Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.2. Transregional layihələrin dünya iqtisadiyyatında rolu
7
tutulur. İnteqrasiya proseslərinin inkişafında lazımi effekti təmin etmək üçün bu tələblərə cavab verilməsi vacibdir. İnteqrasiyanın problemləri texniki-hüquqidən daha çox sosial-iqtisadi səthdə yerləşir. Uğurlu iqtisadi inteqrasiyanın əsas tələblərindən biri bərabərlik və ölkələri birləşdirən yüksək səviyyədə sosial-iqtisadi inkişafdır. Regional iqtisadi inteqrasiyası özündə stabil iqtisadi əlaqələrin formalaşması və milli təsərüfatların əmək bölgüsü proseslərini əks etdirir. Bu proseslər xarici iqtisadi mübadilə və istehsal sahəsini əhatə edərək milli təsərüfatların bir-biriylə yaxından birləşməsinə və regional miqyasda yeni vahid təsərrüfatın yaradılmasına gətirir. İqtisadi inteqrasiya prosesi çox çətin və ziddiyətlidir. Baxmayaraq ki, əsas inteqrasiya səbəbi milli təsərrüfatların çərçivələrindən çıxmış yüksək inkişaf etmiş istehsalat faktorlarına olan tələblərdir, o yalnız iqtisadi deyil, həmçinin siyasi səbəblərlə də şərtlənir. Tarixən bu prosesdə iqtisadi və siyasi faktorların nisbəti müxtəlif mərhələlərdə dəyişmişdir. Təcrübə və nəzəri araşdırmalar göstərir ki, bazarların regional inteqrasiya vasitəsilə genişlənməsi iştirakçı ölkələr üçün istehsal miqyasında əhəmiyyətli dərəcədə qənaətə səbəb olur. İnteqrasiya birliyi çərçivəsində konkret qarşılıqlı əlaqə formaları iştirakçı ölkələrin təsərrüfatlarının inkişaf səviyyələrindən aslıdır. Bu ölkələrin xüsusiyyətləri müvafiq olaraq regional iqtisadi inteqrasiya proseslərinin forma, xarakter və hərəkətverici qüvvələrinə təsir edir. Qloballaşma indi elə bir səviyyəyə çatıb ki, bu prosesdə iştirak etmək artıq zəruri hala gəlib. Xüsusilə də bizim kimi kiçik ölkələr üçün. Qloballaşma sayəsində beynəlxalq kapital bazarlarına daxil olaraq ölkələr ehtiyac duyduqları kapitalı cəlb edərək daha yüksək investisiya səviyyəsinə və iqtisadi artıma nail ola bilərlər.
8
Təbii ki, hər bir şeyin olduğu kimi qloballaşmanın da müsbət cəhətləriylə yanaşı, mənfi cəhətləri də mövcuddur. Lakin ölkə düzgün iqtisadi alətlərdən istifadə edərək, düzgün vaxtda düzgün seçimləri edərək qloballaşmanın bütün təsirlərinin müsbət tərəfindən yararlana bilər. Dövlətin beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə fəal iştirak edərək inteqrasiya proseslərini sürətləndirməsi, beynəlxalq əmək bölgüsünü daha da dərinləşdirməsi üçün daxili qanunvericiliyi dünya standartlarının tələbləri ilə maksimum dərəcədə uyğunlaşdırmalıdır. Dünya dövlətləri iqtisadi, təbii və maddi resursları cəhətdən bir-birindən müxtəlifliyinə görə seçilir. Bu fərqlərə baxmayaraq ölkələrin coğrafi yerləşməsi, mövqeyi, əmək ehtiyatlarına və s. göstəricilərə görə çox ortaq cəhətləri də var. Ölkə iqtisadiyyatları nə qədər ayrılıqda formalaşsalar da, dünya iqtisadiyyatının subyekti kimi daim qarşılıqlı aslılıq mövcuddur. Beləliklə, müasir şəraitdə ölkələrarası münasibətlərdə beynəlxalq iqtisadi inteqrasiya mühüm rola malikdir.
9
vəziyyətdə qloballaşmada iştirak edən hər bir dövlət regional və beynəlxalq əlaqələrini genişləndirməyə çalışır. Bu məqsədlə müxtəlif transregional layihələrin həyata keçirilməsi çox effektiv bir alətdir. Bu səbəbdən ölkələr daha çox və daha faydalı transregional layihələrə onların da daxil edilməsi marağındadırlar. Bəzən müəyyən bir hədəf üçün bir neçə fərqli alternativ layihə imkanları olur. Hər bir layihənin reallaşdırılmasında müəyyən ölkələrin özünə uyğun mənafeləri var və layihələrin seçimi zamanı maksimum yararlana biləcəyi, iqtisadi və siyasi cəhətdən daha uyğun olan layihələrə üstünlük verilir. Azərbaycanın iştirak etdiyi layihələrlə yanaşı həm şərq, həm də qərb istiqamətində qonşu və region dövlətləri müxtəlif transregional layihələr həyata keçirir. Bu layihələrdə hazırda ölkəmizin iştirakı nəzərdə tutulmasa da, gələcəkdə müxtəlif nisbətən kiçik həcmli başqa dövlətlərin layihələri genişlənərək Azərbaycan və digər dövlətləri də özünə aid edə bilər. Artıq ayrı-ayrı regionları əlaqələndirən müxtəlif transregional layihələr öz aralarında əlaqələndirilərək vahid transkontinental layihələrə çevrilə biləcəklər. Bu səbəbdən bütün qeyd olunanların reallaşması mərhələsinə çatanadək mümkün qədər çox və geniş transregional layihələrin həyata keçirilməsi vacibdir. Regional əməkdaşlığı genişləndirmək və iqtisadi sabitliyi möhkəmləndirmək üçün Avropa Birliyi müxtəlif layihələri dəstəkləyir. TACIS proqramı 1991-ci ildə, keçmiş Sovetlər Birliyinin 12 dövlətinə və Monqolustana texniki dəstəyi təmin etmək üçün yaradılmışdır. TRASECA layihəsi (Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizi) 1993-cü ilin mayında Brüsseldə 8 təsisçi dövlətin (5 Mərkəzi Asiya və 3 Cənubi Qafqaz dövlətləri) ticarət və nəqliyyat nazirlərinin konferensiyasında əsası qoyulmuşdur. Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|