26
edilir (Federal təhqiqatlar bürosu 2009). İntiharlar Amerika vətəndaş
cəmiyyətində qətldən hətta daha çox (33 300 nəfər özünə qəsd 2006-cı
ildə; 100 000 nəfər üçün 10.9 intihar) insan həyatına son qoyur. İntihara
cəhdlər iyirmi beş dəfə daha yüksəkdir. İllik abortların 1 000 000-dən
çox sayda olması qiymətləndirilir.
Amerikanlar döymə, edam etmə, bombalanma, yandırma,
batırarmaqla, asılmaqla, zəhərləməklə; zərbə vuraraq, boğmaqla və
əsasən atışma (66.9% 2008-ci ildə) ilə öldürür. Qətllər qəsdən, spontan
olmaqla, professionallıqla və təsadüfi ola bilir. Onlar həyat yoldaşından
uşaqbazlıq üçün, sərt rəftar və sui-istifadə, mübahisələr, sərxoşluq
zəminində dava salaraq, narko mafiyada, banda-qrup mübarizələrində,
qumar oynamaq, qısqanclıq-paxıllıq, oğurluq üçün, fahişəlik, zorakılıq,
soyğunçuluq, "şeytani" işlərlə məşqul olurlar. Heç bir yer: evlər,
məktəblər, küçələr, şoselər, iş, məzhəb, həbsxanalar, parklar, şəhərlər,
çöllük və dövlət idarələri həqiqətən də təhlükəsiz sayılmır. Qurbanlar
təklikdə, ardıcıllıqla, kollektiv şəkildə və nizamsız əsasən kişilər olmaqla
(78.2% 2008-ci ildə) öldürülürlər. Lakin, evli cütlüklər arasında, 1976-
85 ərzində, öldürülmüş arvadlar (9 480) öldürülən ərlərdən sayca artıq
idi (7,115) (Mərhəmət və Saltzman 1989). Qatillər adi şəxslər, cütlüklər,
bandalar, sektalar, sindikatlardır ki, dövlətin hüquq-icra strukturlarının
fəaliyyəti ilə məsuliyyətə cəlb edildikdən sonra artıq dövlət qulluqçuları
da sayılırlar. Tanınan qatillər başlıca olaraq kişilər (10 568 kişi cinsin
nümayəndəsi 1 176 qadın ilə müqayisədə- 2008-ci ildə) və daha gənclər
olur. 1980-ci ildə Amerikalı ağlar üçün qətl qurbanı olmağın ömür boyu
şansı 1-in 240-da nisbəti, qaralar və başqa azlıqlar üçün 1-in 47-də
nisbəti (Rozenberq və Mərhəmət 1986: 376) olmaqla qiymətləndirildi.
Senat Trent Lott-Respublikaçı çoxluqların Lideri, yanvar 27, 1998-də
Prezident Klintonun İttifaq Ünvanına cavab olaraq milli televiziyada
qeyd etdiyi kimi: "Ağır cinayət bizim ölkəmizi azad vətəndaşın
torpağından bərk hürküdülmüş insanın torpağına döndərir".
Kütləvi informasiya vasitələri hər gün Amerikada ölümün
statistikasını verir. Qız öz anasının başını baltalayır, kəsilmiş başı polis
bölməsinə gətirirərək yolun kənarına tullayır. Ana iki oğlunu batırır; iki
oğul öz valideynlərini öldürür. Serial qatil fahişələri ovlayır;
homoseksual yoldan çıxardır, hissələrə ayırır, dondurur və gənc
27
qurbanlarıla qidalanır. Snayper universitetdə on beş adamı öldürür. Kənd
orta məktəbində iki oğlan tüfəng ilə dörd qız sinif yoldaşılarını və
müəllimi öldürür, başqa müəllim və daha doqquz yoldaşını yaralayır.
Kolumbiyada, Koloradanın Littlton şəhərində Orta Məktəbdə İki nəfər
silahlanmış oğlanlar on üç sinif yoldaşını öldürür, 28 nəfəri yaralayaraq
özünə qəsd edir.1992-2006-cı illər ərzində, 11 yaşından 18-ə yaşa qədər
məktəb tələbələri 330 tələbə yoldaşını, müəllimi və valideyni öldürür.
Avtomat silah ilə silahlanmış kişi şəhər məktəblilərini onların uşaq oyun
meydançasında öldürür. Vyetnam Müharibə veteranı pulemyot avtomatla
tez-bazar ailəvi restoranda müştərilərin 20-ni öldürüb, 13-nü yaralayır.
Yenə də başqa hərbi geyimli kilsədə sitayiş edənləri məhv edərək
çığırır:"Mən əvvəl də min nəfər öldürmüşəm və daha min nəfər artıq
öldürəcəyəm!" .
Veberiya dövlətinin müəmmalı Lokeaninda, həmvətənlilərı tərəfindən
bərk qorxudulmuş Hobbesian yırtıcılıqlarına qarşı düzülən silahlı qoşun
təxminən iki yüz milyon silah daşıyırdı: ən azı 70 milyon tüfəng, 65
milyon kiçik tapança, 49 milyon qırma tüfəngi və 8 milyon başqa uzun
silah (Kuk və Lyudviq 1997). Silah ticarəti- istehsalı, satış, idxal və
ixracı edir, on minlərlə qanuni və qeyri-qanuni araçılarln biznes
məkanına çevrilmişdir. Odlu silahlar 44 milyon yetkin şəxslər tərəfindən
özəlləşdirilmişdir, Amerikanın ən azı üçdə biri onu ev təsərrüfatında
istifadə edir. Əksər uşaqlar, hətta valideynlərin bundan xəbəri
olmadıqları zamanı belə onların yerini bilir. Dövlətin birinci xanımı
Hilari Klinton, Uşaq Müdafiə Fondundan alınan statistikaya əsaslanaraq
məlumat verir ki, 135 min uşaq hər gün məktəbə tüfəng və başqa silah
götürür (Nashua-da, Nyu Hempşir, nitq, Fevral 22, 1996). Vətəndaşın
silaha yiyələnməsi mülkiyyəti onun özünümüdafiəsi, ov, istirahət,
hökumət tiraniyasına qarşı müqavimət üçün qəbul edilir, necə ki
ayrılmaz Birləşmiş Ştatlar Konstitusiyasına 1791-ci ilə kimi ikinci
Düzəlişində silah daşıma hüququna zəmanət verilir: "Yaxşı tənzimlənən
milis, azad respublikanın təhlükəsizliyinə xidmət edir. İnsanların silah
daşıma hüququ qorunmalı, pozulmamalıdır".
Daxili qətl təhlükəsizliyinə qarşı Amerikan dövlətinin təşkil olunmuş
silahlı polis qoşunudur. Bunlara dövlət, hüquq-icrası federal agentlərini
və yerli polis daxildir. (836 787 zabit 2004-cü ildə; 340 nəfər 100 000
28
adama). Qırx bir nəfər polis 2008-ci ildə öldürülür (Federal təhqiqatlar
bürosu, 2009). Onlar Birləşmiş Ştatların Milli Qvardiyasının ştat
vahidləri və federal Silahlı Qüvvələri tərəfindən ehtiyac duyulduğu
zaman möhkəmləndirilmək üçün əlavə qüvvələr kimi cəlb edilmişdilər.
Həbsxana mühafizəçiləri 2007-ci ildə (Ədalət bürosu, 2009) müxtəlif
cinayətlərə görə ittiham edilən 1.8 milyondan çox dustağı, əlavə olaraq 3
220 nəfər icranı gözləyən qanun pozucularını izləyir. Edam cəzası
federal cinayətləri üçün əlli ştatdan otuz altısında qüvvədədir. Ümumi
edam sayı 1977-2007 illər ərzində 1 099-dür. İyirminci əsr başa çatdığı
bir zamanda belə artan, qarşısıalınmaz ağır zorakılıq cinayətlərin
qorxusu arasında mövcud narahatçılıqlar cəzanın daha da artırılmasının,
edamın hələ də saxlanılmasının, küçələrdə daha çox polis
nəzarətçilərinin yerləşdirilməsinin, daha uzun həbs müddətlərinin qəbul
edilməsinin və daha çox həbsxanalar tikməyin zəruri olmasına səsləyir.
Amerikada zorakılıq sosial olaraq öyrənilir və mədəniyyət tərəfindən
dəstəklənir. Formal, qeyri-formal, qanuni və qeyri-qanuni, adamlar necə
öldürmək barədə düşünür. İyirmi beş milyona qədər hərbi veteran
öldürmək üçün təlim keçmiş professional diplomlu mütəxəssisləridir (25
551 000 1997-ci ildə). Çox natamam orta məktəblər, orta məktəb, kollec
və universitetlər ilkin hərbçilik təlimi keçirirlər. Şirkətlər özünümüdafiə
üçün necə öldürməyi öyrədir. Şəxsi milislər döyüşməyi öyrənir; küçə
bandalarının öldürmək məqsədləri ictimailəşdirir; həbsxanalar dustaqlara
yırtıcılığın kollecləri kimi xidmət edir. Gəlir xatirinə nəşr edilən jurnallar
döyüşün texnikalarını öyrədir, silahlar satır və muzdlu qatilləri reklam
edir. Video və kompüter "oyunları" gənc "oyunçuları" işə götürür, küçə
döyüşlərindən, dəniz və kosmik döyüşlərinin məhvedici texnologiyaların
geniş diapazonunu istifadə edərək öldürməyi modelləşdirir. "Virtual
reallıq" biznesi "ya öldür, ya da öl"- "adrenalin yaradan" əyləncələr ilə
al-ver edir. Kollec- universitet şəhərciklərində tələbələrin öz
yoldaşlarının "qətlini" oynamaq özü bir qəribəlikdir. Model qətl oyuncaq
silah ilə uşaqlıq oyunlarından təbii təzahürə doğru keçid alır.
İnsan həyatının dəyərinin və insan həssaslığını azaldan özgələrinin
öldürülməsində öyrənmə kütləvi informasiya vasitələri və
kommunikasiya vahidləri ilə yayımlanır. Multiplikasiyaların , filmlərin,
televiziya və radio verilişlərinin, mahnıların, kitabların, jurnalların və
Dostları ilə paylaş: |