Azerbaijani
Yüklə 375,45 Kb. Pdf görüntüsü
|
"'! !
Mediaya dövl"t n"zar"ti
Dövl!t n!zar!ti v! yayım mediasının hökmranlı$ı plüralizmin yer almadı$ı media land"aftı yaradaraq müxt!lifliyi aradan qaldırır. Müst!qil kütl!vi informasiya vasit!l!rinin (K#V) sayı 2005-ci ilin noyabr ayında keçirilmi" parlament seçkil!rind!n sonra n!z!r!çarpacaq d!r!c!d! azalıb. Az!rbaycanda dem!k olar ki, bütün yayım mediası x!b!rl!ri i"ıqlandırark!n hökum!t x!ttini izl!yir. Milli Televiziya v! Radio &urasının üzvl!ri (MTR&) prezident t!r!find!n t!yin olunur. MTR& yayım lisenziyası verm!k v! ya onu dayandırmaq kimi q!rarlarında kifay!t q!d!r "!ffaflıq nümayi" etdirm!diyin! gör! t!nqid olunur. Ölk!nin !n m!"hur televiziya kanallarından biri olan ANS TV-nin lisenziyası 2006-cı ild! MTR& t!r!find!n müv!qq!ti olaraq dayandırıldı. Monitorinql!r n!tic!sind! m!lum olmu"dur ki, h!min vaxtdan b!ri adı ç!kil!n K#V öz x!b!r dair!sind! daha ehtiyatlı mövqed! q!rarla"ıb. 2009-cu il yanvar ayının 1-d! hökum!t xarici radiolar üz!rind!n yayımlanan yerli dal$aların istifad!sin! qada$a qoydu v! milli televiziya v! radio tezlikl!rind! müxt!lif beyn!lxalq x!b!r media vasit!l!rinin öz yerli dill!rind! yayımına icaz! verm!di. Bu q!rar Az!rbaycanda !vv!ll!r milli radio tezlikl!rind! yayımlanan, lakin indi ancaq internet vasit!sil! daxil olmaq mümkün olan BBC, Amerikanın s!si v! Azad Avropa Radiosu/Azadlıq radiosuna "amil edildi. Bu addım daha sonralar !halinin müst!qil v! t!nqidi x!b!rl!r dair!sin! giri"ini m!hdudla"dırma$a xidm!t etdi. Dövl!t n!zar!ti çap mediasına z!r!r vurdu. Q!r!zsiz çap mediasına nadir hallarda rast g!lm!k olur, çünki q!zetl!rin çoxu ya aparıcı partiya nümay!nd!l!ri, ya da siyasi müxalif!t üzvl!rinin adı il! ba$lıdır. Tirajda olan q!zetl!rin t!xmin!n s!ks!n faizi dövl!t!, on faizi siyasi müxalif!t partiyalarına m!xsusdur, qalan be"-on faizi is! müst!qil hesab oluna bil!r. Q!zetl!rin tirajı olduqca a"a$ıdır. Bir sıra tanınmı" q!zet redaktorlarının bildirdiyin! gör!, Sovet #ttifaqından azad olandan bir il sonra il! müqayis!d! tiraj dramatik d!r!c!d! azaldı. 1992 v! 1993-cü ill!rd! bir çox q!zetl!rin tirajı 150 000-200 000 t!"kil etdi. Bu gün is! q!zetl!rin tirajı nadir hallarda 5000 - 6000-i ötüb keçir. Çap v! paylama vasit!l!rin! dövl!t n!zar!ti çap mediası üçün xüsusil! ç!tin v!ziyy!t yaratdı. Az!rbaycanda bir !sas paylama m!rk!zi var, q!zet v! jurnallar az yerl!rd! satılır (10 000 n!f!r! bir q!zet kö"kü). Hökum!t t!"kilatları, m!kt!bl!r, x!st!xanalar v! universitetl!r hökum!t q!zetl!rin! abun! olma$a m!cbur edilir. Dövl!tin mediaya müdaxil!si Az!rbaycanın rayonlarında da güclüdür. Missiya üzvl!ri il! danı"an yerli jurnalistl!rin bildirdiyin! gör!, 2009-cu ild! q!bul edilmi" regional K#V-l!r üz!rind! yeni qeyri-r!smi qanuna !sas!n hökum!t bir sıra regional televiziya stansiyalarını texniki v! maddi yardımla t!min etdi v! d!st!k kimi hökum!t t!r!fdarı olan media personalını rayonlara gönd!rdi. Bundan ba"qa yeni regional televiziya stansiyaları hökum!tin d!st!yi il! inki"af etdikc!, bu müvafiq tezlikl!rin böyük hiss!sinin potensial olaraq dövl!t yayım "irk!tl!ri t!r!find!n alınmasına g!tirib çıxarır. Missiya üzvl!ri il! danı"an jurnalistl!r hökum!tin bu siyas!td!ki niyy!tinin regional medianı gücl!ndirm!k deyil, !ksin! müst!qil regional yayım vasit!l!rinin yayımlanmasının qar"ısını almaq v! bununla da t!nqidi fikirl!rin yayılmasına mane olmaq oldu$una inanırlar. Onlar hökum!t yardımı alan regional yayım vasit!l!rinin bu
"(! ! yeni siyas!tin n!tic!si kimi !yl!nc! proqramlarına olduqca çox meylli olmaları faktını mü"ahid! edirl!r. Bu siyas!tin !ks t!siri ondan ibar!tdir ki, b!zi regional televiziya stansiyaları lazımi avadanlıqlarla olduqca yax"ı t!chiz edilib, lakin onlarda kadr çatı"mazlı$ı var. Hökum!tin yardımı say!sind! b!zi regional televiziya stansiyalarının texniki v!ziyy!ti Bakıda olan b!zi yayım vasit!l!rind!n yüks!kdir. Lakin pe"!karlıq s!viyy!si v! bu yayım "irk!tind! çalı"an jurnalistl!rin !m!k haqqı bu texniki v!ziyy!t! uy$un g!lmir v! bu da yayım "irk!tl!rind! t!crüb!li avadanlıqdan istifad! etm!yi bacaran pe"!kar kadrların çatı"mazlı$ı il! n!tic!l!nir. V!ziyy!t çap mediası üçün d! eyni il! t!hlük!lidir. Bir çox regional v! yerli q!zetl!r "!h!r v! ya rayon s!viyy!sind! olan icra nümay!nd!l!ri t!r!find!n maliyy!l!"ir.
")! !
Bir çox müxalif!t v! müst!qil q!zetl!r olduqca ç!tin maddi v!ziyy!td!dir v! onlar maa", vergi v! dövri m!hk!m! c!rim!l!rini öd!m!kd! probleml!rl! üzl!"ir. Dövl!t orqanları müst!qil v! müxalif!t mediasının mövcudlu$unu ç!tinl!"dir!n bir sıra ba"qa dolayı müdaxil!l!rl! m!"$uldur. %sas problem seçm! reklamdır. Veril!n m!lumatlara gör!, hökum!t "irk!tl!r! f!al "!kild! t!zyiq göst!rir v! onlara öz reklamlarını müxalif!t q!zetl!rind! yerl!"dirm!y! imkan vermir v! reklam yerl!"dir!nl!r n!tic!d! uy$un media vasit!l!ri il! mümkün !m!kda"lıq üçün öd!ni"d!n ç!kinir. Dövl!t 2009-cu ild! prezidentin f!rmanı il! yaradılmı" K#V-in #nki"afına Dövl!t D!st!yi Fondu vasit!sil! kütl!vi informasiya vasit!l!rini maliyy! baxımından t!min edir. O daha müst!qil, f!rqli v! güclü media üçün i"l!m!k !zmind!dir. Fondun nümay!nd!si Mü"fiq %l!sg!rlinin sözl!rin! gör!, keç!n il !rzind! fond üç müxalif!t q!zeti daxil olmaqla 30 q!zet! yardım edib. Lakin bu t!nqidi K#V-l!rin v! v!t!nda" c!miyy!ti t!"kilatlarının nümay!nd!l!ri t!r!find!n dövl!tin mediaya n!zar!ti v! möt!dil m!lumat verilm!sin! yardım vasit!si kimi geni" "!kild! n!z!rd!n keçirilib. Eyni s!b!bl!r! gör! t!nqid olunan dig!r mübahis!li t!dbir jurnalistl!r üçün m!nzill!rin tikintisin! prezidentin son f!rmanına !sas!n ayrılan be" milyon AZN-dir (t!xmin!n 4,48 milyon avro). B!zi redaktorların bildirdiyin! gör!, mü!yy!n jurnalistl!r bu maliyy! v!saiti hesabına evl! t!min edilib. Redaktorlardan biri vur$uladı ki, bu d!st!yin onun q!zetin! çox az t!siri olub. O hesablamı"dır ki, onun bu maliyy! v!saitl!rind!n aldı$ı yardım bir il !rzind! ç!kil!n x!rcl!rin maksimal halda bir ay yarımını !hat! edir. O qeyd etdi ki, media t!"kilatı üçün 10 000 AZN m!bl!$ind! qrant, xüsus!n d! ölk!nin t!bii enerji m!nb!l!rind!n !ld! etdiyi böyük g!lirl!rl! müqayis!d! “okeanda damcı"ya b!nz!yir. Bu pul v!saitin! t!nqidi yana"an dig!r redaktorlar bu d!st!yin q!bul edilm!sini Dövl!t! öd!dikl!ri vergi faktı baxımından izah ed!r!k !saslandırdılar. Lakin onlar vur$uladılar ki, hökum!t t!r!fdarı olan media vasit!l!ri çox vaxt vergi öd!mir v! buna baxmayaraq maliyy! yardımı alır. %n t!nqidi s!sl!r bu metodları “rü"v!t”in r!smi forması adlandırdı. Jurnalistl!rin pe"!karlı$ı il! ba$lı m!s!l!l!r d! müst!qil v! müxalif K#V-l!rin maliyy! v!ziyy!tinin mümkün "!kild! yax"ıla"dırılması il! yaxından ba$lıdır. Bu m!s!l!l!r F!sil 8-d! öz !ksini tapacaq.
Yüklə 375,45 Kb. Dostları ilə paylaş:
|