Azerbaijan-ngps
Yüklə 0,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
20 düşmənlər tərəfindən qul olmanın qabağını almaq üçün mühümdür. Nə Platon və Aristotel hərbi ölümün sayının daimi mövcudluğunu sual altına almır. Daha alicənab olan Prins Machiavelli (1469-1527) onların dövlətlərinin, hakimiyyətinin, mövqelərini saxlamaq və onların dövlətlərinin bədii zövqünü, şöhrətini və şərəfini irəli çəkmək üçün öldürməyə hakimlər üçün aşkar bəraəti verir. "Tülkünün" hiyləgərliyi metodu ilə idarə etmək daha yaxşıdır, ancaq zərurət yarandığı təqdirdə hakimlər cürətli "şirin" öldürmə imkanlarından imtina etməməlidir. O, Respublika dövlətinin hakimiyyətini gücləndirmək üçün vətəndaş milislərinə zərurət görür. Leviafanda Tomas Hobbes (1588-1679) müharibədə ictimai quruluşu və qələbəni, təhlükəsizliyi təmin etmək üçün hökumətlər tərəfindən qətlə yetirməyə bəraət verir. İnsanların qatil olduğu bəlli olduğundan, təmin olunmamış həyat təbii şəraitdə öldürmə xaosu ilə nəticələnir. Həmçinin insanlar da sağ qalmaq üçün mübarizə apardıqlarından, onların şəxsi təhlükəsizlikləri naminə öldürmək səlahiyyəti verilən mərkəzi hakimiyyətə itaət etməli, razılaşmalı, eyni zamanda özünü müdafiə üçün göstərilməmiş hüquqdan istifadə etmək imkanını qazanmağa çalışırlar. Hobbes silahlı üsyana bəraət qazandırmanın əleyhinədir. Con Lok (1632-1704) tərəfindən “İdarəçiliyin İki Traktatı” hazırlanmışdır. Lok Platon Aristotel, Machiavelli və Hobbes ilə idarəetmə siyasətinin öldürmək üçün hazır olmasını tələb etməsini qəbul edir. Ancaq o, bir az da irəliyə gedərək ölümlü inqilaba da haqq qazandırır. Suveren hakimiyyət səlahiyyətini aşıb qəddarlaşarsa, vətəndaşların mülkiyyət, azadlıqına zor işlədərsə, zülmə məruz qalan məzlum vətəndaşlar bu hakimiyyəti dağıtmaq hüququ və vəzifəsi daşıyır. Vətəndaş cəmiyyətində despotik hakimiyyəti vətəndaşlar dağıda, yalnız təbiətən qatil olan hökmdarı öldürə bilər. Hakim və idarə edilən üçün Hobbes - Lok tərəfindən öldürülməyə bəraətinin ikiqat artırılması Karl Marks (1818-1883) və Fridrix Engels (1820-1895) tərəfindən Kommunist Manifestində iqtisadi siniflərin müharibəsinə də şamil edildi. Mülki siniflər onların maraqlarını müdafiə etmək və artırmaq üçün ölüm qüvvəsini tətbiq edə bilər. Ancaq maddi və sosial əlaqələr kritik mərhələyə çatanda, istismar edilən sinfin 21 cəmiyyətin iqtisadi və siyasi strukturunu dəyişmək üçün zorakı üsyana qalxması gözlənə bilər. Müasir seçki demokratiyasının bir neçə xüsusi halında əminamanlıqla dəyişiklik mümkün ola bilər. Gələcəkdə nə zaman iqtisadi istismar qurtararsa, siniflərə əsaslanan öldürmələr aradan qalxacaqdır. əsaslı ölümcül dövlət yox olacaq. Lakin iqtisadi faktorların keçid dövrü öldürməyə meyl oyadacaqdır. Locke və Marks arasında yazışma Hobbes, Jan Jak Rousu (1712- 1778) təkrar edərək “Sosial Müqavilədə” dövlətin siyasi təşkilatı üçün əsas kimi "sosial müqavilənin" nəzəriyyəsini təqdim edir. Vətəndaşlar bir yerdə- kollektiv olaraq həm ali səlahiyyətli hakimiyyəti, həm də dövlətin prioritet mövzularını təşkil edir. Onlar könüllü olaraq "ümümi olacaq" qanunlarla idarə edən hakimiyyətin səlahiyyət sahiblərinə itaət edirlər. Dövlət müqavilə altında müharibə və istila iddia edə , təslim olunanın hüquqları qoruna, cinayətkarlar öldürülə bilər. Hakim orqan ölkə üçün vətəndaşlara həyatlarını qurban verməyə qərar verə bilər: Quand le prince lui a dit: Il est expedient a l’Etat que tu mueres, il doit mourir; puisque sa vie n’est plus seulement un bienfait de la nature, mais un don conditionnel de l’Etat. Du contrat social, Livre II, chapitre V. [İdarə edən hakimiyyət vətəndaşa deyəndə: Bu sizin öləcəyiniz dövlət üçün məqsədəuyğundur, o ölməlidir; o vaxtdan onun həyatı artıq təbiətdən ianə deyildir, ancaq Dövlətdən şərti-hədiyyədir.] [Sosial-Müqavilə, Kitab II, V fəsil] Roussonun demokratik sosial müqaviləsi son nəticədə ölüm itkiləri ilə kompaktlıq təşkil edir. İyirminci əsrdə nüfuzlu Alman siyasi iqtisadçısı və "Siyasət bir Sənət kimi" sosioloji nəzəriyyəçisi Maks Veber (1864-1920), Münxen Universitetində 1918-ci ildə özünəməxsus nitqində siyasətin qətl törətməyən sənət ola bilməsi ideyasını qəti olaraq rədd edir. Veberə görə "siyasət üçün həlledici vasitə zorakılıqdır". Tarixən bütün hakim siyasi dairələr və təşkilatlar hakimiyyət üçün zorakı mübarizələrin nəticəsində baş qaldırmışlar. Beləliklə, Veber göstərilən sahə çərçivəsində fiziki qüvvənin qanuni istifadəsinin monopoliyasını (uğurla) tələb edən "insan 22 cəmiyyəti kimi müasir dövləti müəyyən edir (əsasda olduğu kim vurgulayaraq). Buna görə də, "özünün və başqalarının şəxsi ürəyinin xilaslarını axtaran o, bunu siyasətin vasitəsilə axtarmamalıdır, siyasət yalnız zorakılıq tətbiq etməklə və təmamilə başqa məsələlərin həlli üçün yararlıdır. (vurğulayaraq)” (Veber 1958: 121, 78, 126). Veberian ənənəsində təcrübəli olan professorlardan olduğu üçün onun fəlsəfi sələfləri olaraq "qətl törətməyən" siyasətin və "qətl tərətməyən" politologiyanın "ağlagəlməz" olması qərarı başadüşüləndir. 1950-ci illərdə böyük Amerikan siyasət aliminin-onun ömürlük tədqiqatı olan "siyasət" fənnin açqlamasını xahiş etmiş gənc alimə cavabında əsas professional istiqaməti barədə cavabında qısaca ifadə edildi. O öz "düdüyünə fiflədərək", "mən dövlətin ölümlə məşğul olan hakimiyyətini öyrənirəm" cavabını verdi. Bundan başqa, zorakılığı qəbul edən din ilə xeyir-dua verilən öldürücü fəlsəfi ənənənin əks-sədaları Birləşmiş Ştatların siyasi tarixi və mədəniyyəti boyu rezonans yaradaraq qətl törətməyən cəmiyyətin qeyri- mümkünlüyünü inadla iddia edir. Onlar Amerikan İnqilabının baş qaldırdığı Leksinqtonda muşketdən atılmış güllə səsləri ilə , müstəqillik bəyannaməsi ilə elan edilən qiyam üçün Loken bəraət zənginin səsində və Nyu Hempşirin itaətsizlik göstərən "Azad yaşayın və ya Ölün!" qışqırıqları ilə eşidilirdilər. Onlar Federasiya boyunca üsyanda- İttifaq naminə qələbəyə ruhlandıran "Respublikanın Döyüş Himnində", eləcə də acizanə itaətsizlik göstərən "Diksi"-də və "Dəniz Himnidə" torpaq və dənizdə uzaq döyüşləri qeyd edərkən eşidilirlər. Onlar Prezidentin baş komandan kimi təntənəli inaqurasiyasının şərəfinə, millətin zorakılığa məruz qalmış keçmişini və hazırki hərbi hakimiyyətinin gücünün xatırlatmaqla iyirmi bir silahdan atılmış atəşlər altında salamlayaraq əks- səda salır. Həyatı boyu dəfələrlə təkrarlanaraq, bayrağın, himnin, silahlanmış mühafizənin müşayiəti ilə təntənəli kombinasiya halında, qurban vermə və qırğınları emosiyalarda oyatmaq cəhdi göstərərək "Tanrı Amerikaya xeyir-dua ver" prezident üçün müqəddəs duanı söyləyirlər (Tven1970). Qətl törətmə mənşələrə tətbiq edilərək, ərazi genişlənməsinə, milli inteqrasiyaya, Amerika Birləşmiş Ştatlarının qlobal hakimiyyətinin layihələrinə güc və töhfəsini verdi. Ölülər və yaralananlar, yerli və xarici, hərbi və mülki insanlar hesaba alınmadı və Yüklə 0,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|