32
Beləliklə bəlkə də, dörd yüz milyon adam qatillik kimi deyil, tarixi
siyasi qətlin qurbanları sayıla bilər. Rummel democid-i kommunist
rejiminə, incisini əksərən totalitar və avtoritar birilərin və ən az ölümlü
sistemə demokratik dövlətləri aid edir. Hələ də Amerikanların ən son
düşüncələrinə görə Hitler xolokost (kütləvi qırğın edən), Stalinist
təmizləyən, Yapon təcavüzü və Maoist qatillikdir.
Vilyam J. Ekhart və varislər hesablayırlar ki,iyirminci əsr
müharibələrindən 1900 və 1995 illəri arasına təsədüf edən ölümün
ümumi miqdarının ən azı 106 114 000 adam olmuşdur ki, bunlardan 62
194 000 nəfəri mülki şəxs və 43 920 000 nəfəri isə hərbiçi qurbanlardır
(Sivard 1996: 19). 1945-in və 1992-in aralarında "Soyuq Müharibənin"
"sülh" dövründə 149 müharibə zəminində qırğınlarda ən azı 22 057 000
adam öldürüldüyü qiymətləndirilir ki, bunlardan da 14 505 000 nəfəri
mülki əhali və 7 552 000 müharibə iştirakçılarıdıt (Sivard 1993: 20-1).
1996-cı ildə ən-azı-otuz-müharibə-aparılırdı.
Televiziya ekranları bütün dünyada qırğın və qantökmə təsvirlərini
vaxtaşırı olaraq parlaşır, bəziləri qədim düşmənçilikdən kök alaraq
mövcud əlverişli şəraitdən və əks tərəfin bacarıqsızlığından istifadə
edərək güclənir, öz cinayətkarlıq ehtiyaclarını həyata keçirir. Bir dəhşətli
böhran digərini əvəz edir deyə kütləvi informasiya vasitələri ilə biri
izləndikdən sonra növbəti hadisəyə dogru diqqəti cəmləyir, hadisələri
mərkəzdə saxlayır. Qantökmə öldürməyə hazır olan müxtəlif cür
formalarda tətbiq edilir: beynəlxalq müharibələr, vətəndaş müharibələri,
inqilablar, separatist müharibələri, terrorist cinayətkarlıqları, ərazi
münaqişələri, hərbi çevrilişləri, genosidləri, etnos-dini-tayfa qırğınları,
qətllər, xaricisi müdaxilələr və qətl motivli təhriflər və məhrumiyyətlər.
Bəzən xarici antaqonizmlər Birləşmiş Ştatları rəqibləri tərəfindən
evlərindəcə öldürdür, belə ki, 1993-cü ildə Nyu Yorkda Dünya Ticarət
Mərkəzinin İsrail tərəfindən bombalamağı buna misal olaraq, altı ölünü
və minlərlə zədələnmiş insan həyətı ilə başa gəlmişdir. Eləcə də xaricdə
törədilmiş qətllərdən olan misal kimi 1998-ci ildə Nayrobidə və Dar-əs-
Salamda Amerikan Səfirliklərinin bombardlanmasında 12 Amerikan və
300 Afrikalı ölmüş, ayrıca 5 000 insan zədələnmişdir.
Sentyabr 11, 2001-də, Əl Qaeda-nın on doqquz üzvü, dörd
oğurlanmış kommersiya avialaynerlərindən silah kimi istifadə etdi, Nyu
33
Yorkda və Vaşinqtonda Pentaqonun Dünya Ticarət Mərkəzinin əkiz
qüllələrində intihar hücumlarını etdi, ancaq Kapitoliyə nail olmadan 2
986 adamı öldürdü. Birləşmiş Ştatlar 2003 Martında İraqın üstünlüyü ilə
növbələnən Əl Qaedanın 2001 oktyabrında, Əfqanıstanda başladığı
müharibəsinə intiqam cavabını verdi.
Azalma üzrə, iyirminci əsr dünyasından geriyə nəzər salsaq,
Amerikan siyasi liderləri Hobbes-i təkrar etməyə meyllidir, "Ora
cəngəllikdir!" və daha əhəmiyyətsiz olan Roma imperiyasının prinsipini
məsləhət görürlər: "Əgər siz sülhü istəyirsinizsə, müharibəyə hazırlaşın
( si vis pacem para bellum)".
*
Bu - fəlsəfi irs, vətənpərvərlik, milliləşdirmə, medianın gücləndirilməsi,
mədəni şərait və qlobal qantökmə kimi əsas inamların olduğu bir mühitində
Amerikan siyasət alimlərinin və onların tələbələrin qətl törətməyən
cəmiyyətinin mümkünlüyünü rədd etməsi təəccüblü deyildir.
Ali təhsil almaq üçün giriş kursunun birinci sinifindən universitetin
buraxılış seminarlarınadək qaldırılan suallarda başlıca amil insani
dəyərlərdir, iqtisadi defisit, seksual və digər hücumlara qarşı müdafiə
olunmaq ehtiyacı da adətən meydana çıxır. Baxmayaraq ki, cavablar
mədəni şablon halında olur, müxtəlif fikirlliklər və möhlətlər faktik
olaraq tükənməzdir. Hər dəfə sual qaldırılarkən yeni nəyinsə olacağı
ümid edilir. İnsanlar hakimiyyət axtaran, eqoist, qısqanc, qəddar və
ağılsəz olur; özünümüdafiədə öldürmək bioloji olaraq, dfedilməyən
insan hüququ sayılır. İnsanlar iqtisadi tdən tamahkar və rəqabət
aparandır; sosial fərqlər və toqquşan maraqlar öldürməyi qaçılmaz
edirlər. Başqa şeylər: psixoloji sui-istifadə və iqtisadi məhrumiyyət
öldürmədən daha pisdir. Qətlsiz cəmiyyət totalitar olacaq, azadlıq
itiriləcək; xarici təcavüzkarlar tərəfindən hücum edilərək, qul
ediləcəkdir. Siyasi prinsiplərə əsasən qətlsiz həyat əxlaqsızlıqdır;
təcavüzdən qurbanları xilas etmək üçün öldürmə həmişə sadə qəbul
edilməlidir. Qarşısını almaq üçün cəza olaraq cinayətkarları öldürmək
cəmiyyətə xeyir verir. Silahlar ləğv ola bilməz; ölümcül texnologiyalar
34
həmişə mövcud olacaq. Öldürməyən cəmiyyətin tarixdə heç bir
nümunəsi yoxdur; bu sadəcə ağlagəlməzdir.
Bu, məktəbdə sinif şagirdlərinin həmfikir olduğunu nəzərdə tutmur.
Bəzi Amerikan tələbələri insanların yaradıcılıq potensialı olan ən
bacarıqlı varlıqlar kimi rəhmli qətlsiz cəmiyyət barədə təhsildən
başlayaraq anlaya biləcəyini hesab edir. Başqaları fikirləşir ki, qətlsiz
imkanlı cəmiyyətin kiçikmiqyaslı əhali arasında nail oluna biləcəyini
düşünür, heç halda geniş və ya qlobal cəmiyyətlərdə mümkünlüyünü
qəbul etmir. Bu heç də Amerikalıların nöqteyi-nəzərlərinin başqa
ölkələrin siyasət elminin professorları və tələbələrindən daha zorakı
olmasını nəzərdə tutmur. Araşdırmaq üçün sistematik müqayisəli
tədqiqat aparmaq tələb olunur. Ancaq ehtimal edilir ki, pessimizm
mövcud dünya siyasət elmi sənəti boyu üstünlük-təşkil-edə-bilər.
Hələ də, ağlasığmaz "Qətlsiz cəmiyyət mümkündürmü?" sual ortaya
çıxarkən, digər siyasi mədəniyyətlərdə təəccüb doğuran fərqli cavablar alınır.
Mən-əvvəllər-bu-məsələ-haqqında-heç-fikirləşməmişəm...
Qeyri-zorakı siyasət elminin ideyasını müzakirə etmək üçün 1980-ci
ildə Stokholmda keçirilən İsveç futuristlərinin görüşündə İsveç
kolleqasının cavabı buna bənzər olmuşdur: "Mən əvvəl bu sual haqqında
heç vaxt fikirləşməmişəm. Cavab üçün bunun üzərində fikirləşməyə bir
qədər vaxt istəyirəm". Təəccüb doğuran budur ki, nə avtomatik rədd
edilmə və nə də avtomatik razılaşma hiss olunur. Sual sonradan üzərində
düşünməyə layiq olan sual kimi qəbul edilir. Oxşar misal, 1997-ci ildə
Seulda sistemlər alimlərinin beynəlxalq görüşündə, Nobel Laureatçısı,
kimyaçının cavabı olmuşdur, o, "mən bilmirəm" söyləmişdir. Adekvat
elmi əsas iştirak etmədikdə səciyyəvi cavab bele olur. O sonradan
konfransın üzvlərini suala ciddi yanaşmaq üçün çağırır, bundan sonra da
elmdən və sivilizasiyanın cavabı hiss ediləcək dərəcədə inkar xarakteri
daşıyır.
Bu ağlagələndir, amma…
Xİ-ci Beynəlxalq Siyasət Elmi Assosiasiyasının dünya Konqresi
1979-cu ildə Moskvada keçirilərkən səriştəli iki Rus alimi "Qeyri-
zorakı Siyasət Elmində" sənədinin ciddi müzakirəyə qoyulması üçün
Dostları ilə paylaş: |