Azerbaijan-ngps

23
bəlkə də saysız-hesabsızdır, lakin Amerika Ştatlarında ölümün reallığı 
inkaredilməzdir. Başqa ölkələrdə siyasət alimləri onların öz eyni siyasətə 
məxsus şəxslərini qətlə yetirmək hadisələrində fərq qoyaraq çox edilən 
xalis gəlirlər, və ya az təsir göstərmələrinə çağırılır.  
Yeni nəsil bir tərəfdən müstəmləkəçi monarxiya ağalığına qarşı silahlı 
respublika qiyamına başladığı halda başqa bir tərəfdən, hələ də qulları 
əsirlikdə saxlamağa davam edirdi. Onun azadlıq bayrağı altında yerli 
xalqların üzərində qanlı nailiyyəti şimal və cənubi qonşulara qarşı güc və 
ya vuruşmaqdan ticarəti üstün tutan sahibkalar tərəfindən güzəşt ilə 
alınmaqla onun kontinental sərhədlərini genişləndirdiyi. Dövlət Vətəndaş 
Müharibəsi yolu ilə milli inteqrasiyaya nail olmaq üçün 74 542 müttəfiq 
əsgəri öldürərək, 140 414 müxtəlif millətlərdən insan qurban-verdi. 
Özünün sərhədlərinin hüdudunu aşaraq, Amerika dövləti Havayiyə 
(1898), Puerto Riko, Quam və Filippinə (1898), Şərqi Samoa (1899) və 
Sakit okean adası ərazilərinə (1945) doğru irəliləyib onları da öz nəzarəti 
altına götürdü. Filippində anti müstəmləkə üsyanını (1898-1902) yatırtdı 
və təslim olmağa (assimilyasiyaya) müqavimət göstərmiş Müsəlman 
Moros-da(1901-13) qırğınlar törətdi. Hərbi-dəniz təzyiqi ilə o, izolyasiya 
tərəfdarı Yaponiyanı xarici ticarətə açdı (1853-54).  
Müharibələr və müdaxilələr vasitəsi ilə dövləti layihələşdirdi və öz 
maraqlarını müdafiə etdi. Müharibələr arasında o, Britaniyaya (1812-14), 
Meksikaya (1846-48), İspaniyaya (1898), Almaniyaya, Avstriya-
Macarıstana, Türkiyəyə, Bolqarıstana (1916-18), Yaponiyaya, 
Almaniyaya, İtaliyaya (1941-45), Şimali Koreyaya, Çinə (1950-53), 
Şimali Vyetnama (1961-75), Əfqanıstana (2001) və İraqa (1991, 2003) 
qarşı da vuruşdu. Silahlı müdaxilələr edilən ölkələr Pekin (1900), 
Panama (1903), Rusiya (1918-19), Nikaraqua (1912-25), Haiti (1915-
34), Livan (1958), Dominikan Respublikası (1965-66) və Somali (1992) 
oldu. Basqınlar ilə Birləşmiş Ştatlar Qrenadada (1983) və Panamada 
(1989) hökumətləri devirdi və Haitini (1992) basqın təhlükəsi ilə 
hədələdi. Basqınlar və ya hücumlarda o, Kambocada (1970) və Laosda 
(1971) qadağalar , Liviyada (1986), Əfqanıstanda (1998) və Sudanda 
(1998) intiqam hissini öldürmək arzusunu həyata keçirdi, İraqda (1993), 
Bosniyada (1995) və Yuqoslaviyada (1999) strateji maraqlarını-irəli-
cəkərək-imkanlarını-nümayiş-etdirdi. 

---

24
İkinci Dünya Müharibəsinin yarım əsri ərzində bütün dünya 
antikapitalist dövlətlərininə qarşı olan inqilablara və digər düşmənlərə 
qarşı mübarizə apararkən, Birləşmiş Ştatlar Dünyanı əhatə etmək üçün 
öz ölümlər törətmək bacarıq və imkanlarını genişləndirdi. Sayca mindən 
az kişilərdən ibarət silahlı qüvvə - müntəzəm olaraq 1990-cı illərdə 
Pentaqonun 23 000 planlaşdırıcı işçilərinin dəstəyi ilə 1.5 milyon adama 
qədər (kişilərə və qadınlara) artdı, innovativ elmi elitası geri çəkildi, 
İnqilabi erada dünyanın daha irəli gedən silahlar sənayesi illik öhdəliklər 
ilə dörddə bir trilyon dollar vergi ödəyicisi kimi Konqres və Prezident 
tərəfindən təsdiqlənərək bəyənildi və reallaşdırıldı. Konservativ 
hesablanmalara görə dövlətin nüvə silahları proqramı təkcə 1940-96 
ərzində ona 5.821 trilyon dollara başa gəlmişdi (Şvarts 1998). Birləşmiş 
Ştatlar digər dövlətlərdən daha çox xarici bazalara sahibdir, xaricdə daha 
çox yeni qüvvələr açır, daha çox hərbi ittifaqlar yaradır, xarici qüvvələri 
daha çox silahlandırıb təlimlər keçiririr. (onun düşmənlərini , bəzən onun 
dostlarını və hətta şəxsi adamlarını belə qətlə yetirəcək qatilləri var). Bu 
minvalla o, dünya gəlirli silah bazarında rəqabətə davamlı aparıcı 
təchizatçısına çevrild. Texnoloji cəhətdən Birləşmiş Ştatları dağıdıcı və 
öldürücü silahların istifadəsi ilə bəşəriyyəti məhvedici qüvvəsini bütün 
planetdə- yer, dəniz və hava məkanı boyu yerləşdirərək, bu kimi 
layihələrə bacarıq nümayiş etdirmişdir. 
Döyüşlərdən doğulmuş Birləşmiş Ştatları 1776-cı ildə müstəqillik 
bəyannaməsindən ərsəyə gələrək, 1990-cı illərdə "dünyanın yeganə hərbi 
super gücü və dünyanın aparıcı iqtisadiyyatı" (Prezident Vilyam J. 
Klinton, ABŞ, Fevral 19, 1993) kimi özünü elan etdi. Qərargah 
Rəislərinin Birləşmiş Komitə sədri, Ordu Generalı Con Şalikaşvili-nin 
sözlərinə görə Birləşmiş Ştatlar "qlobal maraqlı"-dan "qlobal dövlət"-ə 
çevrildi. 1995-ci ildə, Yaponiya üzərindən atom bombası qələbəsinin 
əllinci il dönümünü qeyd edərək, Havaidə Prezident bütün xidmətlərin 
yığılan qoşununa bu sözlərlə müraciət edib onları belə əmin etdi: "Siz 
dünyada həmişə ən yaxşı təlim keçmiş, ən yaxşısı təchiz edilmiş döyüş 
qüvvəsi olacaqsınız". "Biz, yerdə eramızda qaranlığın qüvvələrini 
məğlub edən ən güclü millət kimi qalmalıyıq" sözlərini də qoşunu 
qarşısında elan etdi. Bu niyyət 1996-cı ildə İşçi Heyətin Rəhbəri, 
Generalı Ronald Fogelman-ın tərəfindən Hava Qüvvələri strateji 

---

25
planlaşdırmasının izahında əks etdirildi: "Bizim məqsədimiz yerin 
üzündə hərəkət edən hər şeyi tapmaqdır, qaydasına salmaq, izləmək və 
hədəfə almaqdır". O daha sonra bir qədər də aydınlıq verərək dedi ki, 
"Biz buna indi başlaya bilərik, ancaq hazırkı vaxtda yox (hazırki baş 
verən anda olduğu kimi yox)". (İrs Fondunda söylənilmiş nitqdən. 
Vaşinqton, Dekabr 13, 1996). 
İyirminci əsrin sonuna yaxınlaşdıqca Amerikan liderləri onu 
"Amerika Əsri" kimi müəyyənləşdirməyi nail olmaq, üçüncü minilliyin 
birinci əsrini isə "İkinci Amerikan Əsri" iadlandırılmasına nail olmaq 
niyyətlərini bildirmişlər. Zorakı ləyaqətlərinin bu cür zəfər ənənəsinin 
arasında, Amerika Birləşmiş Ştatları qətl törətməyən kimi həqiqətən 
ağlasığmazdır. Öldürərək və öldürmək təhdidləri ilə milli müstəqilliyə, 
köləliyin aradan qaldırılmasına, nasizmin və faşizmin məğlub edlməsinə 
nail olan, Xolokosta son qoyan, Yaponiyaya atom bombası atmaqla 
həyatları xilas edən, kommunizmin qlobal genişlənməsinin qabağını 
alan, Sovet imperiyasının iflasına səbəb olan dövlət indi də demokratik 
azadlığın və kapitalist iqtisadiyyatının iyirmi birinci əsr boyu yayılması, 
vüsət alması üçün aparıcı qüvvə olmaq iddiasını öz üzərində saxlayır. 
Siyasət elmini öyrənən Amerikanın başlayan tələbələrindən böyük 
professorlarınadək, heç bir fəlsəfə və heç bir milli siyasi ənənəyə 
müraciət etmədən belə qətl törətməyən cəmiyyətin qeyri-mümkünlüyünü 
inandırılması cəhdinə ehtiyac yoxdur. Gundəlik qətl ilə bağlı həyat tərzi 
bunu təsdiq edir. 
Təxminən on beş min Amerikan hər il digər Amerikanlar tərəfindən 
öldürülür (2008-ci ildə 14 180; hər 100 000 adama 5.4 ölüm, 1900-cü 
ildə hər 100.000 adama 1.2-nəfər və 1945-ci ildə 5.7 nəfər). Məlumat 
verilən qətllərdə polis və ya şəxsi vətandaşlar tərəfindən "təqsiri 
yüngülləşdirən hallar" müəyyən edilməmişdir. (371 və 245ölüm 2008-ci 
ildə). İkinci Dünya Müharibəsindən bəri indiyədək olan qətllər (ən azı 
750 000 olmaqla qiymətləndirilir) bütün dövlətlərin əsas 
müharibələrində döyüşdə ölənlərin sayını üstələyir (döyüşlərdə ümumi  
ölənlərin sayı 650.053). Qətllərə "ağırlaşdırıcı vəziyyətlərə gətirən" 
hücümu əlavə etmək olar, belə ki, hücüm zamanı qətlə yetirən və ya 
nəticə etibarı ilə ölümə səbəb olan (834,885 nəfər 2008-ci ildə; hər 
100,000 nəfərə 274.6 ölüm ),ciddi yaralaya bilən silahlardan istifadə 

---