Azərbaycan demokratik respublikasi
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MUSTAFABƏY VƏKĠLOV
48
də Ə.Topçubaşovun rəhbərliyi altında qeyd edilmişdir. (o, vaxt M.F.Axundovun anadan olması tarixi 1811-ci il hesab olunurdu.)
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Demokratik Respublikası elan olundu. Əlimərdan bəy Topçubaşov həmin ilin avqust ayında heç bir partiyaya mənsub olmayan, bitərəf F.X.Xoyskinin baş nazir olduğu ikinci kabinədə xarici işlər naziri vəzifəsinə təyin olunmuş və həmin ayda Gəncədən Türkiyəyə göndərilmişdir. Həmin ilin noyabr ayında Ə.Topçubaşovun İstambulda ―Azərbaycanın təşəkkülü‖ adlı kitabı çapdan çıxmışdır. Bu, Azərbaycan torpağı haqqında XX əsrdə azərbaycanlı müəllif tərəfindən yazılmış ilk əsərdir. O, Türkiyədə olan zaman 1918-ci il dekabrın 7-də Bakıda təntənəli surətdə açılmış Azərbaycan parlamentinə sədr seçilmişdir. Lakin Topçubaşov Bakıda olmadığı üçün bu vəzifəni onun müavini doktor Həsənbəy Ağayev (1875 - 1920) icra etmişdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, 1920-ci ilin mart ayında Bakıda rus dilində çapdan çıxmış ―1920-ci il üçün Azərbaycan Respublikasının təqvim – ünvanı‖ nın dördüncü hissəsinin 2-ci səhifəsindən məlum olur ki, Əlimərdan bəy Topçubaşov 1917-ci il fevral – burjua inqilabından sonra heç bir partiyaya mənsub olmamış, bitərəf olmuşdur.
Ə.Topçubaşov İstambulda ikən, 1919-cü ildə açılacaq Versal sülh konfransında iştirak etmək üçün Parisə yola düşən Azərbaycan Respublikası nümayəndəliyinin rəhbəri təyin edildiyi barədə Bakıdan göstəriş alır. Nümayəndəlik ancaq üç aydan sonra 1919-cü ilin martında çox çətinliklə Parisə gəlib çata bilmişdir.
Azərbaycan nümayəndəliyinin 1919-cu ildə açılmış Paris sülh konfransı ərəfəsində Fransanın paytaxtında çap etdirdiyi kitablar o dövrdə böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.
Ə.Topçubaşovun Parisdə böyük elmi əhəmiyyətə malik arxivi qalmışdır. Həmin arxivi Azərbaycana gətirmək olduqca vacib məsələdir.
Öz dövrünün görkəmli siyasi və ictimai xadimi, alimi və vəkili olan Əlimərdan bəy Topçubaşov 1934-cü il noyabrın 8-də Parisin Sen – Deni rayonunda vəfat etmişdir. O, XX əsr Fransa – Azərbaycan ədəbi və siyasi əlaqələrinin əsasını qoyan ilk şəxsiyyətlərdən biri idi. Məhz bu baxımdan Əlimərdan bəy Topçubaşovun yaradıcılığı böyük tədqiqata layidir.
Mövsüm Əliyev
49
MUSTAFABƏY VƏKĠLOV Odlar yurdu, № 4. fevral 1989. Mustafabəy Nadir oğlu Vəkilov 1896-cı ildə sentyabr ayında Azərbaycanın Qazax mahalında anadan olmuşdur. O, Bakı gimnaziyasını bitirərək, 1912-ci ildə Moskva Universitetinin hüquq fakultəsinə daxil olmuş və həmin dövrdən öz doğma xalqının milli – azadlıq mübarizəsində yaxından iştirak etməyə başlamışdır. Mustafabəyin siyasi dünyagörüşünün formalaşmasında onun əmisi Məmməd Rza Vəkilovun və yaxın qohumu Ə.Topçubaşovun böyük təsiri olmuşdur.
Mustafabəy universitetdə azərbaycanlı tələbələrin həmyerlilər təşkilatının başçılarından biri idi.
1917-ci ildə məktəbi bitirən M.Vəkilov həmin ilin mart ayından coşğun siyasi fəaliyyətə başlamışdır. O, apreldə Bakıda çağırılmış Qafqaz müsəlmanlarının qurultayında, Kiyevdə ukraynalı professor Qruşevskinin rəhbərliyi altında keçirilmiş qeyri – rus millətlərin qurultayında, mayda isə Rusiya müsəlmanlarının Moskva qurultayında fəal iştirak etmişdir. Onun Bakı mətbuatında aktual siyasi və ictimai hadisələrlə əlaqədar xeyli məqaləsi çap olunmuşdur. M.Vəkilov həmin ildə açılması nəzərdə tutulan Rusiya parlamentinə Azərbaycandan millət vəkli seçilmişdir.
M.Vəkilov ―Türk ədəmi – mərkəziyyət partiyası ―Müsavat‖-ın birinci qurultayında (21- 31oktyabr 1917. Bakı) MK üzvü seçilmişdir. Bu qurultaydan sonra M.Ə.Rəsulzadənin rəhbərliyi ilə ―Azərbaycana muxtariyyət!‖ şüuarı altında Bakıda və qəzalarımızda geniş xalq hərəkatı başlamışdır. Çarizmin müstəmləkə zülmünə qarşı yönələn və milli – azadlıq qayəsi daşıyan bu mübarizə tarixə milli Azərbaycan hərəkatı kimi daxil olmuşdur. M.Ə.Rəsulzadənin yaxın silahdaşlarından olan M.Vəkilov həmin hərəkatın rəhbərlərindən biri idi.
M.Vəkilov 1917-ci il noyabrın 15-də yaranmış Zaqafqaziya komissarlığında daxili işlər komissarı A.İ.Çxengelinin məsləhətçisi vəzifəsini icra etmişdir. O. Bundan başqa Zaqafqaziya seymində müsəlman fraksiyasının fəal üzvlərindən biri idi.
1918-ci ilin sentyabrında daxili işlər nazirliyində işləyən M.Vəkilov dekabrın 7-də Bakıda təntənəli surətdə açılmış Azərbaycan parlamentinə üzv seçilmişdir. O, 1919-cü ilin dekabrında ―Türk ədəmi – mərkəziyyət partiyası ―Müsavat‖ın ikinci qurultayında yenidən MK üzvü seçilmişdir. M.Vəkilov nazirlər şurasının sədri Nəsib bəy Yusifbəylinin 23 dekabr 1919-cu ildə təşkil etdiyi ikinci hökümət kabinəsində daxili işlər nazirinin müavini vəzifəsini icra etməyə başlamışdır.
1920-ci il fevralın 18-də iyirmi üç yaşlı M.Vəkilov Azərbaycan Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|