)!
!
Paytaxtdan k!nar regionlarda v!ziyy!t daha d!h"!tlidir. Onlar münt!z!m olaraq zorakılıq v!
h!d!l!rl! üzl!"ir v! çox hallarda bu hadis!l!r haqqında m!lumat verilmir. V!ziyy!t
Az!rbaycanın eksklavda yerl!"!n Naxçıvan Muxtar Respublikasında xüsusil! ciddidir v!
jurnalistl!r üçün limitd!n k!nar q!bul edil!n bir sıra mövzular jurnalistliyi Bakıda oldu$undan
daha çox riskli pe"!y! çevirir. M!s!l!n yerli jurnalistl!r M!lah!t N!sibova v! #lqar N!sibov
Az!rbaycanın Naxçıvan eksklavındakı s!lahiyy!tli orqanlar t!r!find!n daimi t!zyiq! m!ruz
qalırlar. Son bir neç! il !rzind! onlar d!f!l!rl! m!hk!m! t!qibl!rin! m!ruz qalmı" v! 2007-ci
ilin dekabr ayında #lqar N!sibov h!bs edilmi" v! bir neç! ay müdd!tin! saxlanılmı"dır.
“Rayonlarda heç bir jurnalist qalmayıb” bir neç! müxbir qeyd etmi"dir. Bir jurnalistin verdiyi
m!lumata gör!, h!tta !sas televiziya stansiyalarının i"çil!ri rayonlarda mü!yy!n mövzuların
efir! verilm!sini, o cüml!d!n, bu mövzular üzr! h!min informasiyanın çox vaxt paylanma
üçün x!b!rl!r "öb!sin! getm!si i"ini t!min ed! bilmirl!r.
Seçki sistemind! korrupsiyanın da h!mçinin yayılmı" olması haqqında m!lumat verilir. Bir
jurnalist m!lumat vermi"dir ki, 2009-cu ilin b!l!diyy! seçkil!rind! onun h!mkarlarından biri
s!sl!rin ölmü" insanların "!xsiyy!t v!siq!l!rind!n istifad! edilm!kl! verildiyini a"kar
etmi"dir. Jurnalist r!smil!rin onlara iki qoyundan ibar!t rü"v!t verm!diyi halda onun
haqqında Milli T!hlük!sizlik Nazirliyin! m!lumat verm!kl! h!d!l!dikl!rini qeyd etmi"dir.
V"ziyy"ti aradan qaldırmaq üçün heç bir t"dbir görülmür
Avropa #nsan Hüquqları M!hk!m!sinin (A#HM) qanunvericiliyin! !sas!n Avropa #nsan
Hüquqları Konvensiyasının i"tirakçı Dövl!tl!ri hüquq-mühafiz! orqanları vasit!sil! insan
hüquqlarının pozulması hallarının h!rt!r!fli, t!xir!salınmaz v! müst!qil ara"dırılmasını
h!yata keçirm!k öhd!liyi da"ıyırlar. Lakin, Az!rbaycanın s!lahiyy!tli orqanları jurnalistl!r!
qar"ı zorakılıq v! zorakılıqla h!d!l!m! hallarını davamlı olaraq lazımı qaydada
ara"dırmayıblar, bu da A#HK-nın 2 v! 3-cü Madd!l!rinin pozulmasını t!"kil edir.
Hüquq-mühafiz! orqanlarının jurnalistl!rin müdafi!sini t!min etm!k v! ya onlara qar"ı
h!d!l!r v! zorakılıq hallarını ara"dırmaq üçün h!r hansı mühüm t!dbirl!r görm!sinin heç bir
maddi sübutu yoxdur. Bu kimi hallar çox nadir hallarda ara"dırılmı"dır. Zorakılıq v!
h!d!l!nm! halları ara"dırıldıqda prosesl!r uzun, n!tic!l!r is! qeyri-q!na!tb!x" olmu"dur.
Jurnalistl!r h!tta potensial "übh!li "!xsl!r haqqında informasiyanı t!min etdikl!ri halda, öz
i"l!rinin gedi"i haqqında m!lumat almaq ist!dikd! onlara heç bir yeniliyin olmadı$ı
bildirilmi"dir.
Bel! ara"dırmalardan bir nümun! olaraq Aqil X!lilin i"inin ara"dırılmasını göst!rm!k olar,
h!min i"in ara"dırılması yerli v! beyn!lxalq hüquq ictimaiyy!ti daxilind! böyük narahatlıqlar
do$urmu"dur; i"in ara"dırılmasında t!hrifl!rin v! bir sıra çatı"mazlıqların oldu$u s!n!dl!rl!
t!sdiq edilmi"dir. X!lil çoxsaylı hücumları – o cüml!d!n bıçaqlanmanın – v! t!qib c!hdl!rinin
qurbanı olmu"dur, s!lahiyy!tli orqanlar h!l! d! onu lazımi müdafi! il! t!min etmirl!r. X!lil
h!mçinin polisin n!zar!ti altında saxlanıldıqda hücuma m!ruz qalmı"dır. Onun i"i il!
mümkün !laq!l!rin ara"dırılması !v!zin!, istintaq böhtan kampaniyası taktikalarından
istifad! ed!r!k onu nüfuzdan salma$a c!hd göst!rm!kl!, onun "!xsi h!yatını diqq!t
m!rk!zind! saxlama$a davam edir.
Hökum!t r!smil!ri onlara qar"ı t!nqid! tam qeyri-tolerantlıqla yana"ırlar. Jurnalistl!r
arasında bel! hesab edilir ki, Dövl!tin yüks!k t!b!q!sind!n tutmu" yerli m!murlara q!d!r
s!lahiyy!tli "!xsl!r ya m!s!l!ni !laq!l!ndirm!y! meylli deyill!r, ya da zorakılıq v! c!zasızlıq
prosesi üçün birba"a m!suliyy!t da"ıyırlar. A#HM 22 aprel 2010-cu il tarixind! Eynulla
*!
!
F!tullayevin d!rhal h!bsd!n azad edilm!sin! q!rar vermi"dir
14
, lakin o h!l! d!
h!bsxanadadır. 2009-cu ilin dekabr ayında ona qar"ı narkotik madd!l!r! mübt!lalıq üzr!
!lav! ittiham ir!li sürülmü"dür, Avropada T!hlük!sizlik v! %m!kda"lıq T!"kilatının (AT%T)
Media Azadlı$ı üzr! keçmi" nümay!nd!si bu ittihamı “h!ddind!n artıq inanılmaz” v!
F!tullayevin i"i üzr! A#HM-nin q!rarına “mane olmaq m!qs!di da"ıyan” ittiham
adlandırmı"dır.
15
F!tullayevin h!bsd! saxlanılmasının davam etdirilm!si Az!rbaycanda dig!r
jurnalistl!r!, xüsusil! s!lahiyy!tli orqanları t!nqid ed!nl!r! açıq, müst!qil informasiya
verm!nin c!zalandırılaca$ı haqqında aydın ismarıc gönd!rir.
Cinay!t prosesl!rind!n ba"qa, f!rdl!r öz hüquqlarının pozulması il! ba$lı Az!rbaycan
Respublikasının #nsan Hüquqları üzr! Komissarı haqqında 2001-ci il tarixli Konstitusiya
Qanununa !sas!n, Az!rbaycanın #nsan Hüquqları üzr! Komissarına (Ombudsman)
"ikay!tl!rini t!qdim ed! bil!rl!r.
16
#nsan Hüquqları üzr! Komissarın Ofisinin i"çi hey!ti
onlara t!qdim edilmi", jurnalistl!r! qar"ı ist!nil!n zorakılıq hallarını ara"dırdıqlarını t!kid ets!
d!, hücuma m!ruz qalmı" jurnalistl!rin ifad!l!ri bunun !ksini sübut edir. Komissarın i"çi
hey!ti Ombudsmanın v!zif!y! g!lm!sind!n sonra insan hüquqlarının pozulması hallarına
cavab olaraq 2200 press-reliz t!qdim etdiyini xüsusi qeyd ed!r!k, jurnalistl!rl! dostcasına
!laq!l!r saxladı$ını vur$ulamı"dır. Onlar h!mçinin bloqçu Emin Millinin öz atasının d!fn
m!rasimind! i"tirak etm!k üçün h!bsxanadan çıxmasına icaz! verm!k üçün s!lahiyy!tli
orqanlarının q!rarına gör! ofisin m!suliyy!t da"ıdı$ını t!sdiq etmi"dir.
Bundan ba"qa, jurnalistl!r! qar"ı zorakılıqların #nsan Hüquqları üzr! Komissarın Ofisi
t!r!find!n ara"dırılması qeyri-q!na!tb!x"dir, çünki, Komissar i"l! ba$lı yalnız s!lahiyy!tli
orqanlara tövsiy! ver! bil!r. Bu tövsiy!l!rin s!lahiyy!tli orqanlar t!r!find!n yerin!
yetiril!c!yin! heç bir z!man!t – v! ya ehtimal yoxdur. V!zif!sin! uy$un olaraq, Ombudsman
hüquqi proses! müdaxil! ed! bilm!z. Bu, #nsan Hüquqları üzr! Komissarın !ll!rinin qism!n
d! olsa, ba$lı oldu$u n!tic!sin! g!tirib çıxarır.
Pe$"y" c"zasızlı#ın t"siri – v" c"miyy"t
Missiyaya müsahib! ver!n bir redaktor qeyd etmi"dir ki, o h!d!l!ndiyi v! ya hücuma m!ruz
qaldı$ı halların sayını artıq itirib. Dig!r jurnalist c!zasızlıq m!d!niyy!tinin yalnız jurnalist
ictimaiyy!tinin deyil, h!m d! c!miyy!t! böyük t!sir etdiyini nümayi" etdirm!kl!, azadlıq
ist!y!n h!r bir v!t!nda" v! ya jurnalistin h!yatının daimi t!hlük!d! oldu$unu qeyd etmi"dir.
H!m m!hk!m! orqanı, h!m d! hüquqi pe"! nöqteyi-n!z!rind!n ölk!nin hüquqi sistemin!
etimad !h!miyy!tli d!r!c!d! azdır. Jurnalistl!rin b!zil!ri m!xsusi t!hlük!y! gör! öz pe"!kar
f!aliyy!tl!ri il! ba$lı i"l!rd! v!kill!rin onları t!msil etm!y!c!yini hesab edir. Bel! i"l!ri
öhd!liy! götürm!kl! ba$lı mövcud olan böyük riskl!r! baxmayaraq, Media Hüquqları
#nstitutu v! Az!rbaycanın Hüquq"ünaslar Forumu kimi t!"kilatlardan olan v!kill!r bir neç!
müst!qil v!kill!rl! yana"ı b!zi jurnalistl!r! hüquqi yardım göst!rm!kd! davam edir. H!min
v!kill!rd!n birinin missiyaya müsahib!sind! qeyd etdiyi kimi, bu i"l!ri öz üz!rin! götürm!k
arzusunda olan v!kill!rin sayı son ill!rd! xeyli azalmı"dır.
Onların xidm!t göst!rdikl!ri jurnalistl!r v! media t!"kilatları kütl!vi informasiya agentlikl!rinin
yerl!"diyi obyektl!ri siqnalizasiya, qapalı kamera sistemi il! t!chiz etm!k, v! h!tta h!d!f!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
14
F!tullayev Az!rbaycana qar"ı, 22 Aprel 2010, %riz! No. 40984/07:
http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=fatullayev&se
ssionid=60202769&skin=hudoc-en
15
http://www.osce.org/fom/item_1_42272.html
16
Bax – Az!rbaycan Respublikasının #nsan Hüquqları üzr! Komissarı (Ombudsman) haqqında
Konstitusiya Hüququ. 28 dekabr 2001-ci ild! q!bul edilmi"dir;
www.transparency.az/transpfiles/n5.doc
saytında t!qdim edilir. 2 iyul 2002-ci ild! seçilmi" ilk Ombudsman v!zif!d! qalır.
!