Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ



Yüklə 2,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə86/86
tarix24.12.2017
ölçüsü2,8 Kb.
#18029
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   86

General qoşun götürüb (düşmənin ardınca) Qozlu çaya qədər getdi lakin 
onlardan  əsər tapmadı. Naibüssəltənə  ağır yükünü atıb qaçaraq, iki günün 
ərzində Qızılbaş qoşunu ilə Arazın o tayına keçdi
1

Fətəli şah tərəfindən təhrik edilən və erməni məliklərinə satılan Əbülfət xan 
Qarabağda ciddi pozuculuq işi aparırdı. Onun bir məqsədi də Qarabağın  əsas 
tayfalarını  İrana aparmaq idi. Əbülfət xan bu sahədə  təxribata başlasa da 
qarabağlılar onun qeyri-vətənpərvər hərəkətini pozurdular. 
İranlılar 1806-cı ilin payız və  qış aylarında da Qarabağı  işğal etmək üçün 
inadlı müharibə apardılar. Bu müharibələrdə Qarabağ əhalisi özünün Kürəkçay 
müqaviləsinə sədaqətini bir daha nümayiş etdirdi. 
Mirzə Camal "Qarabağ tarixi"ni 1806-cı ilin sonunda Mehdiqulu xanın 
hakimiyyətə gəlməsi ilə bitirir. O, Mehdiqulu xanın 1807-1822-ci illərdə davam 
etmiş hakimiyyətini təsvir etməməsi səbəbini qısaca olaraq belə əsaslandınr 
"Mehdiqulu xanın hakimiyyəti göstərilən tarixdən başlayaraq, 1822-ci ilin 
oktyabr ayına qədər davam etmişdir. Bunun təfsilatı yüksək dövlətin 
kargüzarları tərəfindən dəfələrlə qeyd edildiyinə görə sizə məlumdur və mənim 
ərz etməyimə ehtiyac yoxdur"
2

1807-1828-ci illərdə Qarabağ  ərazisində baş verən hadisələr, xüsusilə 
Rusiya və  İran dövlətləri arasında bağlanan Gülüstan (1813) və Türkmənçay 
(1828) müqavilələrinə  gətirib çıxaran hərbi-siyasi hadisələr Mirzə Adıgözəl 
bəyin "Qarabağnamə"sində, Mirzə Yusif Nersesovun "Tarixi-safi" əsərlərində 
qələmə alınmışdır. 
Məlumdur ki, "Gülüstan" müqaviləsinə  əsasən  İrəvan və Naxçıvan 
müstəsna olmaqla bütün Zaqafqaziya ərazisi Rusiya tərkibinə daxil edildi. 
Ermənilər dəfələrlə  vədlərinə xilaf çıxıb  İrəvan qalasının ruslar tərəfindən 
alınmasına mane oldular. "Gülüstan" müqaviləsindən narazı qalan İran dövləti 
Rusiya ilə yeni müharibəyə hazırlaşdı. Müharibəyə hazırlıqda İrana Fransa və 
İngiltərə hökumətləri yaxından kömək edirdilər. Bu səbəbdən naibüssəltənə 
Abbas Mirzənin koman-dası altında böyük bir ordu artıq 1825-ci ildə 
müharibəyə hazır idi... "...1813-cü ilin baharında isə  İran dövləti ruslar 
tərəfindən alınan ölkələri geri qaytarmaqdan naümid oldu. Rum (osmanlı) 
barışığı və Xorasanda baş verən iğtişaş nəticəsində, şah barışığa meyil göstərdi. 
Mirzə Əbdülhəsən xan Şirazi İran dövləti tərəfindən vəkil edildi. Sərdar Rtişşev 
də  gəldi. Qarabağın Gülüstan adlı yerində hicri 1228 (1813)-ci ildə, təşrini-
əvvəl (oktyabr) ayının 12-də, Rusiya ilə  İran dövləti arasında  əhdnamə 
bağlandı. Bu əhdnaməyə görə İran dövləti Gəncə, Qarabağ Talış, Şəki, Şirvan, 
Bakı, Quba, Dərbənd xanlıqlarını, bütün Dağıstanı, Gürcüstanı  və ona 
həmhüdud olan ölkələri Rusiya dövlətinə  tərk etdi. Onlar haqqında hər cür 
iddiadan əl çəkdi. Rusiya imperatoru da öhdəsinə aldı ki, şah hansı bir övladını 
vəliəhd təyin etsə, ona yardım göstərsin və hüququnu müdafiə etsin" 
                                                           
1 Bax: "Qarabağnamələr", bu nəşrin I kitabı, səh.157. 
2 Yenə orada, səh.158. 
 
241


Mirzə Adıgözəl bəy "Türkmənçay" müqaviləsi (1828) ilə nəticələnən 1826-
1827-ci illər Rusiya - İran müharibəsini "Qarabağnamə"nin 12-ci fəslində 
qələmə almışdır. Həmin fəslə də müəllif maraqlı ad vermişdir: "Qızübaşların öz 
əhdlərini dübarə  sındırıb  əzəmətli dövlətə qarşı  ədavət və inad göstərmələri 
haqqındadır". 
Burada "Qızılbaşların öz əhdlərini dübarə  sındırıb  əzəmətli dövlətə qarşı 
ədavəti" ifadəsində  İranın "Gülüstan" müqaviləsi  şərtlərini pozaraq Rusiyaya 
qarşı müharibəyə başlaması fikri nəzərdə tutulmuşdur. 
Həmin fəsli yazarkən Mirzə Adıgözəl bəy iştirakçısı olduğu bir sıra tarixi 
faktları nəzərə çatdırmış, bəzən xırda təfərrüatları da verməyə çalışmışdır. 
Bu dəfə  də  İran-Rusiya müharibəsi  İran qoşunlarının böyük hissələrinin 
1826-cı ilin iyununda Xudafərin köıpüsünü keçib Qarabağ  ərazisinə daxil 
olması ilə başlanmışdı
1

Qarabağın və ümumən Azərbaycanın dincliyi yenidən pozulub müharibə 
meydanına döndü. 
XIX  əsrin I rübündə Azərbaycan ilə Rusiyanın birləşməsinə  səbəb olan 
amilləri hər şeydən əvvəl biz ölkənin iqtisadi və ictimai həyatındakı gerilikdə 
və siyasi cəhətdən xanlıqlara parçalanmasında axtarmalıyıq. 
Bu konkret tarixi şəraiti yaxından görən İbrahimxəlil xan çox yaxşı bilirdi 
ki, yalnız Rusiya dövlətinin tərkibinə daxil olmaqla xarici düşmənlərin 
hücumundan və dözülməz daxili feodal müharibələrindən xilas olmaq 
mümkündür. 
Məlumdur ki, artıq 1822-ci ildən Qarabağ xanlığı ləğv edilmişdi. Bununla 
belə,  Şuşanın müdafiəsini  şuşalılar və onlara kömək edən rus hərbi hissələri 
həyata keçirirdilər. Mirzə Adıgözəl bəy yazır ki, 42-ci yeger polkunun 
komandiri polkovnik Reytt doqquz rotadan ibarət soldatla cəld  Şuşaya gəldi. 
1826-cı il iyulun 25-dən başlayaraq Şuşa qalası yenidən İran qoşunu tərəfindən 
mühasirə olundu. İran hərbi qüvvələri az sonra Şamxora qədər irəliləyə bilsələr 
də Şuşanı təslim edə bilmədilər. 
Mirzə Adıgözəl bəy 1826-1827-ci illər  İran-Rusiya müharibəsində 
iranlıların məğlub olma səbəblərini təfsilatı ilə göstərir. O, yeni Qafqaz canişini 
Paskeviçin müharibəyə son qoymaq səylərini işıqlandırır.  İrəvanın çox 
çətinliklə alınması rus qoşunlarının Arazı keçib Təbrizə  qədər irəliləməsinə 
şərait yaradır
2

General V.Mədədovun Türkmənçay müqaviləsi  ərəfəsində Azərbaycan 
xanları ilə pis münasibəti, onlarla hesablaşmaması nəticəsində bir çox xanlar, o 
cümlədən Mehdiqulu xan İrana getmişdilər. Paskeviç tezliklə Mehdiqulu xanın 
öz yaxın adamları ilə Qarabağa qayıtmasına nail oldu. Mirzə Adıgözəl bəy 
yazır: "Bu əsnada, Darlagəzdə olan Qarabağ hakimi həmail sahibi general-
mayor Mehdiqulu xana Paskeviç arasında gəliş-gediş oldu. Mehdiqulu xan İran 
                                                           
1 Bax: General-leytenant Velyaminovun çara 1826-cı il 30 iyul tarixdə göndərdiyi raport - AKAK, c. VI, h. II, sənəd 
651, səh.367. 
2 Bax: AKAK, c. VI, h. II, sənəd 698, səh.385. 
 
242


dövlətindən üz çevirib bu işıqlı dövlətin itaətinə  gəlmək istəyirdi. Knyaz 
Abxazov Pankratiyevlə müşavirə etdi. İki batalyon qoşun götürüb Mehdiqulu 
xanın yanına getdi. İki dövlətin sərhədində olan Ağ karvansarada görüşdülər. 
Knyaz onu xatircəm etdi. Ona qoşulan və tabe olan adamları köçürməklə 
məşğul oldu"
1

Mehdiqulu xan 1827-ci ildə Qarabağa qayıtdıqdan sonra ömrünün sonuna-
dək (1845) dinc şəraitdə yaşamış, öz mülklərini və təsərrüfatını idarə etmişdir. 
Mirzə Camal "Qarabağ tarixi" əsərinin sonunda "Mehdiqulu xanın varis və 
vəliəhd olmasının səbəbi" adlı  əlavə bir fəsil də yazmışdır. Burada deyilir: 
"Mərhum  İbrahim xan birinci dəfə Kürəkçay qırağında knyaz Sisianovla 
görüşdüyü zaman varislik və vəliəhdlik adı onun böyük oğlu mərhum Məhəm-
mədhəsən ağaya verilmişdi. O zaman Məhəmmədhəsən ağanın ikinci oğlu 
girov adı ilə Sisianovun yanına göndərildi. General-mayor Məhəmmədhəsən 
ağa mərhum İbrahim xanın sağlığında öldüyündən xanın yerdə qalan oğlanları 
içərisində  ən böyüyü general-mayor Mehdiqulu ağa idi. Buna görə  mərhum 
İbrahim xanın öz sağlığında varislik və vəliəhdlik kağızı, xanın və Qarabağın 
başqa əyalının möhrü ilə Mehdiqulu ağaya verildi, xan və varis adlandırıldı. 
Bu səbəbə görə Lisaneviç, mərhum  İbrahim xan öldükdən sonra general 
Nesvetayevin hüzuruna raport yazmış  və ona əsasən 1807-ci ildə böyük 
imperator mərhum Aleksandr Pavloviçin fərmanı üzrə Mehdiqulu xana 
Qarabağın xanı adı, hakimiyyət bayrağı və cavahirə tutulmuş qılınc verildi..."
2

Məhəmmədhosən ağanın oğlu Cəfərqulu ağa  əmisi Mehdiqulu ağanın 
Qarabağa xan təyin edilməsindən narazı idi. O, əvvəllər Rusiyaya rəğbət 
bəsləməsinə baxmayaraq, bu dəfə ondan üz çevirməyə cəsarət etdi. 
A.Bakıxanov yazır: "1811 -ci ilin axırında, İrana tərəfdar olması qəti zənn 
edilən polkovnik Cəfərqulu ağa Məhəmmədhəsən ağa oğlu həbsə alınıb, 
ruslardan bir dəstə piyada və bir neçə kazakla Tiflisə göndərildi. Tərtər çaym-
dan keçərkən, Cəfərqulu ağa atının cilovunu soldatın  əlindən qapdı, özü ilə 
bərabər atın sağnsında oturan o biri soldatı suya salaraq, Cəbrayıllı elinin 
arasına qaçdı. Bu xəbər naibüssəltənəyə çatan kimi Qarabağa gəldi. Əmir xan 
Qacarı, Cəfərqulu ağa ilə Cəbrayıllı elini və Qarabağın sair elatını köçürməyə 
məcbur etdi. Özü isə Topxana və  sərbazla Sultanbud səngəri üzərinə  gəldi. 
Burada qarabağlı Mehdiqulu xanla bir rus batalyonu var idi. Bunları  məğlub 
edib bir çoxunu öldürdü və sağ qalanlarını əsir aldı. Mehdiqulu xan isə qaçıb 
canını qurtardı. 
Əmir xan və Cəfərqulu ağa beş-altı min ailəni Arazdan keçirib, naibüssəltənə 
ilə birləşdilər. Naibüssəltənə Qarabağ elatını yerbəyer edib, Qaradağ kəndləri-
nin hökumətini xanlıq ləqəbilə Cəfərqulu ağaya verdi. Özü də Təbrizə qayıtdı"
3
  
1828-ci il Türkmənçay müqaviləsindən sonra Qarabağ bir müddət rus hərbi 
komendantlığı tərəfindən idarə olundu. 
                                                           
1 Bax: "Qarabağnamələr", bu nəşrin I kitabı, səh.98. 
2 Yenə orada, səh.166. 
3 A.Bakıxanov. "Gülüstani-İrəm", Bakı, 1951, səh.202.
 
243


XIX  əsrin 20-60-cı illərində Qarabağ  Mərkəzi  Şamaxı  şəhəri olan Şamaxı 
quberniyası tərkibinə verilmişdi. 1868-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda Sovet 
hakimiyyətinin qələbə çaldığı 1920-ci ilə qədər Qarabağ, mərkəzi Gəncə şəhəri 
olan Yelizavetpol quberniyası tərkibində olmuşdur. Yaxın tarixi keçmişdə, yəni 
1501-ci ildən başlayaraq Qarabağ Azərbaycan ərazisində mühüm inzibati ərazi 
olaraq əvvəl Qarabağ bəylərbəyiliyi (1501-1747), sonra Qarabağ xanlığı (1747-
1822), XIX əsrin  əvvəlindən isə yuxarıda qeyd olunan rus ərazi-inzibati 
bölgüsündə  zəmanəmizə  qədər öz Azərbaycan varlığını saxlamışdır.  Əsrlər 
boyunca  İrəvan xanlığı fars və Azərbaycan feodallarının, Türkmənçay 
müqaviləsindən (1822), sonra isə (1920-ci ilədək) çar general-qubernatorlarının 
idarəsində idi... 
 
* * * 
Qarabağ xanlığı (1747-1822) Pənahəli xan və  İbrahimxəlil xanın haki-
miyyətləri dövründə (1747-1806) öz suverenliyini saxlaya bilən Azərbaycan 
feodal dövləti idi. Onun paytaxtı Şuşa şəhəri yarım əsrdən çox Zaqafqaziyanın 
xarici istilalardan mühafizəsində əsas dayaq mərkəzi olmuşdur. 
Qarabağ xanlığının daxili və xarici siyasətinə qarşı Qarabağ  Xəmsə 
məliklərinin çoxu müxalifətdə olmuş  və  ağır müharibələrdə düşmən tərəfə 
keçmişlər. Eyni zamanda, Xəmsə  məlikləri Qarabağın iqtisadi həyatında da 
əhəmiyyətli rol oynamamışdır. 
Qarabağ xanlığının Rusiya tərkibinə daxil olmasını  təsdiq edən Kürəkçay 
(1805), Gülüstan (1813), Türkmənçay (1828) müqavilələrindən sonra 
Qarabağda ermənilərin sayı mühacirət hesabına artdı. Buna Zaqafqaziyada 
hakimlik edənlərin xristian dininə mənsub olmaları da şərait yaradırdı. Xaçatur 
Abovyan "Ermənistan yaraları"nın sağalmasınım başlanğıcını  məhz 
Zaqafqaziyada çar Rusiyasının hakimiyyəti ilə  əlaqələndirirdi. Zaqafqaziyaya 
ermənilərin axmı yazıçıya bu fikri söyləməyə imkan verirdi. 
1804-1813 və 1826-1828-ci illər Rusiya-İran müharibəsinin gedişində  və 
onlardan sonra ermənilərin Zaqafqaziyaya, o cümlədən Qarabağa kütləvi 
surətdə köçməsi başlanır... "...Biz 1828-ci ildən 1830-cu ilədək Zaqafqaziyaya 
40 mindən çox fars, 84 min türk ermənisi köçürmüşük. Onları erməni əhalisinin 
az olduğu Yelizavetpol və  İrəvan quberniyalarındakı  ən yaxşı dövlət 
torpaqlarında yerləşdirmişik. Bu məqsədlə 200 min desyatin dövlət torpağı 
ayrılmış, müsəlmanlardan 2 milyon manatlıqdan çox torpaq satın alınmışdır. Bu 
ermənilər Yelizavetpol quberniyasının dağlıq hissəsində və Göyçə (İndi Sevan - 
N.A.) gölünün sahillərində yerləşdirilmişlər. Köçənlərin sayı  rəsmi məlumata 
görə 124 min olmasına baxmayaraq, əslində onların sayı 200 mini keçmişdir
1

                                                           
1 Н.Н.Шавров. Новая угроза русскому делу в Закавказье: Предстоящая распродажа Мугани инородцам. СПБ, 
1911, 8ЭП.59-60.
 
244


Torpaqların köçənlərə verilməsi yerli azərbaycanlıları narahat etməyə 
bilməzdi. Bu hadisələrin şahidi, məşhur rus diplomatı və şairi A.S.Qriboyedov 
yazmışdır: "Biz onunla (knyaz Arqutinski ilə -N.A.) həmçinin müsəlmanların 
ağırlaşmış  vəziyyətləri ilə necə barışdırmaq, ermənilərin onların torpaqlarını 
həmişəlik tutmayacaqlarına inandırmaq barədə də fikir mübadiləsi aparırdıq
1

Ermənilərin Zaqafqaziyaya, o cümlədən Qarabağa köçürülməsi sonrakı 
illərdə  də davam etdirilmiş  və böyük vüsət almışdı: "...köçənlər içərisində 
çoxluq ermənilərə  məxsusdur. Belə ki, hazırda Zaqafqaziyada yaşayan 1 
milyon 300 min nəfərin 1 milyondan çoxu yerli sakinlərə  mənsub deyil və 
bizim tərəfimizdən köçürülmüşdür. Son 13 ildə köçürülən ermənilərin sayının 
çoxluğu aşağıdakı müqayisədən aydın görünür: 1896-cı ildə general-adyutant 
Şeremetyev Zaqafqaziyada yaşayan ermənilərin sayının 900 minə yaxın 
olduğunu, 1908-ci ildə isə 1 milyon 300 minə çatdığını qeyd edir. Başqa sözlə, 
bu müddət ərzində onların sayı 400 min nəfər artıb
2

Qarabağ xanlığı Rusiyaya birləşərkən - 14 may 1805-ci ildə regionda 
ermənilər  əhalinin cəmi beşdə birini təşkil edirdilər. 1823-cü ildə çar 
məmurlarının tərəfindən tərtib edilmiş "Qarabağ  əyalətinin təsviri"ndə verilən 
məlu-matlara görə "...Qarabağ xanlığında 90 min əhali, 1 şəhər, 600 kənd 
(onların 150-si erməni kəndidir) olmuşdur. Şuşada təxminən 1948 azərbaycanlı, 
474 erməni ailəsi yaşayırmış. Kəndlərdə bu rəqəmlər müvafiq surətdə belə 
imiş: 12.902 və 4.331". 
Köçürmə Qarabağın dağlıq hissəsində milli tərkibin dəyişilməsinə  səbəb 
oldu. Belə ki, XIX əsrin 80-ci illərinin sonunda Şuşa qəzasında (indiki Dağlıq 
Qarabağın təxminən bütün ərazisi onun tərkibinə daxil idi -N.A.) ermənilərin 
sayı əhalinin artıq 58 faizini təşkil edirdi
3

Gətirilən rəqəmlər bu gün Dağlıq Qarabağ  ərazisində ermənilərin nə üçün 
çox olduğunu sübut etmək üçün kifayətdir. 
Türkmənçay müqaviləsinə  qədər  Şuşa  şəhərinin yerləşdiyi dağın yuxarısı 
şəhər təsərrüfatı məqsədilə istifadə olunurdu. Lakin XIX əsrin 30-cu illərindən 
başlayaraq Şuşa şəhərinin yuxarı-hündür hissəsində sürətlə erməni məhəllələri 
salındı. 
Şuşada komendantlıq illərində yeganə rus kilsəsi şəhərin bazarbaşı adlanan 
hissəsində tikilmişdi. Rus hərbi işçilərinə xidmət edən bu kilsə sovet dövründə 
30 ildən artıq şəhər klubu kimi istifadə olunmuşdu. 
XIX əsrin II yarısında Şuşada erməni kilsələri meydana gəldi. Çox qəribədir 
ki, bu kilsələr erməni Qriqoryan kilsələri kimi qotik üslubda deyil, qədim alban 
kilsələri memarlığı üslubunda tikilmişdir. 
Əgər XVIII əsrdə Qarabağ öz iqtisadi və  hərbi gücü ilə Zaqafqaziyada 
aparıcı rol oynayırdısa, XIX əsrdə Qarabağ ədəbiyyatı və incəsənəti bütün 
                                                           
1 А.С.Грибоедов. Соч. в 2-х томах, т. 2, М., 1971, səh..341.. 
2 N.N.Şavrov. Göstərilən əsəri, səh.59-61. 
3 Bax:  Кавказский календарь на 1896 г., стр. 48-61. 
 
245


Zaqafqaziya xalqlarının qəlbini fəth etmişdi. Qarabağda doğulan və 
tərbiyətəhsil alan Q.Zakir, Aşıq Pəri, M.M.Nəvvab, X.Natəvan, 
C.Qaryağdıoğlu, Ü.Hacıbəyov, H.Vəzirov,  Ə.Ağayev,  Ə.Haqverdiyev, 
Y.V.Çəmənzəminli, F.Köçərli və onlarca başqaları  mədəniyyət tariximizdə 
parlaq səhifələrdir. 
Bizim günlərdə  Şuşanı erməni mədəniyyəti mərkəzi adlandıran ekstre-
mistlər faktik olaraq Qarabağda ədəbi-mədəni hadisə sayıla bilən bir nəfər belə 
erməni yazıçısının adını çəkə bilməzlər. 
Şimali Azərbaycan Türkmənçay müqaviləsindən sonra (1828) Rusiyanın 
inzibati-ərazi bölgüsünə daxil edildi. Qarabağ xanlığı  ərazisi  əvvəlcə  Şamaxı, 
sonra Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Şuşa, Cavanşir, Cəbrayıl, Zəngəzur, 
bir qismi isə Cavad uyezdlərinə daxil olmuşdu. Böyük Oktyabr sosialist 
inqilabının qələbəsinə qədər Qarabağın inzibati-ərazi bölgüsü bu şəkildə idi. İki 
ilə yaxın davam edən, müsəlman  Şərqində ilk demokratik respublika 
"Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti" dövründə  də  ərazidə  dəyişiklik 
edilməmişdir. Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qələbəsindən sonrakı illərdə 
(1920-1923) sabiq Qarabağ xanlığı  və Yelizavetpol quberniyasının inzibati-
ərazi bölgü-sündə bir sıra ciddi dəyişikliklər edilmişdir. O cümlədən sabiqdə 
əsrlər boyu Qarabağ bəylərbəyiliyi və xanlığı ərazisi olan Zəngəzur mahalı (o 
cümlədən Mehri, Qapan (indiki Qafan - N.A.), Gorus və başqa  ərazilər) 
Ermənistan SSR-ə verildi. Tarixdə ilk dəfə olaraq Qarabağın dağlıq hissəsində 
Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti təşkil olundu (1923). Şuşa şəhərinin köməkçi 
hərbi və təsərrüfat qəsəbəsi olan Xan kəndi DQMV-nin mərkəzi elan olundu və 
bu qəsəbə Stepanakert şəhəri adlandırıldı. 10-dan artıq dağıdıcı müharibəyə 
sinə gərmiş, dörd yüzə qədər memarlıq abidəsi olan Şuşa şəhəri 1923-cü ildən 
sonra ikinci plana, Xan kəndi birinci plana keçdi... 1920-ci ildə 50 mindən çox 
əhalisi olan Şuşa şəhərinin hazırda 13 min, cəmi 1500 nəfərə yaxın əhalisi olan 
Xan kəndinin hazırda 50 minə yaxın  əhalisi vardır. Bu tarixi ədalətsizlik, 
əhalinin tərkibini süni yollarla azaldıb-artırmaq 1988-ci ilin fevralından 
başlayaraq Dağlıq Qarabağ hadisələri adlanan hərc-mərcliyə  gətirib çıxardı... 
Bu hadisələrin mahiyyətində ise yeganə  bəhanə Dağlıq Qarabağda erməni 
əhalisinin azərbaycanlılara nisbətən sayca çoxluğudur. 
Axı başqa inkarolunmaz - tarixi dəlillər də var: Qarabağ birdir; onun dağı da 
var, aram da. Hazırda Qarabağda milyon nəfərdən çox əhali yaşayır ki, onun 
yalnız onda bir hissəsi ermənilərdir. Digər tərəfdən Qarabağ tarixin heç bir 
mərhələsində Ermənistan torpağı olmamışdır. 
 
Nazim Axundov 
  
 
246


 
 
MÜNDƏRİCAT 
 
 
 
Tərtibçidən………………………………………………………………….5 
 
 
Mirzə Rəhim Fəna 
Tarixi-cədidi-Qarabağ 
(Ön söz N.Axundovun, transliterasiya A.Ramazanovundur)……… ……....7 
 
 
Baharlı 
Əhvalati-Qarabağ 
(Ön söz və transliterasiya N.Axundovundur)..…………………………….31 
 
 
Həsən İxfa Əlizadə 
Şuşa şəhərinin tarixi 
(Ön söz, transliterasiya N.Axundovundur) ………………………………..75 
 
 
Həsənəli Qaradaği 
Qarabağ vilayətinin qədim və cədid keyfiyyət və övzaları, 
Pənah xan, İbrahim xan və Mehdiqulu xan 
əyyami-hökumətlərinin əksər vəqaye və hekayətləri 
(Ön söz, transliterasiyası N.Axundovundur)…………………………..…121 
 
 
Abbasqulu ağa Bakıxanov 
Gülüstani-İrəm. V fəsil…………………………………………………...131 
 
 
 
Son söz…………………………………………………………………...174 
  
 
  
 
247


 
 
 
 
 
 
Buraxılışa məsul:  
 
Əziz Güləliyev 
 
 
Texniki 
redaktor: 
 
  Rövşən Ağayev 
 
 
Tərtibatçı-rəssam: 
 
  Nərgiz Əliyeva 
 
 
Kompyuter səhifələyicisi:  
 
Aslan Almasov 
 
 
Korrektorlar: 
   Elnaz 
Xəlilqızı 
 
 
 
 
 
Tutu Məmmədova 
 
 
 
 
Yığılmağa verilmişdir 25.07.2006. Çapa imzalanmışdır 14.12.2006. 
Formatı 60x90 V16. Fiziki çap vərəqi 15,5. Ofset çap üsulu. 
Tirajı 25000. Sifariş 191. 
 
 
DÜST 5773-90, DÜST 4.482-87 
Tel/Fax:447 75 04.Tel.:447 75 05 
  
 
Kitab "CBS-PP" MMC mətbəəsində çap olunmuşdur.  
Bakı, Şərifzadə küçəsi, 3. 
 
248

Yüklə 2,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   78   79   80   81   82   83   84   85   86




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə