Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə82/86
tarix24.12.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#18029
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   86

xanın məktubu türklərin və digər iranlıların mənə çatan məktubundan daha 
nəzakətli yazılıb. Xahiş edirəm, onu mənə tanıt. O, necə xan olub? Cavandırmı, 
qocadırmı, güclüdürmü, zəifdirmi, iranlılar ona meyillidirmi"
1

Məlumdur ki, Qudoviçi baş komandan əvəzinə general Kovalevski əvez 
etdi. Bu dəfə  İbrahimxəlil xan onun yanına "elçi ilə  hədiyyələr göndərib, öz 
dostluğunu bildirdi. Həqiqətdə  də general Kovalevski elçiləri böyük hörmətlə 
qarşılayıb, xüsusi sovqat və töhvələr göndərərək mərhum  İbrahimxəlil xanın 
haqqında olduqca mehribanlıq göstərdi"
2
. Göründüyü kimi, Rusiyaya dostluq 
münasibətində qubalı Fətəli xanla yanaşı, ən ardıcıl olanı İbrahimxəlil xan idi. 
Əhməd bəy Cavanşirin yazdığına görə, Rusiyanın Zaqafqaziyanı  ələ 
keçirmək, burada İran mənafeyini alt-üst etmək və  nəticədə Zaqafqaziyanı öz 
tərkibinə daxil etmək siyasətini həyata keçirməkdə Gürcüstan dayaq nöqtəsi idi. 
Mirzə Adıgözəl bəy "Qarabağnamə"nin "Rusiya qoşunlarının Qafqazın bu 
tərəfinə  təkrar gəlməsi və  əmələ  gələn hadisələr haqqındadır" adlandırdığı 
doqquzuncu fəslində XVIII əsrin sonu XIX əsrin əvvəllərində Qarabağ və ona 
qonşu  əyalətlərdə baş verən hadisələri təsvir edir. Onun fikrincə, Gürcüstan 
valisi yenicə hakimiyyət başına keçən Fətəli şahdan qorxurdu və bu səbəbdən 
"öz böyük oğlu Davud Mirzəni yalvarıcı ərizələr və səmimi məktub"larla böyük 
imperator Pavel Petroviçin uca dərgahının astanasına göndərdi"
3

Doğrudan da, Fətəli  şah Cənubi Azərbaycandan sürətlə Zaqafqaziyaya 
yaxınlaşır, Rusiyaya meyil edən Qarabağ xanlığını, Gürcüstanı  və başqa 
əraziləri tutmağa hazırlaşırdı. 
Valinin məktubu Peterburqa yetişən kimi Davud Mirzə ilə Kovalevski bir 
polk soldatla valinin sərəncamma, Tiflisə yola salındı. Onunla birlikdə general-
mayor Lazarev 1799-cu ildə Tiflisə daxil oldular. 
Daha sonra Mirzə Adıgözəl bəy Ümmə xanla general Lazarevin hərbi toq-
quşmasını  qələmə almışdır. General-mayor Lazarevin Ümmə xanla apardığı 
hərbi  əməliyyatların prinsipial əhəmiyyəti var idi. Fətəli  şah bu döyüşlərə 
böyük ümid bəsləyirdi. Lakin uzun sürən müharibədə Ümmə xan məğlub 
edildi. Ümmə xandan Cavad xan da narazı idi. Çünki onun qüvvələri Gəncə 
xanlığını qarət etmişdilər... 
Ümmə xanın vəfatı Fətəli şahın ümidini boşa çıxardı və Tiflis üzərinə qoşun 
göndərmək fikrindən çəkindirdi. 
II İraklidən sonra Gürcüstan hakimi olmuş XII Georgi 1800-cü il dekabrın 
29-da vəfat etdi. General-leytenant Knorrinq Gürcüstanda rus movqeyini möh-
kəmlətmək meqsədilə 1801-ci ilin may ayında Tiflisə gəldi. 
                                                           
1 (Собственноручное письмо императрицы Екатрины II кн. Г.А.Потемкину.
 
28 мая 1784 г.). 
2 Bax: "Qarabağnamələr", bu nəşrin I kitabı, səh.130. 
3 Yenə orada, səh.67. 
 
 
233


Mirzə Adıgözəl bəy yazır ki, Knorrinq Gürcüstanı idarə etmək məqsədilə 
gürcü tavadlarından dörd nəfəri seçib divanbəyi təyin etdi. Mirzə Adıgözəl 
bəyin verdiyi məlumat tarixi həqiqətə də uyğun gəlir
1

1803-cü ilin əvvəlinə  qədər Zaqafqaziyada, o cümlədən, Qarabağda 
vəziyyət bu şəkildə inkişaf edirdi. 1803-cü ilin fevralında Sisianovun 
Gürcüstanı idarə etməsi ilə vəziyyət dəyişdi. 
Gürcü vəliəhdlərini itaətə çağıran general-mayor Lazarev 1803-cü il aprelin 
21-də çariça Dariya Georgiyevna tərəfindən öldürüldü. General Sisianovun 
əmrilə Dariya Georgiyevna 1803-cü il oktyabrın 26-da Rusiyaya yola salındı. 
Bundan sonra Sisianov Azərbaycan xanlıqlarını Rusiyaya tabe etmək fikrinə 
düşdü. Mirzə Camal Sisianovun əməliyyatlarına geniş yer verir. 1803-cü ilin 
fevral ayında general Sisianov Tiflisə gəldi. Onun ilk tədbirlərindən biri Car və 
Tala ləzgilərinin Gürcüstana basqınlarına son qoymaq idi və tezliklə, öz 
məqsədinə nail oldu. Bundan sonra Sisianov gəncəli Cavad xanı aradan 
qaldırmağa çalışdı. 
Mirzə Camalın yazdığına görə, Sisianovun qoşunları 1803-cü ilin 
axırlarında gəlib Gəncəni mühasirə etdi. Lakin Cavad xan son nəfəsinə  qədər 
müqavimət göstərmək qərarına gəldi. Sisianov təslim olmaq barədə Cavad xana 
29 noyabr və 9, 11, 26, 28, 29 dekabr tarixli məktublar yazdı
2

Cavad xan qalanı döyüşsüz təslim etməyə razı olmadıqda 1804-cü il yanvar 
ayının üçündə Ramazanın axırmcı gecəsi xan, oğlu Hüseynqulu ağa ilə birlikdə 
ümumi hücumda qala divarları üzərində mayor Lisaneviç tərəfindən 
öldürüldü
3

Gəncə qalası alınan kimi Sisianov Cavad xanın qatili mayor Lisaneviçi 
Şuşaya  İbrahim xanın yanına göndərib itaət etməyə çağırdı  və  İbrahimxəlil 
xandan Rusiya himayəsinə keçməsi barədə məktub aldı. Bu səbəbdən Sisianov 
Gəncədən Qarabağa gəlmədi. Daha narahat saydığı başqa xanlıqlar üzərinə 
getdi. 
1804-cü ilin yazında  İrəvan xanı  Məhəmməd xan və Naxçıvan hakimi 
Kəlbəli xan Sisianovdan kömək istədilər. Onlar yazmışdılar: "Fətəli şah oğlu və 
vəliəhdi Abbas Mirzəni İrəvan üzərinə göndərmişdir. Əgər Sərdar təşrif gətirib, 
bizə kömək etsə, biz İrəvan qalasını  Sərdara verib, yüksək Rusiya dövlətinə 
tabe olmağı qəbul edərik". 
Sisianovun hərbi qüvvələri  İrəvana doğru yürüş etdi. 1804-cü ilin iyun 
ayında rus qoşunu ilə Abbas Mirzə qoşunu arasında Üçkilsə (Eçmiadzin) 
yaxınlığında  şiddətli müharibə oldu. Həmin döyüşdə ruslar İran qoşunlarının 
hücumlarını dəf etdilər. Vəziyyətin gərginliyini görən Fətəli şah güclü qoşunla 
oğlu-nun köməyinə getdi. Məhəmməd Həsən xan və  Kəlbəli xan Sisianova 
verdikləri vədi açıq-aşkar pozur, rus qoşunlarına qarşı vuruşurdular. 
                                                           
1 B ax: AKAK, I cild, sənəd 542, səh.425. 
2 B ax: AKAK, II cild, sənəd 1172, 1178-1179, səh.588, 590-591. 
3 Bax: "Rnyaz Sisianovun Qafqaz mülki qubernatoruna yazdığı 1804-cü il 8 yanvar tarixli 5 nömrəli teliqə, AKAK, 
II cild, sənəd 1189, səh.592. 
 
234


Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   86




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə