Azerbaijan focus
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Türkiyə Orta Şərqdə digər dövlətlərlə müqayisədə İsrail ilə çoxşaxəli əlaqələr qurmuşdur. Türkiyənin İsrail ilə əlaqələri ərəb və müsəlman birli
- Nəticə və ümumi qiymətləndirmə
YANVAR-MART, 2010 131 bölgədə İran və ərəbləri taraz- laşdırmaq, digər tərəfdən, qlo- bal səviyyədəki güc tarazlıqları baxımından bir məna ifadə edir. Həmçinin İsrail türkiyənin təhlükəsizliyində və hərbi cəhətdən güclənməsində də əhəmiyyətli təsirə malikdir. türkiyə İsrailin müstəqilliyini tanıyan ilk dünyəvi müsəlman dövlətidir. Bundan başqa, türkiyənin İsrail ilə əlaqələri digər Orta Şərq ölkələri ilə əlaqələrindən fərqli olaraq, zaman-zaman iki ölkə rəhbərləri arasında polemikalar yaşanmasına baxmayaraq, daha çox sabit olmuşdur. türkiyə Orta Şərqdə digər dövlətlərlə müqayisədə İsrail ilə çoxşaxəli əlaqələr qurmuşdur. türkiyənin İsrail ilə əlaqələri ərəb və müsəlman birliyi ölkələri ilə münasibətlərinə mənfi təsir etməmiş, tam əksinə, türkiyənin daşındırıcılıq gücünü artırmışdır. necə ki, 1996-cı ildə türkiyə ilə İsrail arasında imzalanan Hərbi Çərçivə müqaviləsı türkiyənin suriya və İranla olan əlaqələrinin müsbət bir şəkildə davam etməsinə əngəl törətməmişdir. türkiyənin vasitəçilik cəhdləri İsrail ilə yaxşı əlaqələri olmadan heç bir nəticə verməyəcək. türkiyənin İsrail ilə əlaqələrinin təməlində hər hansı üçüncü bir ölkəyə qarşı olmaması, həmçinin fələstinlilərin də ya- nında iştirak etməsi durur. türkiyə Fələstin probleminin “sülh üçün torpaq qanunu”, “yol xəritəsi” və “ərəb sülh cəhdi” çərçivəsində, “etibarlı və tanınan sərhədlər daxilində bir yerdə yaşayacaq iki dövlət vizyonu” əsasında qarşılıqlı müzakirələr yolu ilə ədalətli və davamlı bir şəkildə həllə qovuşdurulmasını istəmişdir. türkiyə 1967-ci ilədək mövcud olmuş sərhədlərin yenidən bərpa edilməsinin tərəfdarıdır. Bu səbəbdən türkiyə həmişə İsrailə qarşı bir tənqidi yanaşma mövqeyində olmuşdur. davos böhranı türkiyə-İsrail əlaqələrində təzyiqin yüksəlməsinə səbəb olsa da, bunu iki ölkə arasında qırılma nöqtəsi kimi görmək tələskən bir baxış ola bilər. Bu ölkələr yaxşı əlaqələrə möhtacdır. Bu səbəbdən türkiyə ilə İs- rail söz gərginliyini daha çox şişirtmək istəmədiklərinə dair işarələr verməkdədirlər. ancaq bu da ifadə edilməlidir ki, türkiyənin vasitəçilik missiyası, qısa müddətə də olsa, təhlükə qarşısında qal- mışdır. Obamanın yeni Orta Şərq siyasəti çərçivəsində türkiyəyə bir çox sahədə ehtiyacı vardır. Bu səbəbdən aBŞ-ın istəyi və bəlkə Türkiyə Orta Şərqdə digər dövlətlərlə müqayisədə İsrail ilə çoxşaxəli əlaqələr qurmuşdur. Türkiyənin İsrail ilə əlaqələri ərəb və müsəlman birli- yi ölkələri ilə münasibətlərinə mənfi təsir etməmiş, tam əksinə, Türkiyənin daşındırıcılıq gücünü artırmışdır. 132 YANVAR-MART, 2010 AZERBAIJAN FOCUS də, təzyiqi nəticəsində türkiyə-İsrail arasındakı gərginlik çox qısa müddətdə aradan qalxa bilər. Çünki türkiyə ilə İsrail əməkdaşlıq edə bilməzsə, 6 Obamanın planlarının reallaşması çətinləşə bilər. Nəticə və ümumi qiymətləndirmə türkiyənin Orta Şərqdə yeni bir ox meydana gətirmə arzusu göründüyündən də çox komplekslidir. davos böhranında müşahidə edildiyi kimi, bu bölgədə təsir gücünə malik olmaq istəyənlər istər- istəməz tərəf olurlar. Orta Şərq coğrafiyasında tərəf olmadan və rəqib çıxarmadan bu xəyalın reallaşması qeyri-mümkündür. Bu səbəbdən türkiyənin Orta Şərqin küçələrində sərbəst şəkildə hərəkət edə bilməməsi də müzakirə mövzusu ola bilər. Çünki təcrübələrdən göründüyü kimi, Orta Şərq problemləri asan həll yolları olan problemlər deyil. türkiyə Orta Şərqdə nə bölgə dövlətlərinə, nə də qərbə qarşı heç bir niyyətinin olmadığını göstərir. Bu səbəbdən Orta Şərqin problemlərinin həlli üçün bütün tərəfləri məmnun edəcək bir sehrli düsturun tapılması lazımdır. Bu, o qədər də asan deyil. Bu nöqteyi-nəzərdən yanaşılarsa, türkiyənin qərbin arzula- rını daha fərqli yollarla reallaşdırmaq niyyətində olduğunu söyləyə bilərik. Bu faktı dəstəkləyən digər bir nüans türkiyənin “bu bölgəni biz tanıyırıq, biz anlayırıq, bölgə insanları ilə biz danışa bilərik” şəklindəki özündənrazılıq göstəricisi olan ifadələridir. Bu baxımdan türkiyə özünü İranın alternativi olaraq təqdim edə bilər. Bunun da qərb ölkələri tərəfindən qəbul edilməsi və dəstəklənməsi bir faktdır. türkiyənin İrana alternativ ola bilməsi isə çətin məsələdir. Bundan başqa, bölgədəki problemlərin diplomatik cəhdlərlə həll edilməsi o qədər də asan deyil. Bu, onu deməyə əsas verir ki, türkiyənin hələ bölgədə həll edə bildiyi konkret bir problem yoxdur. 6. Faruk loğoğlu. türkiyə ərəbçilik rolunu itirmədi, amma zədələndirdi.http:// www.milliyet.com.tr/26.1.2009. YANVAR-MART, 2010 133 SOVET DİL SİYASƏTİ STANDARTLARINDAN AVROPA STANDARTLARINA DOĞRU: AZƏRBAYCAN NÜMUNƏSİ Gülşən Paşayeva azərbaycan respublikasının Prezidenti yanında strateji araşdırmalar mərkəzinin xarici siyasətin təhlili şöbəsinin müdiri Giriş dil millətin ənənəvi və çox mühüm komponenti olub, geniş mənada kütləvi şüurun özünəməxsus rəmzi hesab edilir. məsələn, İsraildə dövlət yarandığı vaxt ivrit dili, demək olar ki, sırf dini funksiya daşı- ması ilə yanaşı, rəsmi dil rolunu da oynamağa başladı, çünki o, dünya- nın müxtəlif yerlərindən gəlmiş və fərqli dillərdə danışan ölkə əhalisi üçün böyük rəmzi əhəmiyyət daşıyırdı. 1 Ölkənin ikinci rəsmi dili olan ingilis dili ilə yanaşı irland dilinin İrlandiya respublikasının milli və statusuna görə birinci rəsmi dili kimi elan edilməsinə baxmayaraq, ir- land dili hal-hazırda ilk dəfə yetmiş il bundan öncə milli dil siyasəti nəticəsində formalaşdığı dövrlə müqayisədə daha təhlükəsiz formada deyil. 2 Bununla belə irland dilində İrlandiya əhalisinin az bir qismi danışsa da və Şimali İrlandiyada azlıq dili olsa da, o, 2007-ci ilin yan- varın 1-dən avropa İttifaqının (aİ) rəsmi dilinə çevrildi. Beləliklə, çoxdillilik 3 müasir avropa özünəməxsusluğunun mü- 1. Bachi r. (1956). a statistical analysis of the revival of Hebrew in Israel. In: scripta Hierosolymitana, vol. 3. jerusalem, Hebrew university, səh.4 2. O riagain P. (1991). national and international dimensions of language policy when the minority language is a national language: the case of Irish in Ireland. In: a language policy for the european community. Prospects and quandaries. mouton de Gruyter. Berlin. new york, 1991, səh.256 3. 2007-ci il mayın 16-da Bmt-nin Baş məclisi Çoxdillilik haqqında qətnamə qəbul etdi; yunesCO 2008-ci ili “Beynəlxalq dillər ili” elan etdi. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|