YANVAR-MART, 2010
177
Şt-də karbohidrogenlərin yeganə ixrac tərəfdaşı kimi onunla daha
geniş siyasi münasibətlər qurmağa çalışır.
47
Bu, azərbaycanın av-
ropanın gözündə vacibliyi və strateji əhəmiyyətinin, o cümlədən
texniki islahatlar sahəsində irəliləyişlər nəticəsində Bakı üçün açıq
olan siyasi səviyyədə əlaqə xətlərinin göstəricisidir. əməkdaşlıqda
siyasi maneələr məsələsinə qayıdaraq, azərbaycan həmçinin bəyan
etmişdir ki, o, Şt çərçivəsində ermənistanla hər hansı çoxtərəfli
əməkdaşlıq təşəbbüslərində birbaşa işləməyəcək. ŞP əsasında
çoxtərəfli təşəbbüslərdə iştirakdan irəli gələn faydanın tərəfdarı
olan və gündəliyin formalaşmasına yardım edən azərbaycan üçün
avropa İttifaqına regional enerji əməkdaşlığı ilə bağlı baxışlarını
çatdırmaq və müvafiq formada gələcək müzakirələri təmin etmək
daha vacibdir.
Nəticə: Azərbaycanın regionun mövqeyinin formalaşdırılma-
sında oynadığı rol
avropa İttifaqının qonşuluq siyasəti və bütöv qara dəniz–Cənubi
qafqaz regionu istiqamətində əməkdaşlığın qurulması səyləri enerji
idarəetməsi baxımından az uğur qazanmışdır. avropa İttifaqının xa-
rici enerji siyasətinin olmaması səbəbindən Bakı təşəbbüsü, qara
dəniz İş Birliyi və Şərq tərəfdaşlığı regionda yüksək səviyyəli
enerji idarəetmə rejimini formalaşdırmaqda özünü, hələ ki, doğ-
rultmamışdır, baxmayaraq ki, Şq gələcəkdə bu məqsədi həyata
keçirmək üçün ən böyük potensiala malikdir.
qara dəniz regional dinamikasının mahiyyətini nəzərə alaraq,
avropa İttifaqı özünün regional əməkdaşlıq strategiyasını siyasi
və texniki məsələlərlə birgə həmin strategiyada enerji idarəetmə
təşəbbüslərini genişləndirərək daha əhatəli etməlidir. Bakı
təşəbbüsü və qara dəniz İş Birliyinə gəldikdə isə avropa İtti-
faqının idarəetmə təşəbbüslərinin qara dəniz regionunda o qədər
də çox həyata keçirilmədiyini verdikləri müsahibələrdə bildirən
azərbaycanlılar və digər ekspertlər arasında ümumi rəyin olması
ilə yanaşı, bu rəy həmin proqramları lazımi siyasi səviyyədə həyata
keçirməyən, uzaq perspektivdə texniki təşəbbüslərin siyasi inteq-
rasiya ilə hansı şəkildə nəticələnəcəyi ilə bağlı heç bir məlumat
47. Commission of the european Communities.
Communication from the
Commission to the european Parliament and the Council: eastern Partnership.
{seC(2008) 2974} Brussels 3.12.2008, COm (2008) 823 final.
178
YANVAR-MART, 2010
AZERBAIJAN FOCUS
verməyən avropa İttifaqında da söylənilir. Şərq tərəfdaşlığı fərqli
haldır. Bunun tamamilə yeni təşəbbüs olması faktından başqa, onun
qara dəniz İş Birliyi ilə əlaqəsində olan qeyri-müəyyənlik elə bir
rəyi təsdiqləyir ki, avropa İttifaqı həm ümumi, həm də xüsusi ola-
raq enerji məsələlərində bütöv qara dəniz qonşuluğu ilə qarşılıqlı
münasibətlərə natamam yanaşmaya malikdir. eyni zamanda, bu, aİ
adından əlaqə problemini də nümayiş etdirir və fakt ondan ibarətdir
ki, Şt regionda təkmil enerji idarəetmə rejiminin qurulması üçün
əməkdaşlığın artırılması perspektivlərinə regional maneələri yara-
da
biləcək həm texniki, həm də siyasi ölçünü əhatə edir.
Bütöv qara dəniz regionunda dövlətlər arasında mövcud olan si-
yasi həssaslıq səbəbindən yüksək səviyyəli regional enerji idarəetmə
rejimini formalaşdırmaq məqsədilə lazım olan əməkdaşlıq üçün av-
ropa İttifaqının kənar güc kimi lokomotivə çevrilməsi imkanı var.
eyni zamanda, avropaya daha sıx inteqrasiya ilə yaranan, siyasi və
iqtisadi imkanlardan irəli gələn təkan da göz qabağındadır. əgər
avropa İttifaqı bütöv qara dəniz regionunda öz təşəbbüslərini siya-
si səviyyəyə qaldırmaqda davam edərsə və öz siyasətini daha aydın
şəkildə yürüdərsə, onda bu təşkilat özünün qonşuluq məqsədlərinə
daha tez nail olacaqdır. lakin avropa İttifaqının təklif etdiyi regio-
nal əməkdaşlığın inkişafı və sonrakı enerji idarəetmə rejimi siyasi
dialoqun regional səviyyədə hansı şəkildə irəliyə doğru aparılması
və enerjinin hansı yolla onun bir hissəsinə çevrilməsi ilə bağlı öz
baxışlarını avropa İttifaqına çatdıran region ölkələrindən asılıdır.
region üçün daha mühüm strategiyanı yaratmaq müraciətinə
avropa İttifaqının görünən laqeyd yanaşmasına cavab olaraq,
azərbaycan bu cür strategiyanı təsvir edən özünün təfərrüatlı ba-
xışlarının avropa İttifaqına çatdırılmasında daha fəal olmalıdır.
azərbaycan həm avropa, həm də bütövlükdə qara dəniz-Cənubi
qafqaz regionu ölkələri üçün regionda avropa İttifaqının xeyirinə
uyğun enerji idarəetmə rejimi istiqamətinə doğru olduqca zəruri
olan yüksək səviyyəli dialoq üçün katalizator rolunu oynaya bilər.
azərbaycanın qərbyönümlü siyasətini və avropa, o cümlədən
digər regional dövlətlərlə müsbət münasibətlərinin olmasını,
onun karbohidrogen hasilatçısı və tranzit dövlət rolunu nəzərə
alaraq, siyasi səviyyədə öz qonşuluq siyasətini və enerji ilə bağ-
lı təşəbbüslərini yenidən nəzərdən keçirməkdə avropa İttifaqına
yardım etmək məqsədilə azərbaycanın avropa təşəbbüslərində iş-