Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistratura məRKƏZİ»
Yüklə 0,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
19
mənfəəti təmin edir.Bu isə effektiv innovasiyanı ilk həyata keçirənin aldığı əlavə gəlirdir. Rəqabət mühitində innovasiya yayıldıqca mənfəətin bu növu yoxa çıxır.Istehsalın effektivliyi və mənfəət maddi, əmək və maliyyə resurslarının istifadə səviyyəsindən asılıdır.Yeni texnologiyalar, avadanlıq, idarəetməmetodları xeyli dərəcədə xərclərin aşağı salınmasına gətirib çıxarmağa qabildir. Intellektual mülkiyyətin qorunması. Patent sistemi intellectual mülkiyyətin qorunması problemini həll etməyə qadirdir. Patent ixtiraçıya onun fəaliyyət məhsuluna mülkiyyət hüququ verir.Innovasiya fəaliyyəti intellektual mülkiyyət obyektlərini müdafiə etmədən mümkün deyildir. Iri şirkətlər innovasiya faəliyyəti nəticələrinin müdafiəsi üzrəxüsusi şöbələr yaradırlar ki, bunlar da patent müdafiəsini həyata keçirirlər. Texnoloji amil.Müasir şəraitdə texnologiya və texnikanın optimaltəzələnmə dövrü 4- 5 ilə qədər, daha inkişaf etmiş ölkələrdə 2-3 ilə qədərazalmasıdır.Təzələnməyə tələbat, hər şeydən əvvəl, mənəvi köhnəlmə ilə diqtəolunur. “Peşəkarlıq səriştəliliyinin yarıtənəzzülünün müasir dövrü”, daha doğrusu, peşəkarlıq biliyinin 50% köhnəldiyi müddət mühəndislər üçün 5 il, kimyaçılar, həkim və bioloqlar üçün 4 ildən də az təşkil edir, məhsuldar bazarına çıxış sürəti daim artır, lakin bu zaman məhsulunkeyfiyyəti yüksək, qiyməti isə mötədil qalmaqdadır.
addımdır. Ixtiraçıda meydana çıxan nəzəri konsepsiya müasir istehsalın, bazar və rəqabətin tələblərinə cavab verməlidir. Ixtiraçının sahibkar köməyinə ehtiyacı vardır. Bəzən ideyaların həyata keçirilməsi bir neçətəşkilatda işləyən şəxslər qrupunun qüvvəsini birləşdirməyi tələb edir. Bir qayda olaraq, iqtisadçıların əksəriyyəti mənfəət artımınıninnovasiyanın əsas amili sayır. Həqiqətən də mənfəət innovasiyalar üçün vacib iqtisadi stimuludur, lakin bəzən innovasiya xeyli pul mənfəəti gətirməyə dəbilər, lakin xeyli pozitiv sosial effektə malik ola bilər ki, bu da sosial-məsul subyekti kimi istehsalçının imicini yüksəldəcəkdir. 20
Amerika tədqiqatçısı F.Yansen innovasiyanı “şirkətin daim artımını vəçiçəklənməsini təmin edən magistral yol kimi” səciyyələndirir. O, innovasiya trayektoriyası aşağıdakı kimi ifadə olunan TAMO modelini işləyib hazırlamışdır(Şəkil 1):
Yeni
texnologiyalar (T)
Əmtəə və xidmətlərin yeni
növləri(A) Yeni
bazarların Formalaşması (M)
Yeni təşkilat Formalarının tətbiqi(O)
Bəzi iqtisadçıların fikrincə, TAMO modelinə vacib bir elementi-insankapitalının inkişafına yönəldilmiş innovasiyanı(NR) əlavə etməkləgenişləndirmək olar. NR özündə işçi qüvvəsinin intellectualkomponentinin yüksəlməsini ifadə etməklə, fasiləsiz təhsili, ixtisasınyüksəlməsini, təcrübənin ötürülməsini, yeni iş yerlərinin yaradılmasını, eləcə dəinsan qabiliyyətini aşkara çıxaran və yaradıcı əməyə kömək edən fəaliyyətintəşkilini nəzərdə tutur. Digər iqtisadçıların fikrincə isə, TAMO modelinə socialinnovasiyaları əlavə etmək və yeni yaradılan yeni model çərçivəsindəinnovasiya prosesinin inkişafı üzrə qeyri-xətti mexanizmlərin gücləndirmə,məhdudlaşdırma, bağlanma, əks əlaqə, müvəqqəti ləngimə mexanizmləri kimitəsnifləşdirilməsi daha məqsədəuyğun sayılır. İnnovasiya prosesində məqsədə çatmaq üçün hər şeydən əvvəl aşağıdakıların yerinə yetirilməsi vacidir: •
Yeni məhsulların mənimsənilməsi; •
Buraxılan məhsulun modernləşdirilməsi; • Yeni istehsal vasitələrinin istehsala cəlb edilməsi • Yeni texnologiya üsularından istifadə edilməsi. • İstehsalın təşkili və idarə olunmasının daha mütərəqqi formaları. İnnovasiya prosesinin mərhələlərini sxem şəklində aşağıdakı kimi göstərmək olar:
21
Fundamental tədqiqatlar Tətbiqi tədqiqatlar İşləmələr Layihələndirmə Yeni məlumat , texnologiyanın yaradılması Yeni məlumatın ugurla sinaqdan keçirilib mənimsənilməsi Praktiki,kütləvi,davamlı istehsal Marketinq Satış Satışdan sonrakı xidmət
İnnovasiya prosesinin başlanğıcını bir qayda olaraq fundamental və axtarış xarakterli elmi tədqiqatların aparılması ilə əlaqələndirirlər.Alınan nəticələr əsasında tətbiqi xarakterli elə tədqiqatlar və işlər qurulur ki, bunlar toplu halında işləmələr adlanır. Sonralar ixtiralar əsasında layihə- konstruktor xarakterli işlər də həyata keçirilir.Belə işlərin son nəticəsi ya yeni texniki obyektin təcrübi nümunəsi, ya da yeni texnoloji proses olur.Daha sonra tətbiqi xarakterli işləmələr sırasına yeni texnikanın kütləvi şəkildə mənimsənilməsi üzrə işlər də daxil edilir. İnnovasiyaların predmetinə əsasən, onların texniki-texnoloji innovasiyalar, təşkilati yeniliklər, idarəçilik yenilikləri, iqtisadi innovasiyalar, sosial yeniliklər, hüquqi innovasiyalar, ekoloji yeniliklər və s. kimi növlərini fərqləndirirlər. Yeni məhsulun kommersiya qabiliyyətliliyinin yüksəldilməsi və kütləvi istehsalının təşkili innovasiya prosesində son məqsəddir.
Yüklə 0,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|