Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
yanacaq və buxur (buxur - yanarkən müşk-ənbər qoxusu verən, bir növ bitkidir - red.) ödəsinlər. Ramazan ayında məscidlərdə otuz gün (gecə və gündüz) 20 nəfər Quran oxuyanın haqqı pul ilə ödənsin. Belə ki, ramazan ayının 30 günündə 100 cild Allah kəlamını (burada cild surə mənasındadır - red.) oxuyub, onlardan 50 cild vəqf sahibəsinin özü üçün, 20 cild ata və anası üçün, 20 cild bacı və qardaşları üçün, 10 cild də qohum-əqrəbaları üçün - hamısı adbaad vəqfnamədə qeyd olunduğu kimi Quran tapşınlsın. Quran-tapşırma işi əsasən əhya günlərində məsciddə başa çatdırılsın. Şəban ayının 15-ci günü qəriblərə və tüllablara 1 məscidlərdə mütəvəkkillərin məsləhəti və vəqtin tələbinə görə yemək verilsin və hor Qurban bayramında məscidlərin həyətində on qoyun kəsib, ehtiyacı olanlara paylayıb vəqf edəni və onun sülaləsini xeyir-dua ilə yad etsinlər. Məscidlərin birinin yanında yeri-yurdu olmayan qərib xəstələr üçün "Darüş-şəfa" adlı xəstəxana açıb həmin gəlirdən təmin etsinlər və onun xərcləri: müalicə, dərman, pərəstarların maaşı və ölənlərin dəfn xərci vəqfnamədə göstərildiyi kimi təmin edilsin. Qeyd olunanlardan sonra artıq qalan gəliri mütəvəkkillər iki yerə bölüb, bir hissəsini yenə bir etibarlı adama tapşırsınlar ki, o pul həmişə müamilədə - artmaqda olsun ki, əgər işdir, bir il vəqflərin gəliri olmasa və ya az olsa və yaxud da mədrəsə və məscidlərin hər ildəkindən artıq təmirə ehtiyacı olsa, haman ikinci toplanmış pulu onların təmir və abadlaşmasına sərf etsinlər. Qalan hissədən ilbəil şəriət və müqəddəmat elmlərinə aid kitab alıb mədrəsələrin kitabxanasına vəqf adı ilə vəqfnamədə qeyd olunmuş şərtlər əsasında daxil etsinlər (müqəddəmat: tarix, sərfnəhv, məntiq və başqa ictimai elmlər nəzərdə tutulur - red.). Əgər bir adam bunu (yəni yuxarıda deyilənləri) eşidəndən sonra onu dəyişsə, xəbəri yoxdur ki, onu dəyişənlərin günahı nədən ibarətdir. Onlar bilməlidirlər ki, zülmkarlar hansı axirətə qayıdacaqlar. Xanlar xanı xoşbəxt İbrahim xan Cavanşirin qızı vaqifə, hezrəti Zəhranın ən alçaq kənizi, misilsiz xanım, sərkar Gövhər ağa, ilahi haqq- hesab günündə möminləri, məni və mənim valideynlərimi bağışla. 1282 (1866-1867)-ci il. 1 Mədrəsədə təhsil alanlara deyilirdi. 116 Yuxarı məsciddə başqa kitabələr də vardır. Bu məscidin şimal tərəfində, yəni girəcək yolunda üç qapı vardır. Bu qapılardan ikisi kiçik və biri (ortadakı) böyükdür. Qapıların hər üçünün üstündə daş lövhələr vardır ki, bu lövhələrdə müxtəlif kitabələr həkk olunmuşdur. Aşağıda həmin kitabələrin farscadan tərcüməsini veririk. Birinci balaca qapı üzərində (şərq tərəfdə) yazılmışdır: Peyğəmbər - Allahın ona salam və salavatı olsun, - dedi: -Allaha ibadət edin! Guya sən onu görürsən, əgər görməsən, o səni görür və əbd sözündə, üç hərfdən ع ayn, ب be, د dal hərflərindən ibarətdir. Əbd sözündəki ayrı onun (Allah bəndəsinin - red.) Allaha aid olmasını; be onun (Allah bəndəsinin - red.) başqasına qarşı olan fəzilətdir. Dal isə onun görünməyən və pərdəsiz Allaha yaxın olmasıdır. Həqiqəti olmayan (yəni inamı olmayan - red.) yalan ibadət köynəyini geymək iddiasında olmaqdan şiddətli (ağır) günah yoxdur". Girəcəkdə orta böyük qapı üzərində daşa həkk olunmuş kitabənin tərcüməsi: "Doğrudan da, Allah kərimdir. Onu razı salmaqdan ötəri qapısına əyilən əlacsız bəndələri üçün kəramət arzulayır. Cənnətməkan Gövhər ağanın vəsiyyətnaməsinə əsasən (məscid təmir olundu)". Bu kitabənin üzərində iki kiçik xonça rəsmi dəxi vardır. Birinci xonçada aşağıdakı sözlər həkk olunmuşdur: "Allah, Məhəmməd, Əli, Fatimə, Həsən, Hüseyn". İkinci xonçada isə belə bir cümlə həkk edilmişdir: "O Allahın əli onların əlləri üstündədir". Aşağı məscid də İbrahimxəlil xanın qızı Gövhər ağa tərəfindən bina olunmuşdur. Maraqlıdır ki, hər iki məscidin inşa və təmirləri bir-birinə yaxın tarixə təsadüf olunur. Şuşada məhlə məscidləri ilə yanaşı, iki came məscidinin tikilməsinə zənnimizcə ciddi ehtiyac var idi. Çünki Şuşada yalnız şiələr deyil, sünnilər də var idi. Dindarlar arasında da təfriqələr çox idi. XVIII əsrin sonu, XIX əsrin əvvəllərində Şuşada 12-yə qədər təriqət və ya əqidə mövcud idi. O cümlədən: Şeyxi, Üsuli, Mütəşər, Kərim xanı və s. Xüsusilə Şuşada "Şeyxi"lər və "Üsuli"lər məşhur idi. Şeyxilər ilə Üsulilər arasında gərgin mübarizə gedirdi. Mərhum Gövhər ağa 117 yuxarı Cümə məscidini inşa vstəmir edən kimi Şeyxilər dərhal oranı "işğal etdilər..." Aşağı masciddə isə əsasən Üsulilər ibadətlə məşğul idi. Aşağı məsciddə kitiələr çox məhduddur. Yalnız məscidin içərisində olan minbərlərJən (ortada) birində ayaq tərəfdən qarışıq nəstəlik xətlə Qurandanayələr və hədislər həkk edilmişdir. Aşağı məscidin xaricində şimaltərəfi də (fasadda) məscidə daxil olmaq üçün yuxarı məsciddəki kimi iki xırda və bir böyük qapı vardır. Xırda qapılar üzərində kitabə yoxdur. Ortada olan böyük qapının yuxarısında iki balaca və bir böräk lövhə vardır. Balaca lövhələrdə "Allah, Məhəmməd, Əli, Fatima, Həsən və Hüseyn" sözləri yazılmışdır. İki kiçik lövhə arasındakı böyük lövhədə aşağıdakı mənzumə həkk olunmuşdur (farscadan səfi tərcümə): "Şişə şəhərinin banisi ki, həşəmət və mərtəbə etibarilə, Onun taxtının qübbəsi ayın sərapərdəsinə tərə vururdu. Yəni fələk şövkətli olan sərdar İbrahim xan Ki, onun qapısına bütün dünya xanlarının sığınacağı idi. Onun parlaq və mübarəkgünlü bir Gövhəri var idi ki, Bunun üzünün işığı günəşin başına tac idi. Bu məscid və mehrabı binadən həmin pak olan Gövhər oldu. Behişt əhli tamamilə buna şahiddirlər. Dua edənlərin qələmi onun tarixini belə yazır: Bu Gövhər həmişə Allahın sədəfi içərisində olsun". Həmin mədhnamə əslində məscidin bina olunması haqqında "maddeyi-tarix" idi. "Məscidi-əqsayi-Hüseyniyyə" haqqında aşağıdakıları demək olar: Bu bina-karvansara Şuşanın dindar varlılarından olan Məşədi Hüseyn Mirsiyab oğlu tərəfindən yuxarı məscidə vəqf olunmuşdur. Şuşada Yuxarı Cümə məscidindsn təxminən 25-30 metr aralı böyük bir karvansara bina olunubdur. Bu karvansaranın daxilində 25 dükan və dükanlardan yuxarıda 2-ci mərtəbədə 25 mənzil vardır. Şimal tərəfdən dörd dənə dükan vardrki, bu da karvansaranın, tikintinin genişliyini, onun üç dalan və qapanın zəruriliyini əmələ gətirmişdir. Karvansaranın ikinci mərtəbəsində cənub tərəfin qurtaracağında böyük bir zal məscid üçün nəzadə tutulmuşdur. 118 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|