tamamlıq, zərflik
və bəzən də xəbər kimi iştirak edə bilir. Məs.: Ağacdan
(nədən?) budaq qırdım. Qədir kənddən (haradan?) uzaqlaşdı. Məktub kənddəndir
(hardandır?).
İsmin çıxışlıq halı yönlük halda ifadə olunan fıkrin əksini bildirir.Yönlük hal hərəkətin
son, çıxışlıq hal isə başlanğıc nöqtəsini bildirir.
Sual 19- cavab
Tək və cəm isimlər nəyə deyilir
İsimlər kəmiyyət baxımından tək və ya cəm olur.
İsmin ifadə etdiyi əşya iki və ya daha
artıq olsa, o zaman -lar
2
şəkilçisi qəbul edir.
İsimlərin tək və ya cəm olması; şəhər-şəhərlər,
odun-odunlar, maşın-maşınlar
və s.
Cəmlənmək daha çox ümumi isimlərə aiddir
.
İsimdən əvvəl müəyyən miqdar sayı gələrsə, isim cəm şəkilçisi qəbul etmir:
beş kitab, altı
durna və s.
Beş kitablar olmaz.
İstisna hallarda bədii xüsusiyyət daşıyaraq xüsusi isimlər də cəm şəkilçisi qəbul edir:
Öldü
Balaşları
öldürən əsgər, Öldü
Gülüşləri
güldürən əsgər. (M.Müşfıq)
Xüsusi
isimlər cəm şəkilçisi qəbul etdiyi zaman böyük hərflə yazılır.
Sözün son samitindən asılı olaraq, cəm şəkilçisinin ilk samiti fərqli tələffüz oluna
bilər. Bu daha çox sonu
t, n, z,
və
r
samitləri ilə bitən sözlərdə özünü göstərir: canlar
[cannar], qızlar [qızdar], şairlər [şairrər]. 2. -lar
2
şəkilçisi bəzən mənsubluq və ya
xəbərlik anlayışı da bildirir: onların anaları, bunlar uşaqdırlar və s.
Elə isimlər var ki, onlar cəm şəkilçisi qəbul etmədən say etibarı ilə çoxluq, topluluq
bildirir
. Məs.: cəmiyyət, qoşun, ordu, ilxı, naxır, partiya, dəstə, xalq, camaat, el, üləma,
şüəra, əhali, alay və s.
Bunlara toplu isimlər deyilir.
Topluluq bildirən isimlər
qrammatik cəhətdən tək isimlərdir.Toplu isimlər cəm şəkilçisi qəbul edə bilir. İstisna
olaraq camat, şüəra, əhali, üləma sözləri cəm şəkilçisi qəbul etmir.
Dostları ilə paylaş: |
