Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
10
TRASECA-nın məqsədi qeyd olunmuş dövlətlərin iqtisadi və siyasi müstəqilliyini dəstəkləmək, onların alternativ nəqliyyat yolları vasitəsilə Avropa və dünya bazarlarına çıxış imkanlarını artırmaq və iştirakçı ölkələrin öz aralarında gələcək regional əməkdaşlığının stimullaşdırılmasıdır. Bununla yanaşı layihədən iştirakçı dövlətlərə investorlar və beynəlxalq maliyyə təşkilatlarının cəlb edilməsi üçün istifadə etmək də əsas hədəflərdəndir. Layihə çərçivəsində gələcəkdə TRASECA nəqliyyat dəhlizinin Trans-Avropa şəbəkələri ilə
inteqrasiyasısının optimallaşdırılması da nəzərdə tutulub. Şəkil 1. TRACECA layihəsi
Bu regional inteqrasiya layihəsi yalnız yeni Avrasiya nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasını nəzərdə tutmur, həmçinin dünyanın ən böyük qitəsində iqtisadi qarşılıqlı əlaqənin möhkəmləndirilməsi hədəfini daşıyır. TRASECA layihəsi digər mövcud marşrutlardan daha cəlbedicidir. Təkcə bunu qeyd etmək kifayətdir ki, Yokohamadan (Yaponiya) əsas iri Qərbi Avropa limanlarınadək (Rotterdam, Hamburq, Antverpen və s.) olan əsas transokean marşrutu üzrə məsafə TRASECA marşrutuyla müqayisədə 2 dəfə uzundur. Bu layihənin inkişafı, marşrutun keçdiyi ölkələrdə tranzitin inkişafı, sözsüz ki, gələcəkdə istehsalın artmasına və bu regionlarda əhalinin məşğulluq səviyyəsinin artmasına da səbəb olacaq. Hansı tipli iqtisadi və ya siyasi dəyişiklər olsa da TRASECA dəhlizinin öz nəqliyyat şəbəkəsi ilə mövcudluğu əlverişli investisiya
11
mühiti yaradaraq, həm regional, həm də transregional inteqrasiya proseslərinə müsbət təsir edən uzunmüddətli stabilləşdirici faktor olaraq qalacaq. 21-ci əsrdə telekommunikasiya və informasiya proseslərinin sürətli inkişafıyla eyni zamanda ümumdünya internet şəbəkəsi üzərindən gedən elektron ticarətin də inkişafını nəzərə alaraq, qeyd etmək lazımdır ki, bu kontekstdə nəqliyyatın rolu daha da artır. Elektron satışların satışındasa əsas məsələ sifariş olunmuş məhsul və yüklərinin çatdırılması sürətidir.Bununla yanaşı, çoxlu sayda faktorları da analiz etmək lazımdır: yükərin çatdırılmasının sürət və təhlükəsizliyi, qətt edilməli olan məsafə, nəqliyyat növü. Bununla bağlı nəqliyyat xidmətləri bazarında birinci plana tranzitlik aspekti çıxır ki, yeni, daha qısa marşrutlar, rəqabətədavamlı tariflər, tranzit daşınmanın uyğun xidmət səviyyəsi və s. – tranzit daşınmalarında hamıya məlum olan “kommersiya üçbucağı” (Vaxt – Xidmət – Tarif). Eyni zamanda, dəniz nəqliyyatı transokean marşrutlarında öz pozisiyalarını qoruyub saxlayacaq.
Geniş nəqliyyat şəbəkəsi olan istənilən nəqliyyat dəhlizinin yaradılması və inkişafı yalnız ayrı-arılıqda dəhlizin keçdiyi ölkələrin yük daşınmalarının artacağını nəzərdə tutmur. Çünki beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin tranzit yükdaşınmasının hərəkəti və paylanması transregional və çoxfaktorlu koordinat sistemində təşkil olunur və fəaliyyət göstərir. TRASECA nəqliyyat dəhlizinin rəqabətədavamlılığını artırmaq üçün yeni yükdaşımaların cəlb edilməsi məqsədilə nəqliyyat komplekslərinin əhəmiyyətli modernizasiyası tələb olunacaq. Mərhələli modernləşdirmə və nəqliyyat infrastrukturunun və onun komplekslərinin inkişafı üçün TRASECA layihəsi ölkələrinə lazım olan ümumi investisiyanın təxmini həcmi 50 mlrd. dollardan çoxdur. Müqayisə üçün Çin son illərdə analoji məsələlərin həllinə 30 mlrd. dollardan çox vəsait xərcləmişdir. TRASECA ölkələrinin tarixinə nəzər yetirsək görə bilərik ki, yalnız daxili maliyyə resurslarının və Beynəlxalq Maliyyə İnstitutlarının kreditlərinə hesabına böyük miqyasda nəqliyyat infrastrukturunun yenilənməsi olduqca çətindir. Özəl investorların öz investisiya biznes-planlarının reallaşdırılması üçün mühafizəkar
12
və planlaşdırıla bilən şərtlərin yaradılması vacibdir. Bu investisiya mühitinin cəlbediciliyi səviyyəsinin əsas indikatorlarındandır. Həmçinin, özəl investorların nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı və modernləşdirilməsinə yönləndirilmiş birləşdirici regional investisiya biznes-planlarında iştirakı gələcəkdə həlledici əhəmiyyət daşıyacaq. INOGATE (INterstate Oil and GAs Transportation to Europe) layihəsi 1995-ci ildə Avropaya neft və qazın dövlətlərarası ixracına Avropa Birliyinin dəstək mexanizmi kimi reallaşdırılmağa başlanılmışdır. Layihə çərçivəsində Avropa birliyi yeni müstəqillik əldə etmiş ölkələrə maliyyə dəstəyi göstərmişdir. Azərbaycan da daxil olmaqla 15 ölkə 1999-cu ilin iyulunda dövlətlərarası Çərçivə Sazişi imzalanmışdır. Layihə 2006-cı ilədək TACIS proqramı tərəfindən, 2007-ci ildən isə Avropa Qonşuluq və Tərəfdaşlıq Aləti (AQTA) tərəfindən maliyyəlləşdirilməkdədir. Layihənin əsas hədəfləri iştirakçı ölkələrdə şəffaf enerji bazarlarının yaradılması, həmin bazarların Avropa Birliyinin enerji bazarı ilə inteqrasiyasının gücləndirilməsi, enerji təchizatının təhlükəsizliyinin artırılması və investisiyaların cəlb olunmasıdır. Bundan əlavə mövcud infrastrukturun bərpa edilməsi və müasirləşdirilməsi, ətraf mühit üçün daha zərərsiz və enerji qənaətli sistemlərə dəyişdirilməsi, bütün iştirakçılar üçün iqtisadi və ətraf mühitin qorunması baxımından maraq kəsb edən layihələrin maliyyələşdirilməsinin təşviq edilməsi sahələrində hüquqi və texniki standartların uyğunlaşdırılması da prioritet mövzulardandır. Çinin güclü və stabil iqtisadiyyatı hesabına Çin investorları qlobal səviyyədə aktiv və vacib rol oynayırlar. Çinin fərqli sahələrdə olan böyük potensialı həm yerləşdiyi region, həm Avrasiya, həm də bütün dünya üçün olduqca vacibdir. Son illərdə Orta Asiyada möhkəmlənməyə başlayan Çin bu istiqamətdə tarixi İpək yolunun dirçəldilməsi üzrə mühüm tədbirlər həyata keçirməkdədir. Xüsusilə Si Tszinpinin 2012-ci ildə rəhbərliyə gəlməsindən sonra bu mövzu yenidən gündəmə gəldi. 2013-cü ildə Tszinpin yeni “İpək yolu iqtisadi kəməri”-nin yaradılmasıyla Yüklə 1,22 Mb. Dostları ilə paylaş:
|