Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ
Yüklə 1,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Elmi işinin həcmi və strukturu
- 1.1 . Əhalinin həyat səviyyəsi , həyatın dəyəri və onun səviyyəsini xarakterizə edən göstəricilər.
4
qalması, həyat səviyyəsinin göstəriciləri, onun daim yaxĢılaĢdırılması tədbirləri ilə əlaqədar araĢdırmalar yer alır. Birinci fəslin ikinci mövzusu isə ĠnkiĢaf etmiĢ, ĠnkiĢaf etməkdə olan, inkiĢafdan geri də qalmıĢ ölkələrin inkiĢafa dair təcrübələrinə əsaslanır. ĠnkiĢaf etmiĢ ölkələrin xüsusiyyətləri, ortaq xüsusiyyətləri, inkiĢaf dinamikası, təcrübəsi qeyd olunub. Bunları tədqiq edərkən məsələn , ĠEOÖ-lərin təcrübəsini təcrübəsini öyrənmək üçün həmin ölkələrin ortaq xüsusiyyətlərinə nəzər salmaq lazımdır. ĠnkiĢaf etməkdə olan ölkələrin ortaq xüsusiyyətələrini nəzərdən keçirək. 1. Kənd təsərrüfatında əl əməyindən istifadənin azaldılması və Ģəhərdə sənayeləĢmə və bu səbəbdən iĢ imkanlarının kənddən Ģəhərə köçü artımı 2. Ölkə sənayeləĢməsi 3. Kənd əhalisi sayının azalması 4.ġəhər əhalisinin böyük bir qismi bir və ya daha çox Ģəhərdə üstünlük təĢkil etməsi 5. Ölkə inkiĢafı ilə bağlı Ģəhərlərdə: xəstəxana, məktəb, səhiyyə, təhsil, məskunlaĢma Ģərtlərində irəliləyiĢin olması 6. Ölkə nüfuzu təbii artım ilə bir müddət daha da artar. ġəhərlərə axın artdıqca doğum səviyyəsi azalar, uĢaq ölümlərində azalma baĢ verər, yaĢam müddətində artım nəzərə çarpar 7.ĠEOÖ –in əhali piramidası üçbucaq Ģəklindən daha çox zəng əyrisinə oxĢamağa baĢlamıĢdır 8.ĠEOÖ –də doğum səviyyəsində azalma nəzərə çarpır. (Tunis 2000) 9.Ortalama həyat müddəti artmıĢ, ölkənin əhali piramidasi artıq 60 yaĢ sonrası vacib bir nisbətdədir 10. Orta yaĢlı və yaĢlı əhali gənc əhaliyə nəzərən artamğa baĢlayar.(Brazilya2000) 11. Ölkə inkiĢaf etdikcə əhali iyerarxiyası da ĠEÖ də ki kimi Ģəkil alır.
paraqrafdan ibarətdir. 5
. FƏSİL1: ƏHALİNİN HƏYAT SƏVİYYƏSİ VƏ HƏYATIN KEYFİYYƏTİ, ONLARIN ELMİ NƏZƏRİ VƏ KONSEPTUAL ƏSASLARI. 1.1 . Əhalinin həyat səviyyəsi , həyatın dəyəri və onun səviyyəsini xarakterizə edən göstəricilər. Əhalinin həyat səviyyəsi , həyat keyfiyyəti iqtisadi sistemin tipindən və təbiətindən asılı olmayaraq bütün dövrlərdə cəmiyyətin sosial-siyasi stabilliyinin baĢlıca qarantiyası hesab olunur. Həyat səviyyəsi, həyat keyfiyyəti sosial iqtisadi inkiĢafın ən mühüm göstəricilərindən biri olub cəmiyyət üzvlərinin ən vacib ehtiyyaclarının qarĢılanması göstəricisi kimi xarakterizə olunur. Həyat keyfiyyəti, həyat səviyyəsi istər bazar və qeyri-bazar təsərrüfatçılıq sistemində, istərsə də keçid dövründə əhalinin yaĢayıĢ təminatı kimi xarakterizə olunur. Bununla da, iqtisadiyyatda sosial kateqoriya kimi səciyyələndirilir.(Mənbə: 3. səhifə- 9) Həyat səviyyəsi , həyat keyfiyyəti əhalinin maddi rifah halı, cəmiyyət üzvlərinin sosial ehtiyyaclarının ödənilməsi hər zaman dövlətin və iqtisadiyyatın önündə mürəkkəbliyi, kəskinliyi ilə dayanan problemlərdəndir. Sinifli cəmiyyətin yaranması, əmlak, torpaq və əmək ehtiyyatları üzərində xüsusi mülkiyyətin yaranması əhalinin həyat keyfiyyətinin normalaĢdırılması ilə bağlı ardıcıl aksiyaların baĢlanması ilə sonlandı. Əhalinin tədricən sivilizasiyalaĢması nəticəsində insanlar sosial haqqlarının reallaĢdırılması ilə bağlı tələblərini gücləndirməyə baĢladılar.( Mənbə: 3.səh-9) Problemə elmi tərəfdən baxsaq, belə qərara gələ bilərik ki, əhalinin həyat səviyyəsi, həyat keyfiyyəti bir baĢa ölkənin iqtisadi inkiĢafına göstərən amillərin dinamikası ilə Ģərtlənir. Elmi tərəfdən həyat keyfiyyəti iqtisadiyyatda sosial kateqoriya kimi qəbul olunur. Məsələyə daha geniĢ aspektdən baxdıqda isə sosial termini birbaĢa cəmiyyət üzvlərinin yaĢayıĢının səviyyəsi kimi xarakterizə olunur. Aparılan tədqiqatlar aydın Ģəkildə izah edir ki, iqtisadiyyatın həm də birbaĢa sosial hadisələrlə bağlı məhdud bir sahəsi də mövcuddur ki bu da insanların həyat 6
səviyyəsini, onun keyfiyyətini tədqiq edən sosial sfera hesab olunur. Ġqtisadiyyatın sosial sferasına bir baĢa insanların həyat səviyyəsi , onun keyfiyyəti ilə bağlı məsələlər, cəmiyyət tərəfindən maddi-mənəvi nemətlərin və xidmətlərin istehlakı , əhalinin vacib təlabatlarının qarĢılanmasını əks etdirən fəaliyyət növləri əks etdirilir. Bütün zamanlarda, iqtisadi yanaĢmalarda sosial sferanın vəziyyəti və əhalinin həyat keyfiyyəti iqtisadiyyatın ümumi inkiĢaf parametrlərindən asılıdır. Həyat keyfiyyəti ölkə iqtisadiyyatının dinamikası və onun keyfiyyətinin göstəricisi kimi baĢa düĢülür. Həyat keyfiyyəti artımı, yəni Ümumi daxili məhsulun bölgüsü, istehsalın yenidən bölgüsü ilə həmçinin iqtisadi artımın özünə təsir edən makroiqtisadi göstəricidir. Əgər səmərəli iqtisadiyyatdan söhbət gedirsə, onda iqtisadi artımla yanaĢı, həyat keyfiyyətinin artımı arasında nisbətlər baĢa düĢülür. Bu nisbət iqtisadi artımın sosial nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər. Həyat keyfiyyətini artırmaq , yoxsulluğu ləğv etmək, qarĢılıqlı əlaqədə olan proseslərdir və ölkədə iqtisadiyyatın qlobal makroiqtisadi tənzimlənməsi üçün əsas konseptual inkiĢaf göstəricisidir. Həyat keyfiyyəti , maddi rifah , yoxsulluq, göstəriciləri -
-
ÜDM-un tərkibində, istehlak fondunun ümumi həcmi və onun adam baĢına düĢən səviyyəsi; -
əhalinin gəlirləri, xərcləri, minimum əmək haqqı, orta əmək haqqı, bəzi məhsulların istehlakının natural və dəyər göstəriciləri -
göstəricilər. Ekoloji mühit, təbii artım, orta ömür müddəti, təhsil və s. -
təhlükəsizlik göstəriciləri Bu göstəricilər məqsəd və nisbi mənada tədqiqatın xarakterindən asılı olaraq formalaĢır, tətbiq olunur və proqnozlaĢdırılır. ( Ġstinad yaz Əlirza müəllimdən) Makro aspektdən baxıldıqda iqtisadiyyat sosial əlaqələrin meydana gəlməsi qaynağı kimi göstərilir. Ġqtisadi inkiĢaf sezildikcə əhalinin maddi və mənəvi həyat keyfiyyəti artır. Sosial iqtisadiyyatın mövcud halı əhalinin hansı Ģəraitdə yaĢaması, Yüklə 1,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|