Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti magistratura məRKƏZİ



Yüklə 1,26 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/27
tarix17.11.2018
ölçüsü1,26 Mb.
#80462
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27

13 

 

Əhaliyə  aid  əmtəənin  kommersiya  mağazasında  satılmasından  əldə  olunan  gəlirə 



sair pul daxil  olması deyilir.   

Əhalinin  nominal  gəlirlərində  xalis  gəlirlərin  məxsusi  yeri  olsa  da  məcburi 

ödəniĢlər  də  əsas  rol  oynayır.  Əhalinin  məcburi  ödəniĢləri  müxtəlif  növlü  vergilər 

Ģəklində  maliyyə  sistemi  vasitəsilə  həyata  keçirilir.  Vergilərin  toplanması  yolu  ilə 

dövlət  xüsusi  büdcə  ehtiyyatlarının müəyyən hissəsini formalaĢdırır ki,  bundan da 

aztəminatlı 

vətəndaĢlara 

kömək 


məqsədilə 

pul 


vəsaitlərinin 

yenidən 


bölüĢdürülməsində  və  sosial  siyasətin  həyata  keçirilməsində  istifadə  edilir. 

Aztəminatlı  vətəndaĢların  sosial  müdafiəsi  və  konkret  Ģəraitdə  həyat  səviyyəsinin 

yol  verilən  həddən  aĢağı  enməsinin  qarĢısını  almaq  məqsədilə,  dövlər  vergiləri 

ödənilməsi  yolu  ilə  minimum  həddini  müəyyən  edir.  Eyni  zamanda  yüksək  gəlirlər 

üçün yüksək vergi  dərəcələri  tətbiq edilir.  .(Mənbə:3.səh38-39) 

Fəsil 1.2  Əhalinin həyat səviyyəsinin və keyfiyyətinin yüksəldilməsində 

inkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə həyata 

keçirilən islahatlar. Beynəlxalq təşkilatların həyat  keyfiyyətinin 

yüksəldilməsində rolu . 

Ġqtisadi  böyümə  anlayıĢı  XX  əsrin  ikinci  yarısından  bu  günə  kimi  inkiĢafda  olan 

ölkələrin  gündəmini  zəbt  edən  mövzuları  icərisində  ön  sıradadır.  7,3  milyard 

əhalisi  olan  dünyanın  ¾  hissəsi  hələ  də,  inkiĢaf  etməkdə  olan  ölkələrdə 

yaĢamaqdadırlar. Belə ki, bu böyük  nüfuzun daha yaxĢı bir həyat yaĢamaları üçün 

bu ölkələrdə tez və sabit  iqtisadi böyümə planı hazırlanmalıdır.



 

Platonun  “  Dövlət”,  Aristotelin  “Nikomaxus əxlaqı”  adlı  əsərləri  həyat  keyfiyyəti 

ətrafındakı  mübahisələrin  bu  gün  olduğu  kimi  antik  dövrdə  də  olduğunu  açıq- 

aĢkar  göstərir.  Amma,  həyat  keyfiyyəti  termini  ilk  dəfə  olaraq  Longun    1960-cı 

ildə  dərc  etdiyi  “On  the  Quantity  and  Quality  of  Life”  adlı  məqaləsində  istifadə 

edilimiĢdi.   

Həyat  keyfiyyəti,  insan  haqqları  mövzusunda  eldə  olunan  yeniliklər  ilə  birgə  bütün 

siyasi  qərarların  alınmasında da vacib bir rol oynamıĢdı. Əhalinin hər biri bir nəfər 




14 

 

kimi  bu  məsələni  vacib  bir  məqsəd  olaraq  qəbul  etmiĢ  və  ona  çatmağa  can 



atmıĢdır. 

Həyat  keyfiyyətinin  beynəlxalq  bir  problem  halını  almağının  səbəbi  Maslovun  

ehtiyyaclar  iyerarxiyası  hesab  edilir.  Bu  teoreme  görə  insan  ehtiyacları  5  baĢlıqda 

sıralanır. 

1.Fiziki ehtiyyaclar ( yemək, su, yaşama..) 

2.Təhlükəsizlik eytiyyacları ( müdafiə, qorunma, sağlıq)  

3.Sosial ehtiyyaclar ( hər hansı bir qrupa aid olma hissi, sevgi) 

4.Hörmət görmə ehtiyyacı (hər hansı bir qrup, auditoriya da hörmət görmək, 

sosial status) 

5.Şəxsi  maraqları,  fikirləri,  idealarını  paylaşmaq  ehtiyacı(  özünü  inkişaf,  

yaşam tərzini zənginləşdirmək, hədəflərini həyata keçirmək). 

Maslovun  yanaĢması  bizə  insan  yaĢamının  hər  dönəmində  qarĢılaĢacağı  təməl 

ehtiyyacları  sıralayarkən  həyat  keyfiyyəti  ,  bu  ehtiyyacların  kəmiyyəti  ilə  birlikdə 

keyfiyyətinində  önəmli  olduğunu  vurğalayır.  Məsələn,  yaĢam  müddətinin 

uzunluğundan  daha  çox  keyfiyyəti,  gəlirin  yaxĢı  olmasından  çox  fərdi  qane  edib-

etməməsi  və  baĢqa  faktorlar üzərində dayanır.  Keyfiyyət bir Ģüurlanma müddətidir 

və daim həyat meydanında əldə olunmaq istənilən  meyar  olmalıdır. 

Həyat  keyfiyyətinin  günümüzdə    bütün  elmlərin    qəbul  edə  biləcəyi    tək  bir  izahı 

yoxdur. Amma bütün izahlarda ortaq bir nöqtə vardır. Bu da insan faktoru və onun 

subyektiv dəyərləndirmə  sistemidir.   

Ümunmdünya    Səhiyyə  TəĢkilatının  fikrincə,  həyat  keyfiyyəti  Ģəxsin  öz 

məqsədlərinə,  gözləntilərinə,  standartlarına  və  Ģəxsi  maraqlarına  görə    dəyər 

sistemində  öz  yaĢamını  dərk  etməsidir.  Burada  vacib  nüans  həyat  keyfiyyəti 

məqsədlərinə  çatmaq  üçün  təməl  olan  standartaların  kənardan  təlqin  edilməməsi, 

Ģəxsin  həyatını  bütünlüklə  özünün  dəyərləndirməsi  və  bu  dəyərləndirməni  ömrü 

boyu davam etdirə bilməsidir. 




15 

 

Bu  mövzu  üzərində  aparılan  elmi  araĢdırmalara  əsaslanaraq  həyat  keyfiyyəti 



göstəriciləri  –  cins,  yaĢ,  sosial  dəstək,  yaĢayıĢ  yeri  və  özəllikləri,  sağlamlıq, təhsil, 

gəlir,  iĢ həyatı, asudə vaxtdan istifadə kimi  kateqoriyalara   bölünür. 

Əhalinin  cinsi  tərkibi    və  həyat  keyfiyyəti  arasında  qüvvətli  bir  əlaqə  vardır.  Bu 

münasibət  xüsusən  də,  obyektiv  həyat  keyfiyyəti  müqayisəsində  görülməkdədir. 

Məsələn,  inkiĢaf  etməmiĢ  və  yaxud  etməkdə  olan  ölkələrdə  məĢğulluq  və  təhsil 

sahəsində  cinsi  baxımından  böyük  fərqliliklər  vardır.  Bu  ölkələrdə  yaĢayan  və 

iĢləməyən,  iĢləməklərinə  icazə  verilməyən,  mühafizəkar,  ənənəvi  ailə  mühitindən 

meydana  gələn  qadınların  evdar  qadın  kimi  ev  iĢləri  ilə  məĢğul  olması  geniĢ 

yayılmıĢdır.    Bu  qadınların  həyat  keyfiyyətinə  həyat  yoldaĢlarının  iĢ  və  sosial 

həyatı  zəmanət  verir.  Bu  da  inkiĢaf  etməmiĢ  və  yaxud  etməkdə  olan  ölkələrdə  

ailədaxili  həyat  keyfiyətinə  mənfi  təsir  göstərir.  Ailəyə  iki  mənbədən  gəlir  gəldikdə 

onlar alternativ  xərclərdən  daĢınmaz və ailədəki  həyat keyfiyyəti  nisbətən yüksələr. 

Aparılan  bəzi  sosial  sorğularda  qadınların  kiĢilərə  nisbətən  həyat  keyfiyyətinin 

aĢağı  olması,  bəzilərində  yüksək  olduğu,    bəzilərində    isə,  cinsiyyət  fərqinin  həyat 

keyfiyyəti  nə statistik bir təsir göstərmədiyini  irəli  sürür. 

Həyat  keyfiyyəti  və  yaĢ  arasındakı  münasibətə  aid  bəzi  ədəbiyyatların 

müqayisəsində  ilk  olaraq  müəyyən  bir  yaĢ  dönəmini  -  yetkinlik,  yaĢlılıq  dövrü 

örnək  alaraq  aparılan  elmi  araĢdırmaların  çoxluğu  bizə  yaĢın  həyat  keyfiyyətində 

vacib  nüans  olmasını  göstərir.  Aparılan    elmi  araĢdırmalar  həyat  keyfiyyətinin  hər 

yaĢ dövründə vacib olduğunu vurğulasa da , məsələyə ümumi baxıldıqda isə əsasən 

yaĢlılıq  dövrü  həyat  keyfiyyətinin  yüksək  olmasını  gərəkdirdiyi  bir  dövr  sayılır. 

Çünki  yaĢlılıq  dövrü  həyat  keyfiyyətinin  adətən  endiyinin  ən  yüksək  olduğu  bir 

dövrdür.  Bu  dövrdə  artan  sağlamlıq  problemləri,  təqaüdə  çıxdıqdan  sonra  gəlirin 

azalması,    sosial  status  itkisinin  gətirdiyi  depressiv  vəziyyət,  yalqızlıq  (övladların 

ailə  qurması,    tək  yaĢamaq  istəyi,  həyat  yoldaĢın  vəfatı,  ana-atanın  vəfatı  və  s.) 

zehni  bacarıqların  azalması,  sosial  həyatdan  qopma,  və  baĢqa  bu  kimi    halların 

yaĢanması həyat keyfiyyətinə  vacib dərəcədə təsir edir. 



Yüklə 1,26 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   27




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə