Azərbaycan- fransa ədəbi əlaqələri
Yüklə 60,93 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Palmes Académiques” medalçısı Əkbərova Əsmayə Bəxtiyar qızı”
- Azərbaycan - Fransa ədəbi əlaqələri
| Azərbaycan - Fransa ədəbi əlaqələri .
AMİ-nin Şəki filialının “Dillər” kafed- rasının “Baş müəllim”i, “Fransa Milli Elmlər Akademiyası”nın diplom və “Palmes Académiques” medalçısı Əkbərova Əsmayə Bəxtiyar qızı”
Tel: 044 277 06 52. 055 755 04 52
Hələ lap qədim zamanlardan xalqlar arasında ədəbi-bədii yaradıcılıq əlaqələri həmin xalqların mənəvi cəhətdən yaxınlaşmsına səbəb olmuş, qarşılıqlı anlaşmanın və mədəniyyət- lərarası ünsiyyətin yaranmasına təkan vermişdir. Gözəl deyilmışdir: “Ədəbi dostluq –xalqlar dostluğudur”.
Üç yüz ildən çox tarixə malik olan Azərbaycan - Fransa mədəni, elmi, bədii yaradıcılıq əlaqələri hər iki xalqın bir-birlərini daha yaxından tanımasına və yaxınlaşmasına səbəb olmuşdur. Zəngin yaradıcılığa və adətlərə malik olan Azərbaycan klassik ədəbiyyatı və folkloruna aid materialların toplanması və tərcüməsi sahəsində Fransa ədəbiyyatçılarının rolu böyükdür. Fransız tədqiqatçıları zəngin Azərbaycan şifahi və yazılı xalq xəzinəsinə çox böyük diqqət yetirmiş, “Avesta”, “Kitabi Dədə-Qorqud”, “Koroğlu” kimi sənət abidələrini, Nızamı, Xaqani, Nəsimi, Füzuli, Xətai, M,F,Axundov və başqa görkəmli ədəbiyyatçıları tədqiq və tərcümə etməyə səy göstərmişlər.
“Koroğlu”eposu 1853-cü ildə Parisdə A.Brelye və Jorj Sand tərəfindən tərcümə olunmuş, monoqrafiyalar şəklində “Aziatik” jurnalında çap edilmişdir. Tərcümələrdən birində deyilir: ”Koroğlu “eposunda sadə bir kəndlinin yaratdığı möcüzələrdən yox, xalq içindən çıxan, xalq üçün yanan, xalqı öz ardı ilə aparmağı bacaran, haqq-ədalət uğrunda mübariz bir el qəhrəmanından danışılır. O qəhrəman ki, onun ətrafında müxtəlif millətlərin nümayəndələri toplaşır, qardaşlaşır. Əfsanəvi qəhrəmanın atributları isə “Misri qılınc” və “Qıratdır”.
“Dədə Qorqud “ əsərinin tətbiqi haqqında isə K.Planolun apardığı tədqiqatlar və tərcümələr, əldə edilmiş variantlar düzgün və dəqiq hesab oluna bilər. “Aziatik” jurnalında yazılır ki, 300-dən çox variantı olan bu sənət əsərinin əlyazmasının düzgün variantı Vatikan muzeyində saxlanılır. “Avesta”nın ilk tərcüməçisi XVIII əsrin II yarısında, 1771-ci ildə Fransız alimi Anketil de Perron olmuşdur.Onun tərcüməsi ədəbiyyat sahəsində böyük əks-səda doğurmuş, Fransa- Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin əsasının qoyulmasında müstəsna rol oynamışdır.1873-cü ildən 1953-cü ilə qədər “Avesta”nın tərcüməsi ardıcıl olaraq “Aziatik” jurnalında - Paris Luvenski Universitetinin professoru M.S.Xarlez tərəfindən həyata keçirilmiş və 1872-1880-cı illər arasında 13 məqalə ilə çıxış etmişdir. Get-gedə avestaçıların - xüsusilə, tərcüməçilərin sayı artmışdır. Onlar öz məqalələri ilə sübut edirdilər ki, Azərbaycanın şifahi və yazılı ədəbiyyatı ilə yaxından maraqlanır və öyrənməyə çalışırlar.
Əlbəttə, Azərbaycan ədəbiyyatına bu qədər maraq göstərən Fransa ədəbiyyatçılarını yazılı ədəbiyyat maraqlandırmaya bilməzdi. Hələ, XIV əsrdən (1362-1366) qeydə alınmış N.Gəncəvinin “Xəmsə” si Parisdə milli xalq kitabxanasında saxlanılır. Xəmsəni ilk dəfə fransız dilinə tərcümə edən Nizamişünas alim Klerambol olmuşdur (1741).“İsgəndərnamə”ni isə P.Şarmua tərcümə etmişdir. Nizami irsinin öyrənilməsində Edman və Şarmuanın xidmətləri daha böyükdür.
XIX əsr ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi M.F.Axundzadənin 1850-1855-ci illərdə yaratdığı ölməz altı komediyasının tərcüməsi bu iki xalqın əlaqələrinin daha dərin olduğunu ğöstərir. “Mösyö Jordan və Dərviş Məstəli şah” komediyası Fransaya, fransız ədəbiyyatına, karol Lui Flippin devrilməsinə, Fransa inqilabına dərin hörmətin təcəssümüdür. Böyük realist, ustad M.F.Axundov tərəfindən qələmə alınmış Mösyö Jordan mürəkkəb xarakterli; həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri olan bir surətdir. Qarabağın florasını öyrənməyə gələn M.Jordanı Hatəmxan ağa çox dəbdəbə ilə qarşılayır. Qonaqpərvər ağa uzaq Parisdən gələn alim - Jordanı ailə üzvü kimi qəbul edir. Əsərin gedişi boyu Fransa, Paris diqqət mərkəzində olur. Şahbaz bəy fransız dilini öyrənməyə səy edir, Fransaya alim-Jordanla getmək istəyir. Hatəmxan ağa bu plana əvvəlcə razı olmasa da, qardaşı oğlunun Avropaya səfərinin ona şöhrət gətirəcəyi üçün razılaşır. Baxmayaraq ki, əsər Fransa inqilabından iki il sonra yazılıb, ancaq dahi Azərbaycan dramaturqu məharətlə hadisələri əlaqələndirib. M.F.Axundzadənin oğlu Rəşidbəy Axundov 1874-1878-ci illərdə Brüssel Universitetində oxuyurdu və fransız dilini gözəl bildiyindən atasının məsləhəti ilə “Mösyö Jordan” əsərini fransız dilinə, “Balaca Parislinin həyatı” əsərini Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Məmməd Arif yazırdı: “Fransız tədqiqatçıları M.F.Axundzadəni rus xalqının Qoqolu, Fransanın Molyeri adlandırır, hətta, fəlsəfi fikirlərinə görə onu dahi fransız filosofu Volterlə müqayisə edirlər.” “Molla İbrahimxəlil kimyagər”komediyası “Kimyagər”adı altında 1886-cı ildə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində çoxsaylı xidmətlərindən olan fransız tədqiqatçılarından Barbye de Meynar tərəfindən, “Hacı Qara” komediyası isə, 1904-cü ildə Lüsyən Büv tərəfindən, fransız dilinə tərcümə edilmiş və “Aziatik” jurnalında dərc olunmuşdur. YUNESKO-nun qərarı ilə 1967-ci ildə M.F. Axundzadənin bütün komediyaları toplu halında orijinaldan Lui Bazen tərəfindən tərcümə edilib çap olunmuşdur. Əsərlərinin tam tərcümə edilərək nəşr edilməsi Fransa- Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin parlaq nümunəsi sayılır.
Artıq, Fransada M,F,Axundzadəni tək dramaturq kimi yox, filosof, şair, ədəbi tənqidçi, publisist, ədəbi və bədii söz ustası kimi tanıyırdılar. Əlaqələrin qədim tarixinə daha parlaq bir misal olaraq Aleksandr Dümanın 1958-ci ildə Qafqaza səyahəti zamanı yazdığı xatirələri çox böyük əhəmiyyət daşıyır. Onun “Qafqaz xatirələri” adlı əsəri ilk dəfə Tifilisdə çap olunmuşdur. O, bu səyahətə Parisli rəssam Moyneni də özü ilə aparmışdır. A.Düma bu əsərində XIX əsrdə Qafqazın ayrı –ayrı yazıçıları, siyasi və hərbi xadimləri, adət-ənənələri haqqında etnik məlumatlar vermiş, bazarlar, məscidlər, ibadətgahlar və s. başlıqlarla verilmiş yazılarında XIX əsr Azərbaycan xalqının həyat tərzini ustalıqla qələmə almışdır. Əsərdə Quba şəhərinin və onun ətrafının təkrarolunmaz gözəllikləri təsvir edilmiş, yerli əhalinin əkinçiliklə, xalçaçılıqla məşğul olmaları haqqında məlumatlar verilmişdir. Qubanın meyvə bağları, çayları onu heyrətə gətirmiş, Bakı, Xəzərin sahilləri onu valeh etmişdir. O yazırdı: “Xəzər elə bir ilahi gözəlliyə malik idi ki, heç bir tarixçi və yazıçı olduğu kimi onu təsvir edə bilməzdi. Mən özümə “Xəzər” adlı bir dost qazandım. Biz bir ay bir yerdə olduq, onun tufanları, fırtınaları haqqında eşitmişdim, ancaq o, mənə xoş təbəssümünü göstərdi. Məndən qabaq Xəzərə Marlinski heyran olmuşdu. Xəzər ondan ötrü sönməyən alov idi, o da mənim kimi Xəzərdən ayrılmağına heyfsilənmiş və doluxsunmuşdu”. Bu sətirlər Xəzərin gözəlliyini əks etdirən ilk qələm nümunəsidir və ona görə bizə çox xoşdur ki, bu sözlər Qərbin ən məşhur incəsənət xadimləri, dünya ədəbiyyatının karifeyləri tərəfindən yazılmışdır. A. Düma Bakıda M. Piqulevskinin iqamətgahında görüşdüyü bir azərbaycanlı ailəni belə təsvir edir: “Səbirsizliklə gözlədiyimiz, hörmətlə qəbul olunduğumuz bir məclisdə iki Azərbaycanlı xanımı və 35 yaşında qədd-qamətli, alışıb-yanan gözləri, qapqara saqqalı, inci kimi ağ dişləri olan, başında quzu dərisindən gözəl papaq, uzun qara çərkəzi çuxa geyən, alovlu bir gənci bizə təqdim etdilər. Xanımlardan biri Qarabağın axırıncı xanı Mehdiquluxanın qızı, o biri isə Xasay xan İsmiyevin xanımı idi. Hər iki qadın milli geyimdə və çadrada idilər. Xasay xanın geyimini belinə bağlanmış qızıl kəmər, fil sümüyü və qızılla işlənmiş xəncər daha çox gözəlləşdirirdi. O, təmiz fransızca danışırdı. Gənc xanımın yanında bir oğlan, bir də qız uşağı vardı. Oğlanın da belindən nəfis bir xəncər asılmışdı. Lap mat qalmışdım, əsl, iti xəncər idi. Xasay xanla söhbətimdən məlum oldu ki, o, Peterburqda təhsil almış və mənim dostum Marmye ilə yaxın dost olmuşdur. O, məndən xahiş etdi ki, dostumuza onun salamını çatdırım”. A. Dümanın əsərini oxuyan, bu epizodla və adi çəkilmiş şəkillərlə tanış olan hər bir ziyalı söhbətin şairə Xurşudbani Natavan və onun ailəsindən getdiyini həmin dəqiqə anlayar. A.Düma və onun dostu Moyneni Nuxa(Şəki), onun füsunkar gözəlliyi, təbii sərvətləri, üzük qaşı kimi onu əhatə edən dağları valeh etmişdi. A.Dümanın təklifi ilə Moyne bu şəhərə iki sənət əsəri
həsr etmişdi. Həmin əsərlərdən biri uzun illər Qafqazın ən məşhur adamlarından biri olan A.S. Baryatinski tərəfindən qorunub saxlanmış, o biri isə Dümanın Paris malikanəsindəki yataq otağının bəzəyi olmuşdur. A.Düma Nuxada(Şəki) da, çoxlu dostlar qazanmışdı. Ayrılarkən mayor Məhəmməd xan qılıncı və tapançasını, Knyaz Tarkanov isə ona tüfəng və xalça hədiyyə etmiş və Dümadan xahiş etmişdi ki, onlara imkan olsa “Devim” tapançası göndərsin. “Xurşudbanu Natavan bizim diqqətimizi cəlb etdi, bizi heyran qoydu. Ya Qərbdə, ya da Şərqdə belə dərin zəkaya malik şairə ola bilməz. O, Azərbaycanın seçilib sayılan qadınlarından və şairələrindəndir. İncə zövqü, kövrək qəlbi, xeyrxah niyyətləri, şair təbiəti ilə xalqın sevimlisi olmağa layiqdir”. A.Düma yazır: “Ey Nuxadan keçən səyyahlar, açıq havada dayanıb mütləq cız-bız yeyin, belə təsadüfü əldən verməyin, mütləq yeyin! Tayı-bərabəri olmayan əzəmətli Qafqaz dağlarının qoynuna sığınmış Nuxaya ağaclar arasından baxa-baxa yeyin! Belə ləzzəti siz də dadın ”Mənə belə gəlir ki, Nuxadan gözəl yer ola bilməz”. Yazıçı Qafqazı bəşəriyyətin beşiyi adlandırır. Qafqaz, xüsusən də Azərbaycan , onun təbiəti və insanları yazıçının ürəyində dərin iz salır. “Nə olaydı mənə bu yerə bir də gəlmək qismət olaydı”- deyir. Fransa-Azərbaycan ədəbi əlaqələri tarixində dəyərli faktlar çoxdur. “Les Fleurs de I’Azerbaidjans “(Azərbaycan çiçəkləri), yəni “Azərbaycanın şairə qadınları” adlı məqalə “Müsəlman aləmi” adlı (Revue du Monde Müsülman) jurnalında çap olunmuşdur. Bu məqalədə XIX əsrdə Qafqazda yaşayan Ağabəyim ağa, Aşıq Pəri, Gövhərağa, Fatma xanım Kəminə, Xurşudbanu Natavan kimi şairələr haqqında məlumatlar verilir: “Fatma xanım Kəminə çox talantlı, uzaqgörən, ağıllı, parlaq bir Azərbaycan şairəsidir. Onun XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında öz layiqli yeri var”. Azərbaycanda V.Hüqo, J.Vern, A,Düma, Mopassan, Molyer və başqa fransız yazıçı və şairlərinin əsərləri istər orijinaldan, istərsə də, tərcümədən oxucularımız tərəfindən sevililə-sevilə oxunur.
Fransa-Azərbaycan əlaqələrindən danışmaq, onun tədqiqatçılarını diqqətlə izləmək və oxumaqla əmin oluruq ki, hər iki xalqın ədəbiyyatı çox zəngin tarixə və görkəmli şəxsiyyətlərə malikdir. Ədəbiyyat: 1. Rauf İsmayılov: “Азербайджанско-Франсузкие литературные связи” 2. A.Düma: “Qafqaz səfəri” (Qəzənfər Paşayev) 3. Ç.Hüseynov: “Fransa dəftəri” (“Ulduz” jurnalı. 1967 N2, səh: 52-59) 4. Ş.Zamanov: ”Balaca Parislinin həyatı” haqqında ( “Azərbaycan” jurnalı 1978,N 11,səh: 197-199)
Azərbaycan - Fransa ədəbi əlaqələri .
AMİ-nin Şəki filialının “Dillər” kafed- rasının “Baş müəllim”i, “Fransa Milli Elmlər Akademiyası”nın diplom və “Palmes Académiques” medalçısı Əkbərova Əsmayə Bəxtiyar qızı”
Tel: 044 277 06 52. 055 755 04 52
Üç yüz ildən çox tarixə malik olan Azərbaycan - Fransa mədəni, elmi, ədəbi- bədii yaradıcılıq əlaqələri hər iki xalqın bir-birlərini daha yaxından tanımasına və yaxınlaşmasına səbəb olmuşdur. Zəngin yaradıcılığa və adətlərə malik olan Azərbaycan klassik ədəbiyyatı və folkloruna aid materialların toplanması və tərcüməsi sahəsində Fransa ədəbiyyatçılarının rolu böyükdür. Fransız tədqiqatçıları zəngin Azərbaycanən şifahi və yazılı xalq xəzinəsinə çox böyük diqqət yetirmiş, “Avesta”, “Kitabi Dədə-Qorqud”, “Koroğlu” kimi sənət abidələrini, Nızamı, Xaqani, Nəsimi, Füzuli, Xətai, M,F,Axundov və başqa görkəmli ədəbiyyatçıları tədqiq və tərcümə etməyə səy göstərmişlər.
“Koroğlu”eposu 1853-cü ildə Parisdə A.Brelye və Jorj Sand tərəfindən tərcümə olunmuş, monoqrafiyalar şəklində “Aziatik” jurnalında çap edilmişdir. Tərcümələrdən birində deyilir: ”Koroğlu “eposunda sadə bir kəndlinin yaratdığı möcüzələrdən yox, xalq içindən çıxan, xalq üçün yanan, xalqı öz ardı ilə aparmağı bacaran, haqq-ədalət uğrunda mübariz bir el qəhrəmanından danışılır. O qəhrəman ki, onun ətrafında müxtəlif millətlərin nümayəndələri toplaşır, qardaşlaşır. Əfsanəvi qəhrəmanın atributları isə “Misri qılınc” və “Qıratdır”.
“Dədə Qorqud “ əsərinin tətbiqi haqqında isə K.Planolun apardığı tədqiqatlar və tərcümələr, əldə edilmiş variantlar düzgün və dəqiq hesab oluna bilər. “Aziatik” jurnalında yazılır ki, 300-dən çox variantı olan bu sənət əsərinin əl yazmasının düzgün variantı Vatikan muzeyində saxlanılır. “Avesta”nın ilk tərcüməçisi XVIII əsrin II yarısında, 1771-ci ildə Fransız alimi Anketil de Perron olmuşdur.Onun tərcüməsi ədəbiyyat sahəsində böyük əks-səda doğurmuş, Fransa- Azərbaycan ədəbi əlaqələrinin əsasının qoyulmasında müstəsna rol oynamışdır.1873-cü ildən 1953-cü ilə qədər “Avesta”nın tərcüməsi ardıcıl olaraq “Aziatik” jurnalında - Paris Luvenski Universitetinin professoru M.S.Xarlez tərəfindən həyata keçirilmiş və 1872-1880-cı illər arasında 13 məqalə ilə çıxış etmişdir. Get-gedə avestaçıların - xüsusilə, tərcüməçilərin sayı artmışdır. Onlar öz məqalələri ilə sübut edirdilər ki, Azərbaycanın şifahi və yazılı ədəbiyyatı ilə yaxından maraqlanır və öyrənməyə çalışırlar.
XIX əsr ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi M.F.Axundzadənin 1850-1855-ci illərdə yaratdığı ölməz altı komediyasının tərcüməsi bu iki xalqın əlaqələrinin daha dərin olduğunu ğöstərir. “Mösyö Jordan və Dərviş Məstəli şah” komediyası Fransaya, fransız ədəbiyyatına, karol Lui Flippin devrilməsinə, Fransa inqilabına dərin hörmətin təcəssümüdür. Böyük realist, ustad M.F.Axundov tərəfindən qələmə alınmış Mösyö Jordan mürəkkəb xarakterli; həm müsbət, həm də mənfi cəhətləri olan bir surətdir. Qarabağın florasını öyrənməyə gələn M.Jordanı Hatəmxan ağa çox dəbdəbə ilə qarşılayır. Qonaqpərvər ağa uzaq Parisdən gələn alim - Jordanı ailə üzvü kimi qəbul edir. Əsərin gedişi boyu Fransa, Paris diqqət mərkəzində olur. Şahbaz bəy fransız dilini öyrənməyə səy edir, Fransaya alim-Jordanla getmək istəyir. Hatəmxan ağa bu plana əvvəlcə razı olmasa da, qardaşı oğlunun Avropaya səfərinin ona şöhrət gətirəcəyi üçün razılaşır. Baxmayaraq ki, əsər Fransa inqilabından iki il sonra yazılıb, ancaq dahi Azərbaycan dramaturqu məharətlə hadisələri əlaqələndirib. M.F.Axundovun oğlu Rəşidbəy Axundov 1874-1878-ci illərdə Brüssel Universitetində oxuyurdu və fransız dilini gözəl bildiyindən atasının məsləhəti ilə “Mösyö Jordan” əsərini fransız dilinə, “Balaca Parislinin həyatı” əsərini Azərbaycan dilinə tərcümə edir. Məmməd Arif yazırdı: “Fransız tədqiqatçıları M.F.Axundovu rus xalqının Qoqolu, Fransanın Molyeri adlandırır, hətta, fəlsəfi fikirlərinə görə onu dahi fransız filosofu Volterlə müqayisə edirdilər.” Əlaqələrin qədim tarixinə daha parlaq bir misal olaraq Aleksandr Dümanın 1958-ci ildə Qafqaza səyahəti zamanı yazdığı xatirələri çox böyük əhəmiyyət daşıyır. Onun “Qafqaz xatirələri” əsəri ilk dəfə Tifilisdə çap olunmuşdur. O, bu səyahətə Parisli rəssam Moyneni də özü ilə aparmışdır. A.Düma bu əsərində XIX əsrdə Qafqazın ayrı –ayrı yazıçıları, siyasi və hərbi xadimləri, adət-ənənələri haqqında etnik məlumatlar vermiş, bazarlar, məscidlər, ibadətgahlar və s. başlıqlarla verilmiş yazılarında XIX əsr Azərbaycan xalqının həyat tərzini ustalıqla qələmə almışdır. Əsərdə Quba şəhərinin və onun ətrafının təkrarolunmaz gözəllikləri təsvir edilmiş, yerli əhalinin əkinçiliklə, xalçaçılıqla məşğul olmaları haqqında məlumatlar verilmişdir. Qubanın meyvə bağları, çayları onu heyrətə gətirmiş, Bakı, Xəzərin sahilləri onu valeh etmişdir. A. Düma Bakıda M. Piqulevskinin iqamətgahında Qarabağın axırıncı xanı Mehdiquluxanın qızı, Xasay xan İsmiyevin xanımı ilə görüşür. Xasay xanla söhbətindən məlum olur ki, o, Peterburqda təhsil almış və onun dostu Marmye ilə yaxın dost olmuşdur. O, Dümadan xahiş edir ki, dostuna onun salamını çatdsın.Yazıçı Qafqazı bəşəriyyətin beşiyi adlandırır. Qafqaz, xüsusən də Azərbaycan , onun təbiəti və insanları yazıçının ürəyində dərin iz salır. “Nə olaydı mənə bu yerə bir də gəlmək qismət olaydı”- deyir. Fransa-Azərbaycan ədəbi əlaqələri tarixində dəyərli faktlar çoxdur. “Les Fleurs de I’Azerbaidjans “(Azərbaycan çiçəkləri), yəni “Azərbaycanın şairə qadınları” adlı məqalə “Müsəlman aləmi” adlı (Revue du Monde Müsülman) jurnalında çap olunmuşdur. Bu məqalədə XIX əsrdə Qafqazda yaşayan Ağabəyim ağa, Aşıq Pəri, Gövhərağa, Fatma xanım Kəminə, Xurşudbanu Natavan kimi şairələr haqqında məlumatlar verilir: “Fatma xanım Kəminə çox talantlı, uzaqgörən, ağıllı, parlaq bir Azərbaycan şairəsidir. Onun XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında öz layiqli yeri var”deyilir. Azərbaycanda V.Hüqo, J.Vern, A,Düma, Mopassan, Molyer və başqa fransız yazıçıları- nın əsərləri oxucularımız tərəfindən orijinaldan və tərcümədən sevililə-sevilə oxunur.
Ədəbiyyat: 1. Rauf İsmayılov: “Азербайджанско-Франсузкие литературные связи” 2. A.Düma: “Qafqaz səfəri” (Qəzənfər Paşayev) 3. Ç.Hüseynov: “Fransa dəftəri” (“Ulduz” jurnalı. 1967 N2, səh: 52-59) 4. Ş.Zamanov: ”Balaca Parislinin həyatı” haqqında ( “Azərbaycan” jurnalı 1978,N 11,səh: 197-199)
Yüklə 60,93 Kb. Dostları ilə paylaş:
|