Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ

65 

 

Kənd təsərrüfatı, 

meĢə  təsərrüfatı 

və balıqçılıq   

 

 

 

41.6 

 

 

 

 

 

160.3 

 

 

 

 

 

196.4 

 

 

 

 

 

217.9 

 

 

 

 

 

241.3 

 

 

 

 

 

245.8 

 

 

 

 

 

Mənbə: statistika.gov.az 

Cədvəl  3.1.7-yə  nəzər  saldıqda  görürük  ki,  iqtisadi fəaliyyət növləri üzrə orta aylıq 

əmək  haqqı  aqrar  sektorda  islahatlar  və  yardımlar  olunduğu  illərdən  sonra  kifayət 

qədəq artım sezilir. 

Həyat  keyfiyyətinə  ,  ictimai  inkiĢafa  təhsilin  payı  böyükdür.    Təhsil  deyildiyində 

ilk  olaraq  ağla  ibtida,  orta,  ali,  təhsil  gəlsə  də,  təhsil  anlyıĢı  bunlarla  kifayətlənmir. 

Təhsil  fərdin  həyatın  müxtəlif  dövrlərində  müxtəlif  çağırıĢlarına,  yönələn 

uzunmüddətli  bilgi  əldə  etmə  prosesidir.  Təhsil  elə  bir  sahədir  ki,  hər  hansı  bir 

böhran vəziyyətində özünü ilk olaraq elə bu sahədə göstərir, bu sahənin çatıĢmayan 

,  zəif  sektoru  səbəb  kimi  irəli  çıxır.  Təhsil,  daima  inkiĢaf  edən  dünya  üçün  hər  il 

yenilənməsi  vacib  olan  bir  sektordur.  Dörd  il  öncə öyrəndiklərimiz artıq bu gün ilə 

ayaqlaĢmır. 

Ġnsan  kapitalı  həm  də  cəmiyyətin  baĢlıca  məhsuldar  qüvvəsidir.  Bütün  dünyada 

insanların  təhsil  almaq  imkanlarının  geniĢləndirilməsi  insan  kapitalının  inkiĢafına 

səbəb  olur  ki,  bu  da  eyni  zamanda  yoxsulluğun  azaldılmasında  həlledici  rol 

oynayır.  Yüksək  təhsilə  malik  insan  yeni  maĢın  və  mexanizmlər  ixtira  edir, 

istehsalı  səmərələĢdirir,  elmi  kəĢflər  edir.  Digər  bir  tərəfdən,  dünya  təcrübəsi 

iqtisadi  artımın  əsasən  insan  kapitalı  hesabına  formalaĢdığını  göstərir.  Dünya 

Bankının  192  ölkədə  apardığı  tədqiqatlar  nəticəsində  məlum  olub  ki,  planetimizdə 

iqtisadi  artımın  16%-i  fiziki  kapital,  20%-i  təbii  resurslar,  64%-i  isə  insan  kapitalı 

hesabına  baĢ  verir.  Buna  görə  də  insan  kapitalının  inkiĢafına  diqqət  yetirməyən 

ölkələrdə  yoxsuluq problemini  həll  etmək mümkün  olmur. 

Ġnsan  kapitalının  formalaĢmasında  əsas  yük  təhsilin  üzərinə  düĢür.  Modern  təhsil 

ocaqları  xalqın  mədəni  irsinin  nəsildən  nəslə  ötürülməsinə  zəmin  yaradıır.  Ġnsan 

inkiĢaf  üçün  təhsil  çox  böyük  önəm  daĢıyır.  Təhsilli  kütlənin  həyata  baxıĢı, 

---

66 

 

hadisələrə  yanaĢması,  problemlərin  həlli  yolunu  araĢdırması,  musiqi  anlayıĢı, 

insanlarla  rəftarı,  nitq  mədəniyyəti  və  sair  bu  kimi  məvhumlarda  daima  təhsilsiz 

kütlədən  gözlə  seziləcək  dərəcədə  yaxĢı  mənada    fərqlənir.  ĠnkiĢaf  etmiĢ  ölkələr 

dayanıqlı təhsil sistemlərinin  sayəsində bu gün öndədirlər. 

Təhsil  xərcləri  iqtisadi  artım  üçün  güclü  və  əhəmiyyətləri  təsirə  malikdir.  Bu  o 

deməkdir  ki,  iqtisadi  artımı  heç  bir  resursdan  asılı  olmayaraq,  əmək  qüvvəsi  və 

təhsilin  keyfiyyətinin  artırılması hesabına təmin etmək mümkündür. 

Bundan  əlavə  Qərbdə aparılan tədqiqatlara görə, inkiĢaf etmiĢ ölkələrdə insan kapi-

talına  qoyulan  investisiyaların  gəlirlilik  norması  səhmlərdən  əldə  olunan  qazancı 

azı  iki  dəfə  üstələyir.  Görünür  elə  bu  səbəbdəndir  ki,  son onillikdə ABġ-da təhsilə 

hər  il  orta  hesabla  100  milyard  dollardan  çox  vəsait  xərclənib.  Öz növbəsində son 

40  ildə  təhsilə  çəkilən  xərclər  ABġ-da  14.7  dəfə  (o  cümlədən  ali  təhsil  xərcləri  20 

dəfə)  artmıĢdır.  Son  illər  büdcədən  təhsilə  ayrılan  xərclərin  həcmi  davamlı  olaraq 

artırılır.  Təhsil  sahəsinə  diqqətin  artırılması  ölkədə  insan  resurslarının  inkiĢafı  və 

iqtisadiyyatın  yüksək  ixtisaslı  kadrlarla  təmin  olunması  baxımından  dayanıqlı 

iqtisadi  inkiĢafa  xidmət  edə  biləcək  çox  təqdirəlayiq haldır. Ancaq təhsil sahəsində 

kəmiyyət  baxımından  əldə  edilən  nəticələr  keyfiyyət  nəticələrinə  çevrilmədikcə  bu 

sahəyə yönəldilən  xərclərin  effektliyindən  danıĢmaq mümkün deyil 

Ölkəmizdə  inkiĢaf  etmiĢ  ölkələrlə  eyni  sırada  yer  almaq  üçün  birsıra  proyektlər 

həyata  keçirir.  Ölkədə  təhsil  islahatlarındakı  dəyiĢikliyə  1999-cu  ildən  start 

verilmiĢdir.  Bu islahatların  həyata  keçirilməsi   Təhsil Nazirliyinin  üzərinə  düĢür.   

Yuxarıda  qeyd  ettiyim  kimi  insan  inkiĢafı  üçün  ilk  təhsil-məktəbəqədər  təhsil 

önəmli  faktordur.  Altıncı  cədvəldə  göründüyü  kimi  də    il  keçdikcə  təhsilin  həyat 

keyfiyyətinə  hələ  ilk  təhsilin  həyat  keyfiyyətinə  olan  əhəmiyyəti  cəmiyyətimiz 

tərəfindən  qəbul olunur. Ġldən ilə  təhsil  müəssisələrinin  artımı tələb olunur. 

Ölkədə  təhsilə  qoyulan  investisiya  hidrokarbon  resurslarının  sayəsində  əldə olunan 

gəlirlər  sayəsindədir.  

Ölkədə    təhsil  sisteminin  informasiyalaĢdırması üzrə dövlət proqramı 2008-2012-ci 

ildə,  texniki  peĢə  təhsilinin  inkiĢafı  üzrə  dövlət  proqramı  2007-2012-ci  ildə, 

---

67 

 

gənclərin  xarici  ölkələrdə  təhsili  üzrə  dövlət  program  2007-2015-ci  illərdə,  ali 

təhsil  sistemində  2009-2013-cü  illərdə  həyata  keçirilib.   

Texnologiya  erasında  təhsil  müəssisələrindəki  texnologiyanın  səviyyəsi  təbii  ki, 

yetərli  hesab  edilə  bilməzdi.  Baxmayaraq  ki,  ölkədə  təhsil  müəssisələri 

texnologiyanın  tətbiqi  günü-gündən  artır,  bu  yenə  də  informasiya  strukturu 

cəhətdən  dünya  standartları  ilə  ayaqlaĢmır.  Modern  təhsil  üçün  müəssilər 

kompyuter  avadanlıqları  ilə  təmin    olunmalı,  onun  intrernətə  çıxıĢ  sürəti 

tənzimlənməlidir. 

Bu  sahədə  ən  vacib  problemlə  dən  biri  də,  bölgələrdə  olan  texnologiya tətbiqində 

olan  gerilikdir.  Ölkədə  olan  rəqəmsal  Ģəbəkə    infrastrukturun  geriliyidə  təhsil 

sistemində  texnologiyanın  səmərəli  istifadəsi  qarrĢısında maneədir. 

Təhsil  sistemin  də  informasiyalaĢdırılma  islahatları  2008-2012-ci  illərdə  həyata 

keçirildi.  Bu  sərəncam  yuxarıda  sadalanan  bütün  problemlərin  həlli  üçün    nəzərdə 

tutulub. 

 

 

  Cədvəl 3.1.8. Məktəblərdə mövcud kompüterlərin sayı 

Göstərici 

2008 

2009 

2010 

2011 

2012 

2013 

2014 

2015 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ölkə 

üzrə (vahid) 

38489.0 38489.0 40147.0 42694.0 45835.0 51615.0 57975.0 63285.0 

Ģəhər (vahid) 

21934.0 21934.0 22983.0 24776.0 27258.0 30690.0 34050.0 36986.0 

kənd (vahid) 

16555.0 16555.0 17164.0 17918.0 18577.0 20925.0 23925.0 26299.0 

Bakı 

Ģəhəri (vahid) 

10727.0 10727.0 11364.0 12615.0 14542.0 16887.0 19652.0 20157.0 

AbĢeron (vahid)  2251.0  2251.0  2226.0  2230.0  2487.0  2632.0  2511.0  3139.0 

Gəncə-

Qazax (vahid) 

4585.0  4585.0  4672.0  4868.0  5168.0  5596.0  6031.0  7780.0 

---