YANVAR-MART, 2010
165
luq siyasəti arasındakı güman edilən əlaqəni göstərmişdir. əslində,
aqs-də azərbaycan üzrə tədbirlər Planında Bakı təşəbbüsünə,
o cümlədən qara dəniz İş Birliyi, Şərq tərəfdaşlığı və digər aİ
siyasəti və sənədlərinə aİ-nin regional enerji strategiyasının kom-
ponenti kimi istinad edilir.
Bakı təşəbbüsü “tərəfdaş ölkələrlə əməkdaşlıq edərək, avropa
Komissiyası tərəfindən başlanılan siyasi dialoq təşəbbüsü”
15
kimi
InOGate katibliyi tərəfindən təsvir edilmişdir. Bununla belə,
azərbaycanda bəzi rəsmilər və kənar müşahidəçilər arasında elə
bir təəssürat var ki, InOGate texniki baxımdan kifayət qədər
uğurludur, lakin o, regional iştirakçılar arasında yüksək səviyyəli
dialoq və ya siyasi əməkdaşlığın qurulmasında effektiv deyil. si-
yasi səviyyədə təkanın çatışmaması buna qismən səbəb ola bilər,
çünki Bakı təşəbbüsü prinsiplərinin həyata keçirilməsinə yönəlmiş
layihələr yalnız bu yaxınlarda başlayıb. 2004-2007-ci illər ərzində,
demək olar ki, InOGate-nin başa çatdırılmış hər bir layihəsi
boru kəmərlərinin auditi və təhlükəsizlik monitorinqi tədbirləri
üçün texniki əsaslandırma işlərinə görə xüsusi texniki mahiyyət
daşıyıb. yalnız 2009-cu ilin əvvəlində vahid enerji bazarları,
möhkəmləndirilmiş enerji təhlükəsizliyi və davamlı enerji inkişa-
fının dəstəklənməsini əhatə edən Bakı təşəbbüsündə əks olunmuş
geniş idarəetmə məqsədlərinə aid layihələr başladı. Bu cür sahələrə
həsr olunmuş layihələr aşağıda verilən cədvəl 1-də 2009-cu ildə
cari InOGate layihələrinin siyahısında nümayiş etdirildiyi kimi
daha çox texniki məsələlərə yönəlib.
Cədvəl 1. Bakı təşəbbüsünün məqsədləri çərçivəsində 2009-cu
ildən etibarən həyata keçirilən InOGate layihələri
16
Vahid enerji bazarları
qaz və neft sahəsində texniki standart və təcrübənin uzlaşdırılması
(Şərqi avropa və qafqaz)
mərkəzi asiyada qazın texniki standartlarının və bu sahədə təcrübənin
uzlaşdırılması
15. statement by mr. Kyriakos morfis, InOGate technical secretariat,
minutes of the First meeting of the Baku Initiative Working Groups, Brussels,
28-29 march 2006. səh. 2.
16. InOGate website. “Ongoing Projects (2009).” http://www.inogate.org/
inogate_programme/inogate_projects/ongoing-inogate-projects.
166
YANVAR-MART, 2010
AZERBAIJAN FOCUS
Karbohidrogen metrologiyası üzrə Şərqi avropa regional mərkəzinin
qanunla təsdiqlənməsi, şəhadətnamənin verilməsi və sonradan kom-
mersiyalaşdırılması (Boyarka, ukrayna)
Şərqi avropa və mərkəzi asiyada enerji tənzimləyiciləri üçün imkan-
ların yaradılması
Möhkəmləndirilmiş enerji təhlükəsizliyi
enerji təchizatının və dövlətlərarası daşımaların inkişafı üçün çevik
cavab tədbirləri üzrə ekspert qrupu (mərkəzi asiya)
əsas qaz tranzit infrastrukturunun təhlükəsizliyi (Şərqi avropa və
qafqaz)
mərkəzi asiya qaz tranzit sistemində qaz itkilərinin azaldılması üçün
texnologiya və üsullar
Davamlı enerji inkişafının dəstəklənməsi
mərkəzi asiyanın neft və qaz sənayesində ətraf mühitin qorunması
tədbirlərinin gücləndirilməsi
Kioto Protokolunun həyata keçirilməsinə dəstəyin verilməsi
Bir-biri ilə uzlaşan layihələr
ukrayna və moldovada enerjiyə qənaət (eq) sərmayələrinin müəyyən
edilməsi və təşviqi
mdB-də enerji bazarının inteqrasiyası və davamlı enerjiyə dəstək
(semIse)
Bakı təşəbbüsünə dəstək olaraq, InOGate-nin texniki katibliyinin
(İtK) möhkəmləndirilməsi
qara dəniz-xəzər hövzəsində dövlətlər arasında geniş enerji
əməkdaşlığının əsas elementləri texniki və hüquqi uzlaşmadır və
bunlar regional enerji idarəetmə strategiyasının inkişafına yönəlmiş
yüksək səviyyəli müzakirələrin başlanması istiqamətində atılmış ilk
addımlardır. Başlanğıcdan lazımi siyasi ölçü ilə təmin edilməmiş
Bakı təşəbbüsündən başqa müvafiq siyasi dialoqun çatışmamasın-
dan irəli gələn məyusluq onu göstərir ki, aİ uzaq perspektivdə tex-
niki müstəvidən siyasi müstəviyə keçidin necə və nə vaxt edilməsi
ilə bağlı aydın şəkildə heç bir siqnal verməyib.
Bakı təşəbbüsünun dialoq səviyyəsinin genişləndirilməsi po-
tensialını təmin edən amil ondan ibarətdir ki, keçmişdə enerji ilə
bağlı keçirilmiş digər siyasi müzakirələr Bakı təşəbbüsü iclasları
YANVAR-MART, 2010
167
çərçivəsində təşkil olunmalı idi.
17
eyni zamanda görünür ki, Bakı
təşəbbüsü regionla əməkdaşlıqda texniki aspekti əsas tutaraq, av-
ropa İttifaqı təmasların siyasi səviyyəsini qaldırmaq fikrindədir. Bu-
nunla belə, azərbaycan daha uzaq perspektivdə Bakı təşəbbüsünə
qoşulmağın faydalı olacağı və bu cür texniki-siyasi keçidin hansı
şəkildə baş verəcəyi ilə bağlı fikirlərini ifadə etməyin tərəfdarıdır.
aşağıda müzakirə olunan qara dəniz İş Birliyi və Şərq
tərəfdaşlığının hər ikisi qara dəniz–Cənubi qafqazda yerləşən qon-
şuları ilə avropa İttifaqının qarşılıqlı əlaqələrinə dair daha əhatəli
strategiyaların formalaşması istiqamətində göstərilən səylərdir. On-
ların hər ikisi özünün olduqca mühüm məqsədlərinin bir kompo-
nenti kimi Bakı təşəbbüsünü əhatə edir. Buna görə də, çox güman
ki, siyasi dialoq tək Bakı təşəbbüsü çərçivəsində deyil, o cümlədən
həmin digər təşəbbüslərlə birgə inkişaf etməyə başlayacaqdır.
Qara Dəniz İş Birliyi
regional əməkdaşlıq təşəbbüsü olan qara dəniz İş Birliyi
(qdİB) Bakı təşəbbüsündən onunla fərqlənir ki, bir sıra mühüm
sahələrdə, o cümlədən enerji sahəsində region çərçivəsində iştirak-
çılar və proqramlar arasında yüksək səviyyəli əlaqələndirmə rolunu
oynamağa çalışır. O, Bolqarıstan və rumıniya avropa İttifaqına da-
xil olduqdan sonra avropa qonşuluq siyasətinə əlavə olaraq, 2007-
ci ildə tərtib edilmişdir.
18
qara dəniz İş Birliyi regionda bütün əsas
siyasi iştirakçılar və maraqlı dairələri əhatə etdiyinə görə qara
dəniz regionunda ilk real regional təşəbbüs kimi bir çox hallarda
yüksək dəyərləndirilir. O, həmçinin regionu ayrıca siyasət məkanı
kimi müəyyən edir.
19
lakin öz ritorikasına nail olmaq məqsədilə
onun bir proqram kimi təsdiqlənməsində siyasi təsirin çatışmaması
göstərir ki, qdİB region daxilində ümumi maraqların formalaşma-
sı və ölkələr arasında yüksək səviyyəli enerji idarəetməsi rejiminin
17. robert m. Cutler. “europe keeps nabucco on life support.” asia times
Online, 27 march 2009.
18. Burcu Gültekin - Punsmann and Krassimir y. nikolov (2008). “european
union approaches to fostering synergies of cooperation and integration around
the Black sea.” southeast european and Black sea studies, 8:2, səh. 115.
19. yannis tsantoulis. “Black sea synergy and eastern Partnership: different
Centres of Gravity, Complementarity or Confusing signals?” ICBss Policy
Brief #12, February 2009.
Dostları ilə paylaş: |