Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ

tədarükat və silah ilə göndərər. Qoşunun sərdarlığı sabiqən Rusiyada 
tərbiyə almış, gürcünəsəb general knyaz Sisianov məmur olar. Hər bir 
işdə, xüsusilə Qafqaz barəsində cəmi mətalib, xüsusilə Qafqaz barəsində 
cəmi mətalib, xüsusilə onun rəy və ixtiyarına tapşırılar. Rusiya qoşunu 
Gürcüstana gəlməyi təqribən 1797-ci səneyi-miladidə vaqe olur.
1
 
 
GÜRCÜSTAN RUSİYA HÖKUMƏTİNİN 
İXTİYARINA MÜNTƏQİL OLMAĞI 
 
Gürcüstanda Rusiya qoşunu bir-bir lazım məhəldə cabəca olub və 
ibtidai-siyasi qanunlar qoyulandan sonra general Sisianov xəriteyi-
şəmalini-Qafqaza nəzər edib 3 xətdə  fəaliyyəti lazım bilir: İrəvan, 
Gəncə, Bakı.  İbtida Gəncə qitəsində  iş görmək məsləhət olar. Çünki 
Gəncə dairəsindən sonra Qarabağ xanlığı olduğuna hər yerdə müharibə 
üçün müsəttəh meydanlar və asan səhra yolları mövcuddur. Bu şərait 
sühuləti-əməl üçün lazım bir mətləbdir. 
 
 
SİSİANOV GƏNCƏNİ TƏSXİR ETMƏYİ 
VƏ CAVAD XANIN MƏQTUL OLMAĞI 
 
General Sisianov 1218 (1803)-ci ildə tarixdə çox böyük rus qoşunu, 
top və topxana ilə Tiflisdən Gəncəyə  hərəkət edir. Varid olan kimi 
müharibəyə hazır olmaq tədarükünə  məşğul olar. Cavad xan ki, 
qabaqcadan Sisianovun fikrini bilib şah hüzuruna xəbər vermişdi. 
Gəncədə və xaricdən mümkün olan qədər davaya bacarıqlı qoşun hazır 
edilmişdi ta düşmənə müqabilə etsin. Rus qoşunu Gəncə qoşunu ilə 
müqabil gələr. Sisianov və Cavad xan qoşununun qabağında hər kəs öz 
ləşkərinə əmr verib üzbəüz şiddətlə vuruşmağa məşğul ikən Nəsib bəy 
Şəmsəddinli öz camaatı ilə  və  Gəncə erməni qoşunu Cavad xan 
tərəfindən qaçıb Rusiya qoşununa mülhəq olarlar. Cavad xan əhvalı belə 
görəndə naçar qalıb qalan qoşun ilə  Gəncə qalasına girib qaladarlığa 
məşğul olarlar. Rusiya qoşunu hər tərəfdən tökülüb hasara qələbə edib 
Cavad xanı  və  oğlunu öldürüb və sair müsəlman qoşu-nunu dəxi 
qırarlar. Qalada ağır-yüngül nə varsa qarət edərlər. 
                                                           
1 Sisianov Gürcüstana 1803-cü ildə gəlmişdir. 
 
 
27

---

  
SİSİANOV İBRAHİMXƏLİL XANI VƏ İRƏVAN 
XANINI RUSİYA TƏBƏƏTİNƏ DƏVƏT ETMƏYİ 
 
Gəncə davası Sisianovu bilmərrə xatircəm və ümidvar edər ki, 
Qafqazda olan hamı müsəlman  əyalətləri asan vəch ilə  ələ  gələcəkdir. 
Hər xanlıqda aciz və namus satan var ki, düşmən qabağında millət 
naminə atıb,  əl qılınca aparmayıb düşmənə nökər olmağa hazırdırlar. 
Hər xanlıqda erməni tayfası vardır ki, millət təəssübündə paydar və 
millətə xidmət etməkdə cannikardırlar. Pəs xanlar doğru və hünərmənd 
qoşunu haradan tapıb Rusiya ləşkərinə müqabil gələcəklər. 
 
 
QARABAĞ VƏ İRƏVAN XANLARINA MÜRACİƏT 
 
Gəncə  əməlindən asudə olan kimi Sisianov bir qasid İbrahim xanın 
və birini İrəvan xanının yanına göndərib, onlara təklif edir ki, davasız 
Rusiya dövlətinə itaət edib, hövzeyi-Rusiyaya daxil olsunlar. 
Xanlar Gəncə  əhvalatını  eşidib Sisianovun dəvətindən təşviş edib 
İrəvan xanı  əhvalı  İran vəliəhdinə  xəbər verib, müntəziri-əmr olar. 
Amma İbrahim xan İrana nisbət həmişə xəyalı süst olduğuna görə İran 
dövlətinə xəbər verməmiş günagün fikirlər səhrasında heyrətdə qalar. 
Tain ki, 1219, ya 1220-ci ilədək ki, gəlib Kürək çayda Sisianov ilə 
mülağat edər. Xan ilə Sisianov arasında çox danışıq olub tərəflər üçün 
səlahiyyət yolu bulunandan sonra İbrahim xan Sisianovla görüşməyi 
mümkün bilibdir. 
 
 
RUSİYA İLƏ İBRAHİM XAN ARASINDA ƏHDNAMƏ 
 
General Sisianovun Rusiya imperatorundan təvəkkülən Qarabağ  və 
Şuşa xanı ilə bu əhdnaməni öz aralarında bağladılar: Fəqərati-zeyl 
xüsusda 14 səfər 1220-ci il (14 may 1805) Gəncə lağırında Kürək çayda. 
Əhdnamə mündəricatı on bir maddədir: 
1.  İbrahim xan özgə dövlətlərdən  əlaqəsini qət edib, tamam dünya 
nəzərində yalqız Rusiya dövlətinə təbəiyyət edər ki, bəndə; 
2. Rusiya təəhhüd edir ki, xanın mülkünü bilazərər mühafizat etsin. 
  
 
 
28

---

3. Xanın xanlığı daimidir. Ozündən sonra böyük oğlu və ondan sonra 
onun fərzəndi-ərşədi baği qalacaqdır. Bu xüsusda imperator təsdiq 
etmiş. Hər dəfə qramota (fərmani-imza və möhri-səltənət ilə) verilsin və 
xan öz sədaqətinə yəmin etsin. 
4. Qonşu hökumətlər ilə xan mülaqat etməyi və ya məktublarına 
cavab vermək sərdar iznilə olsun. 
5. Rusiya təəhhüd edir ki, tamam Qarabağ camaatını mühafizə etsin. 
Xanın xanlığı daimi olmağın hifz etsin. Xalqı idarə etmək və divan 
mürafiəsi xanın özünə  məxsusdur. Xanı  və övladını  və  xəlayiqi 
mühafizə qəsdi ilə qalaya 500 nəfər rus qoşunu qoyulsun. Topxana ilə 
və lazım olsa artıq da qoysun. 
6. Qoşundan ötrü ucuz qiymətə xan buğda aldırsın. Qoşuna mənzil 
versin. Gəncə tərəfdən qalaya yol açdırsın. Cavad tərəfə yol lazım olsa, 
işləməyə münasib ücrət ilə fəhlə verdirsin. 
7. Rusiya imperatorunun xana mərhəməti olmaq nişanəsi dövlət 
bayrağı verilir. Əlaməti-səltənət ilə görüb ki, həmişə xan özü hərəkət 
edən zaman götürüləcəkdir. 
8.  İldə 8000 əşrəfi Rusiya dövlətinə xan xərac verməlidir. Hər altı 
ayda 4000 əşrəfi. 
9. Bu əhdnaməyə xan tərəfindən doğru  əməl olmağa zəmanət 
mənasında xanın böyük oğlu Məhəmmədhəsən ağanın ikinci oğlu Şükür 
ağa zaval verilir ki, həmişə Tiflisdə iqamət etsin. Gündə 10 manat 
Rusiya xəzinəsindən ona xərc verilsin. 
10. Bu əhdnamə daima gərək öz halında baqi qalsın. 
11. 6 ay müddətində və bəlkə tez əlahəzrət imperator imzasına yetib, 
dövlət möhrü ilə möhürlənib, bu əhdnamə  təsdiq surətdə İbrahim xana 
verilsin. Sisianov və  İbrahim xan dəst-xət yazıb, möhürlərini səbt 
etdilər. 
 
 
İBRAHİM XANIN KÜRƏK ÇAYINDAN  
QALAYA GƏLMƏYİ 
 
Əhdnamə  tərtib tapandan sonra İbrahim xan Pənahabada müraciət 
edir. Orada fəraqəti-xatir ilə Rusiya ilə münəqi olan əlaqənin nəticəsini 
fikir etdikcə  məlum olar ki, bu hadisədə xeyir üzü yoxdur. Özünü bir 
əmri-xatirin toruna salıbdır ki, bədbəxtanə  nəticələri göz qabağında 
cilvə etməkdədir. Amma nə fayda. Bu tezliklə izhari-nədamət 
 
29

---