Azerbaijan-ngps

35
hazırlaşmışdılar. Hər ikisi təəccüblü olsa da razılaşır ki, siyasətin və 
siyasət elminin məqsədləri qeyri-zorakı cəmiyyətin reallaşdırılmasıdır. 
Ancaq, onlardan biri soruşur ki, "qeyri-zorakı siyasətin və qeyri-zorakı 
siyasət elminin iqtisadi əsası nədədir"? Lakin, digəri də sual verir ki, 
"Bəs biz Çilidə [harada ki, demokratik seçilən sosialist hökuməti 
hazırda hərbi çevriliş ilə devirirlər], Nikaraquada [zorakı cəza 
tədbirinin və inqilabın səhnələri] və Kambocada [harada ki, milyondan 
çox insan siniflərin qurtarması ilə gedən inqilab edir "] kimi faciələrin 
öhdəsindən necə gələcəyik?  
Həqiqətən də, öldürməni dəstəkləməyən və ya ondan asılı olmayan 
iqtisadiyyat necə mümkün ola bilər, bir halda ki, "kapitalizmin" və 
"kommunizmin" müasir formaları da bundan asılıdırlar. Qətl törətməyən 
siyasət ölümlə nəticələnən qəddarlığın qabağını necə ala, bundan 
çəkindirə bilər? Qeyri-zorakı imkanın ehtimalı altında ciddi elmi sorğu-
sualın zəruriliyi məsələsi qaldırılır. 
Biz bilirik ki, insanlar təbiətinə görə zorakı deyildir, amma 
Qeyri-zorakı siyasət elmi barədə sual 1981-ci ildə Omanda, İordaniya 
Universitetində, Ərəb siyasət alimləri və dövlət qulluğu alimlərinin qrupu 
tərəfindən qaldırılanda, bir professor kollegial razılıq ifadəsi verdi: "Biz 
bilirik ki, insanlar təbiətinə görə zorakı deyildir". Ancaq o əlavə edir ki, "biz 
özünümüdafiədə mübarizə aparmalıyıq". İnsanların təbiətinə görə labüddən 
güclü olduğu əgər əsas arqument kimi şübhə altına alınırsa, onda uyğun 
vəziyyətləri aşkar edərkən heç kəsin öldürülmədiyi aydın etmək olar.  
Bu, mümkün deyil, ancaq 
1985-ci ildə, Xirosima Universitetində onuncu ənənəvi illik seminar 
zamanı Sülh Elminin İnstitutundaYapon iştirakçılarının razılaşan və 
razılaşmayanlar olmaqla aralarında iki hissəyə bölünməsinə cavab olaraq 
təhsil üzrə professor belə cavab vermişdir "Bu mümkün deyildir, ancaq 
mümkün olmaq üçün mümkündür,". Etiraf edək ki, qətl törətməyən 
cəmiyyət dərhal reallaşa bilən olmasa da, onun gələcəkdə mümkünlüyü 
rədd edilmir. Sonra o soruşur ki, "qeyri-zorakı cəmiyyəti yaratmaq üçün 
ə gətirib çıxarmaq üçün hansı maarifləndirmə formasına ehtiyac 
duyulacaq"? Probleminyaradıcı həllinə konstruktiv dəvət. 

---

36
Bu, tamamilə mümkündür 
1987 dekabrda Koreya filosofu, Pxenyanda Sosioloqların Koreya 
Assosiasiyasının prezidenti və siyasi lideri , tərəddüdsüz olaraq təəccüb 
doğuran cavab verir: "Bu tamamilə mümkündür". Niyə? Əvvəla, insanlar 
təbiətinə görə öldürməyə məcbur deyildir. Onlar "şüur", "səbəb" və 
"yaradıcılıq potensialı" ilə təmin edilmiş varlıq olduqları üçün qətl 
törətməkdən imtina etmək imkanları var. İkincisi, iqtisadi defisit 
öldürməyə haqq qazandırmaq üçün istifadə edilməməlidirlər, çünki onlar 
bu problemin qulları deyildir. Defisitə "yaradıcılıq potensialı", 
"məhsuldarlıq" ilə üstün gəlinə bilər "və ən vacib ədalətli, bərabər 
paylaşdırma hüquqlu ilə". Üçüncü, zorakılıq qətl törətməkdən imtina 
etmək üçün əsas kəmiyyət kimi istifadə edilməməlidirlər. Zorakılıq 
"mükəmməl sosial atmosfer şərtləri" və "təhsil" ilə " ləğv edilə bilər.  
2000-ci ilin fevral ayında Manisalesdə, Kolumbiya, iki yüzə yaxın 
birlik liderlərinin görüşündə iştirakçılar "Qətlsiz cəmiyyət mümkündür? 
"sualına" təəccüblü olsa da heç bir əl yox demək üçün qaldırılmamış, 
lakin bütün əllər yekdilliklə bəli təsdiq etmək üçün qaldırılmışdır. 
Koreyada və Kolumbiyada bu müsbət cavablar, onların zorakı 
kontekstli mühitlərə diqqətəlayiq ifadələri oldu. Koreya Demokratik Xalq 
Respublikasının zorakı siyasi ənənələri Amerika Birləşmiş Ştatlarına 
qismən uyğundur: silahlandırılan anti müstəmləkə inqilabı, birlik üçün 
vətəndaş müharibəsi, daxili və xarici düşmənlərə qarşı ədalətli müdafiə və 
təqib. Onilliklər boyu Kolumbiya ictimaiyyəti canilərin, hərbçilərin, 
polisin, partizanların qətl əməllərindən təngə gətirilmişdir. 
Müxtəlif sosial cavablar… 
Qətldənkənar cəmiyyətin mümkünlüyü sualı müxtəlif qruplarda, 
ölkələrdə, mədəniyyətlərdə, müxtəlif sosial meylliliyə malik 
ölkələrdə.müzakirəyə qoyulanda razılaşan və ya razılaşmayan qruplar 
müəyyən edilir. Sistematik qlobal araşdırma məsləni aydınlaşdırdı. 
Vilnüs, Litvada, Açıq Cəmiyət İnstitutunun sponsorluq dəstəyi ilə, 
köhnə Sovet mühitli ölkələrindən siyasət alimləri tərəfindən işlənilmiş 
"Yeni Siyasət Elmi"-nə 1998 May baxışının icmalı üçün seminarında 
səkkiz cavab "xeyr", bir cavab isə "bəli" oldu. 1999-cu ilin Martında 
Seul Milli Universitetitində aspirantlar üçün siyasət elminin təqdimatının 

---

37
seminarında, on iki "xeyr" , beş "bəli" və iki cavab "bəli və xeyr" olur. 
Honolulu, Havaidə, 1998-ci ilin Fevralında , Birləşmiş Millətlər 
Təşkilatına Dəstək olaraq Yaponiya mənşəli Fondun təşkil etdiyi Sakit 
okean parlament üzvlərinin forumunda, altı "hə", beş "xeyr", iki nəfər 
"bəli" və “xeyr” cavabı verir. Müşahidəçi qismində iştirak edən Yapon 
qadınlarından ibarət olan qrupudan on iki "xeyr", on bir "bəli" və bir 
nəfər həm "bəli", həm də "xeyr" cavabı verir.  
Medelyin, Kolumbiyada, "Təhsilin Gələcəyi" üzrə pedaqoqların 1998-
ci il Noyabr milli konfransında 275 bəli, 25 xeyr cavabı verir. Medelyinin 
sosial işçilərdən ibarət ailə qrupundan otuz «hə», on altı «xeyr» cavabı 
verir. "Kiçik bıçaqlar" kimi tanınan, muzdlu qatillər də daxil olmaqla gənc 
banda üzvlərinin qrupundan 16 xeyr, altı bəli söyləyir. Qatillərdən 
birindən onun nə səbəbdən öldürdüyünü soruşanda, o: "mən iki qızımı 
böyütmək üçün öldürməliyəm. Heç bir iş tapmaq mümkün deyil". «Hə» 
cavabı vermiş biri isə izah edir ki, "nə vaxt ki zəngin və kasıblar arasında 
olan boşluq doldurularsa, biz bir daha öldürməyəcəyik." 
Edmonton, Kanadada, 1997-inci ilin oktyabr ayında, orta məktəb 
tələbələrinin qrupu arasındaBütün Dünyada Sülhə çağıran, Mahatma 
Qandi Kanada Fondu tərəfindən sponsorluq edilən "Dəyərlər və 21-ci 
Əsrl" seminarında qırx səkkiz cavab "yox", iyirmi beş "bəli" idi. Atlanta, 
Corciyada, Martin Lüter Kinq, Qeyri-zorakı Sosial Dəyişiklik Mərkəzi" 
nin dəstəyi ilə1999 aprelində "Zor işlətməkdən imtina,Beynəlxalq 
Konfrans"-da qırx «hə», üç «xeyr» cavabı oldu.  
Omsk, Rusiyada, on yeddi yaşından iyirmi altı yaş arası ədəbi 
tələbələr arasında, 121 «yox» , 34 "bəli" və 3 cavab "bəli və yox" idi. 
Qətlsiz cəmiyyət mümkündürmü? Zorakı iyirminci əsrin zorakı 
sonunda, qlobal öldürmək ilə öldürməyə təhdidlərin-hədə-qorxunun 
arasında, siyasət alimləri və onların tələbələri üçün tamamilə 
ağlagəlməzlik nəticəsinə gəlmək üçün kifayət qədər əsas var. Ancaq 
suala daha ciddi yanaşaraq onun ağlagələn olduğu cavabını vermək üçün 
arzu hissediləcək dərəcədədir: Bu düşündürücüdür və bəlkə də 
mümkündür. Bununla belə, insanın həyatına görünməmiş təhdidlərə 
baxmayaraq, inamı gücləndirmək üçün qlobal ruhanilik mənbələrini, 
elmi, təşkilatları və resursların gücləndirilməsi təcrübəsini kompensasiya 
edərək son nəticədə- Bu tamamilə mümkündür. 

---