174
YANVAR-MART, 2010
AZERBAIJAN FOCUS
tərəfdaşlığını əvvəllər müzakirə edilmiş təşəbbüslərdən fərqləndirən
cəhət ondan ibarətdir ki, burada həm texniki, həm siyasi müzakirələr
Şərq tərəfdaşlığı çərçivəsində baş verir və avropa İttifaqına daha
dərin inteqrasiyaya stimul, hansı ki, mümkün daxilolma ilə nəticələnə
bilər, iştirakçı ölkələrdə mövcud olan gərginliyin aradan qaldırılması
imkanını təmin edə bilər. Şərq tərəfdaşlığının siyasi səviyyəsi bir
faktla təsdiqlənir ki, iki ildə bir dəfə keçirilən Şt toplantıları inkişa-
fı nəzərdən keçirmək və siyasi təlimatlarla təmin etmək məqsədilə
dövlət və ya hökumət başçıları arasında baş tutmalı və xarici işlər
nazirlərinin illik iclasları da keçirilməlidir.
37
nazirlər səviyyəsində
sektorlara əsaslanan görüşlər zəruri olan halda da keçirilməlidir. Bu,
qara dəniz İş Birliyindən fərqlənir, çünki həmin birlik çərçivəsində
görüşlər yalnız “gözəçarpan irəliləyiş” baxımından nazirlər
səviyyəsində keçirilir və bu halda hər hansı aydın şəkildə müəyyən
edilmiş cədvəl mövcud deyil.
38
uğurun zəmanəti olmasa da, əvvəlki
siyasətlə müqayisədə Şərq tərəfdaşlığının fərqli fəaliyyət strukturu
regional əməkdaşlıq və təkmil enerji idarəetməsi üçün potensial qay-
dada digər nəticələrin təmin edilməsinə şərait yaradır.
Şərq tərəfdaşlığı çərçivəsində çoxtərəfli enerji idarəetmə
məsələlərinin həlli istiqamətində praktiki layihələrdən kənara
çıxan potensialı nümayiş etdirən bir sıra digər tədbirlər də möv-
cuddur. Fakt ondan ibarətdir ki, Şt Bakı təşəbbüsünü “əsl enerji
tərəfdaşlığına” çevirmək
39
, onun öz məqsədlərinə tam uyğun olma-
dığını ötəri yolla etiraf etmək və tədbirlərin mahiyyəti göstərilməsə
də, onların həyata keçirilmədiyini bildirmək məsələləri durur.
yüksək səviyyəli dialoqun möhkəmləndirilməsini nəzərdə tutan Şt
çərçivəsində digər təklif olunan tədbir aşağıdakılardan ibarətdir:
lazımi fəaliyyət səviyyəsini yaradacaq və üçüncü təchizat
ölkələri, eləcə də potensial infrastruktur sərmayədarları üçün
cəlbedici olacaq infrastruktur təhlükəsizliyi, uzunmüddətli təchizat
və alış öhdəlikləri, tranzit zəmanətləri üçün şəraiti təkmilləşdirmək
məqsədilə müvafiq qaydada qeyri-Şt enerji tərəfdaşları ilə vasitələ-
37. Commission of the european Communities. Communication from the
Commission to the european Parliament and the Council: eastern Partnership.
{seC(2008) 2974} Brussels 3.12.2008, COm (2008) 823 final.
38. tsantoulis (2009), səh. 8.
39. Commission of the european Communities. Commission staff Working
document accompanying the Communication from the Commission to the
european Parliament and the Council: eastern Partnership. {COm (2008) 823}.
YANVAR-MART, 2010
175
rin araşdırılması zəruridir.
müvafiq qaydada, bu, enerji
Birliyi sazişi və enerji xar-
tiyası sazişi kimi mövcud
mexanizmlərin müddəalarını
nəzərə alacaq...
40
Bu, əvvəlcə müzakirə olunan təşəbbüslərin uyğun olmadı-
ğı şəraitdə və beləliklə, Şərq tərəfdaşlığı regional əməkdaşlıq və
təkmil enerji idarəetməsi üçün yeganə variant kimi görünməsə də,
avropa İttifaqının qara dəniz strategiyasına yanaşmasının yeni
müstəviyə keçməsini nümayiş etdirərək texniki məsələləri, möv-
cud vasitələri və siyasi iradəni bir araya gətirən müzakirə növüdür.
Şərq tərəfdaşlığının əsas nöqsanı proqramda siyasi iradənin və
ya konkretliyin çatışmaması deyil, onun qara dəniz İş Birliyi ilə
əlaqəsinin aydın olmaması ilə bağlıdır. Bu iki təşəbbüsdə, xüsusən
enerji sahəsində bir-birini təkrarlayan mövzular kifayət qədər çox-
dur. Şərq tərəfdaşlığı ilə bağlı açıqlamada sadəcə qeyd olunur
ki, “Şərq tərəfdaşlığı ilə qara dəniz İş Birliyi və digər regional
və beynəlxalq təşəbbüslər arasında gözəçarpan qarşılıqlı asılılıq”
mövcuddur.
41
digər yazıda izah olunur ki, qdİB region miqyasın-
da səy və diqqət tələb edən problemlərin həllinə yönəlib və onun
cazibə mərkəzi qara dəniz regionudur. Halbuki, Şərq tərəfdaşlığı
Brüsseli cazibə mərkəzi edərək, tərəfdaş ölkələrin aİ ilə uyğunlaş-
ması məqsədini güdür.
42
lakin burada yenə də qeyri-müəyyənlik
var – bildirilir ki, hətta Komissiya üzvlərinin arasında həmin iki
siyasətin hansı şəkildə uzlaşması haqqında təsəvvür yoxdur və
siyasətçilər narahatdırlar ki, bu cür qeyri-müəyyənlik avropa İttifa-
qının regionda siyasətinin effektivliyini azaldır.
əgər hətta qdİB və Şt əlavə təşəbbüs formasını alarsa, həmin
iki siyasətin eyni konseptual anlamda olacağı ilə bağlı avropa İtti-
faqı tərəfindən müvafiq məlumat çatışmazlığı belə fikir yaradır ki,
avropa qara dəniz–Cənubi qafqaz regionu üçün aydın mövqe və
40. yenə orada.
41. Commission of the european Communities. Communication from the
Commission to the european Parliament and the Council: eastern Partnership.
{seC(2008) 2974} Brussels 3.12.2008, COm (2008) 823 final.
42. Commission of the european Communities. “eastern Partnership.”
memo/09/217, Brussels, 5 may 2009.
Şərq Tərəfdaşlığının əsas nöqsanı
proqramda siyasi iradənin və ya konk-
retliyin çatışmaması deyil, onun Qara
Dəniz İş Birliyi ilə əlaqəsinin aydın ol-
maması ilə bağlıdır
176
YANVAR-MART, 2010
AZERBAIJAN FOCUS
ya strategiyaya malik deyil.
43
digər potensial narahatçılıq ondan
ibarətdir ki, Şərq tərəfdaşlığında iştirak edən dövlətlər tərəfindən
bu təşəbbüsün aİ-yə gələcək inteqrasiya üçün potensial imkan və
ya heç vaxt üzv olmayacaq ölkələr üçün ötəri təsəlli forması kimi
qəbul edilib-edilməməsi ehtimalı mövcuddur. avropa İttifaqı Şərq
tərəfdaşlığı üçün olan məqsədlərin hansı formada açıqlanması ilə
bağlı daha şəffaf olmalıdır. Çünki o, üzv dövlətlərin təşəbbüsdə işti-
rakına birbaşa təsir göstərəcək ki, onun çərçivəsində yarana biləcək
dolğun enerji dialoqu baş tutsun.
ümumiyyətlə, azərbaycan rəsmilərinin Şərq tərəfdaşlığı ilə
bağlı söylədikləri müsbət perspektivlər bu nəticələri dəstəkləyir.
azərbaycanın xarici işlər naziri elmar məmmədyarov bildirmişdir
ki, “biz Şərq tərəfdaşlığını alqışlayırıq və gözləyirik ki, bu, avro-
pa İttifaqı ilə əməkdaşlığımızı ciddi şəkildə möhkəmləndirəcək.”
44
Şərq tərəfdaşlığını avropa İttifaqının regional yanaşmasının dava-
mı hesab edən səfir tahir tağızadə birmənalı şəkildə qeyd edir ki,
o, “qara dəniz İş Birliyi ilə üst-üstə düşür və hər hansı tamamilə
yeni təşəbbüsün inkişaf etdirilməsi əvəzinə mövcud proqram-
ların yeni düzümünü əks etdirir.
45
səfir həmçinin söyləmişdir ki,
bir çox paytaxtların, o cümlədən Bakının tərəfdaşlığın ümumi
məqsədləri ilə bağlı şərtləri var, yəni Şt üzv ölkələri ilə daha sıx
əlaqələrin möhkəmləndirilməsi üçün bütün aİ ölkələri arasında
eyni həvəs yoxdur.
46
Bu, regionda təkmil enerji idarəetməsı reji-
min möhkəmləndirilməsində avropa İttifaqının rolunu və regional
əməkdaşlığı şərtləndirən aİ daxilində rəylərin və xəbərlərin eyni
olmadığını bir daha nümayiş etdirir.
Şt-də azərbaycan üçün müsbət mənada xüsusi olaraq vurğulanır
ki, avropa İttifaqı azərbaycanın aİ-nin enerji bazarına tədricən daxil
olması və infrastrukturuna inteqrasiyasına əsaslanaraq, bu ölkənin
43. yenə orada.
44. elmar mammadyarov, minister of Foreign affairs of the republic of azer-
baijan. “Walking a tightrope: azerbaijan’s Foreign Policy strategy in a Chang-
ing environment.” azerbaijan Focus, Volume 1(1), june-august 2009. səh. 25.
45. tahir taghizade, ambassador extraordinary and Plenipotentiary, embassy
of the republic of azerbaijan to the Czech republic. “the european union’s
eastern Partnership: What does It Offer azerbaijan?” azerbaijan in the World
biweekly newsletter, azerbaijan diplomatic academy, Vol. 2 no. 13., july 1,
2009.
46. yenə orada.
Dostları ilə paylaş: |