yuman, yaxud vədedici bəyanatlarla (Kosovo, abxaziya, Cənubi Osetiya – son illər ərzində bu cür hadisələrə rəvac verən aydın nümunələrdir) məhdudlaşan məhz avropa İttifaqının səhlənkar siyasətinin nəticəsidir. Bununla yanaşı, ermənistan tərəfindən işğal edilmiş azərbaycanın yeddi rayonu məsələsi də arxa plandadır. Zəbt edilmiş ərazilərin təcavüzkar tərəfindən dərhal və qeyd-şərtsiz boşaldılması əvəzinə, həmin rayonların məsələsi ermənipərəst qruplar tərəfindən separatçı qarabağ probleminin həlli üçün preambula kimi götürülür. avropa İttifaqının bir çox siyasətçiləri və adi avropalıların böyük əksəriyyəti münaqişənin iki əsas tərəfindən – ermənistan və YANVAR-MART, 2010 111 azərbaycandan, eləcə də daxil olan üçüncü tərəfdən (dağlıq qarabağ separatçılarından) başqa böyük (təşviqat, təşkilati, maliyyə və s.) ehti- yatlara malik olan ümumdünya erməni diasporunun olmasını görmürlər və ya görmək istəmirlər. Ötəri, lakin kifayət qədər nüfuzlu münaqişə tərəfləri (yəni rusiya, aBŞ və s.) və onların mövcudluğu av- ropa İttifaqının bir çox siyasətçiləri tərəfindən arxa plana çəkilir. Bu cür siyasətçilər əksər avropalıların ermənilərə “qədim mədəni millət” kimi simpatiya ilə yanaşmasına da arxalanırlar. Bununla belə, midiya, manna, atropatena və nəhayət, albaniya kimi qədim dövlətlərin, eləcə də səfəvilər dövləti və tanınmış mədəni dəyərlərin yaradıldığı xanlıqlar kimi azərbaycan dövlət vahidlərinin yüzilliklər boyu mövcud olmasını avropada çox az adam bilir. Bu cür vəziyyət, əsasən, bir faktla izah olunur ki, avropa siyasətçilərinin böyük əksəriyyəti əsl avropa mərkəzçiləridir və avratlantik (avropa İttifaqına əlavə olaraq aBŞ və Kanadanı nəzərdə tutan) mədəniyyətin, siyasi quruluşun və sivilizasiyanın digərləri üzərində üstün olmasının sadəcə gizlədilmiş tərəfdarlarıdır. məhz bu səbəbdən onlar erməniləri “özününkü”, azərbaycanlıları isə “qismən özününkü” hesab edirlər. əlbəttə ki, ermənistanın təcavüzkar olduğunu anlayırlar, lakin mədəniyyət və dinə görə, o, “özününkü” olan təcavüzkardır (hazırda samtsxe-Cavaxetiyə id- dialar barədə şayiələr gəzir). digər tərəfdən, avropa siyasətçilərinin əksər hissəsinin ikiüzlülük dərəcəsi ilə bir növ siyasi düzgünlük müqayisə edilməzdir. üçüncü tərəfdən, onlar xIx əsrin sonunda xx əsrin əvvəlində Osmanlı imperiyasında ermənilərin başına gəlmiş faciəyə görə ermənistanı təcavüzkar adlandırmağa utanırlar. düzdür, belə olduğu təqdirdə o vaxt mövcud olmamış türkiyə və azərbaycan respublikalarının rolunun nədən ibarət olması aydın deyil. avropa siyasətçilərinin əksəriyyəti həm aBŞ-a, həm də İsrailə “siyasi baxımdan korrekt” münasibət kimi çoxdankı ənənəyə tez- tez yol verirlər. Bu cür vəziyyət, əsasən, bir faktla izah olunur ki, Avropa siyasətçilərinin böyük əksəriyyəti əsl Avropa mərkəzçiləridir və Avratlantik (Av- ropa İttifaqına əlavə olaraq ABŞ və Kanadanı nəzərdə tutan) mədəniyyətin, siyasi quruluşun və sivilizasiyanın digərləri üzərində üstün olmasının sadəcə gizlədilmiş tərəfdarlarıdır. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|