16
ĠnkiĢaf etməkdə olan ölkələr(ĠEOÖ) əhalinin həyat keyfiyyətini yaxĢılaĢdırmaq
üçün əsaslı islahatlar həyata kecçrirlər. Yuxarıda sadaladığım kriteryalara görə bu
islahatlar planlaĢdırılır.
İnkişaf etməkdə olan ölkələrin ortaq xüsusiyyətələrini nəzərdən keçirək.
1.Kənd
təsərrüfatında
əl əməyindən istifadənin azaldılması, Ģəhərlərdə
sənayeləĢmə və bu səbəbdən iĢ axtaranların kəndlərdən Ģəhərlərəə köçü.
2.Ölkənin sənayeləĢməsi.
3. Kənd əhalisi sayının azalması.
4.ġəhər əhalisinin böyük bir qisminin bir və ya bir-neçə Ģəhərdə daha çox üstünlük
təĢkil etməsi
5.Ölkə inkiĢafı ilə bağlı Ģəhərlərdə xəstəxana, məktəb, mənzil imkanının artması,
sağlamlıq, təhsil, məskunlaĢma Ģərtlərində irəliləyiĢlər yaranması.
6. Ölkə nüfuzu təbii artım ilə bir müddət daha da artar. ġəhərlərə axın artdıqca
doğum səviyyəsi azalar. Ancaq uĢaq ölümlərində azalma, yaĢam müddətində artım
nəzərə carpar.
7.ĠEOÖ –in əhali piramidası üçbucaq Ģəklindən daha çox zəng əyrisinə oxĢamağa
baĢlamıĢdır.
8.ĠEOÖ –də doğum səviyyəsində azalma nəzərə çarpır.
9.Ortalama həyat müddəti artmıĢ, ölkənin əhali piramidasi artıq 60 yaĢ sonrası
vacib bir nisbətdədir.
10.Orta yaĢlı və yaĢlı əhali gənc əhaliyə gənc əhaliyə nəzərə artamğa baĢlayar.
11. Ölkə inkiĢaf etdikcə əhali iyerarxiyası da inkiĢaf etmiĢ ölkələırdəki kimi Ģəkil
alır. Mənbə10.
ĠEOÖ-də həyat keyfiyyətinin artırılmasında turizm sektorun böyük rolu var.
Xüsusən ĠEOÖ-də iqtisadi böyümənin həyata keçirilməsində beynəlxalq turizmin
əhəmiyyəti hər gün daha da artır. Bu ölkələrdə turizm iqtisadi inkiĢaf baxımından
tələb olunan, ehtiyyac duyulan
mənbə və valyuta ehtiyacını, əhalinin çoxalan
tələbatlarını ödəməkdə mühün rol oynayır
17
Əksər inkiĢaf etməkdə olan ölkələrdə turizm iqtisadi böyümənin əvəzolunmaz və
vacib bir hissəsi olaraq qəbul edilir. Texniki məlumat, xarici valyuta qazancları,
məĢğulluğun artımı və müxtəlifliyi, məhdud mənbələrdən təsirli istifadə nöqteyi
nəzərində turizm bir inkiĢaf strategiyası olaraq dəyərləndirilir. ĠnkiĢaf etməkd olan
69 ölkə üçün turizm ən çox ixracat gəliri təĢkil edən beĢ qabaqcıl sektordan biridir.
Sözü gedən ölkələrin 40,5 faizində isə turizm gəliri ən qabaqcıl ixracat sektorudur.
Ayrıca, aĢağı gəlirli ölkələrin yarısında və orta aĢağı gəlirli ölkələrin hardasa hər
birində - bu ölkələr hansı ki, dünyanın ən kasıb 100 ölkəsidir – turizm böyük
dərəcədə əhəmiyyət kəsb edir. Dünya səviyyəsində baxdıqda isə turizm ĠEOÖ-in
83% -nin əhəmiyyətli dərəcədə gəlirini yaradır. Bu səbəbdəndə turizmin inkiĢafı
sadaladığım göstəricilərə əsaslanaraq bir çox ölkə, hökumət ya da bölgə
baxımından vacib hədəf olaraq görülür. (Mənbə11)
Müxtəlif dövrlərdə
Beynəlxalq Maliyyə TəĢkilatı və Çoxtərəfli Ġnvestisiya
Zəmanət Agentliyi az inkiĢaf etmiĢ və inkiĢaf etməkdə olan ölkələrin müxtəlif
turizm layihələrinə milyonlarla vəsait ayırmıĢdır.
Turizmə sərmaye qoyuluĢu üçün aparılan araĢdırmaların təməl məqsəsi inkiĢaf
etməkdə olan ölkələrin iqtisadi böyümə və turizm münasibətlərini empirik test
etməkdir. 21 inkiĢaf etməkdə olan ölkədə analiz aparılmıĢ və nəticədə turizmin
həqiqətəndə iqtisadi artıma töhvə verdiyi sübut olunmuĢdur. ĠnkiĢaf etmiĢ
ölkələrdə turizmin iqtisadiyyata verdiyi töhvəni subut edən çoxsaylı empirik iĢlər
mövcud ikən, inkiĢaf etməkdə olan ölkələrdə bu hipotezi təsdiqləyən çox azsayda
empirik iĢlər mövcuddur. Bu baxımdan sözügedən hesablamanın əhəmiyyəti
böyükdür. bir töhfə verir.
Müasir texnologiyanən tətbiqi də əhalinin həyat keyfiyyətini yaxĢılaĢdıran turizmin
inkiĢafına əsaslı təsir göstərir. Bu internet üzərindən olunan marketingdir. ĠEOÖ
lər bunun təbliği üçün 18-69 yaĢ arası insanlar arsında anket sorgu keçirmiĢlər.
Nəticədə fəal kütlənin 40 yaĢdan aĢağı olan gənclər olduğu müəyyən edilmiĢdi.
Ġnternetdən səyahət, məhsulu satın almaq məqsədi ilə istifadə get-gedə
artmaqdadır. Amma bu iĢlərin əksəriyyəti müəyən, bilinən bir səyahət formasının
18
satın alınması ilə bağlıdır. Bu sorğunun iĢtirakçıları isə əksər vaxtlarda olunduğu
kimi internet istifacdəçiləri və internet üzərindən alqı-satqı həyata keçirənlər deyil,
xalqın arasından seçilənlər olmuĢdur. Ġnternetə qoĢulma ondan satınalma məqsədi
ilə istifadəni asandlaĢdırmaqdadır. Bu proyekt qeyd olunan sahədə həyata keçirilən
ilk iĢdir.
Digər bir təcrübə ĠEOÖ də Ģəxsi evlərin münasib qiymətə kirayələnməsinə Ģərait
yaratmaqdır. Bu həm yerli əhali, həmdə turistlər tərəfindən bəyənilən bir addım
hesab olunur. Və nəticə etibarilə həm yerli əhali gəlir əldə edir, həm də ölkə
büdcəsi.
ĠEOÖ əhalinin həyat keyfəyyətini yüksəltmək üçün xarici bazardan bacardığı qədər
az məhsul idxal etməlidir. Kənd təsərrüfatına, heyvandarlığa sərmayə ayırıb bu
sahələri inkiĢaf etdirib, öz asılılığını aradan qaldırmalıdır. Bu tədbir həm
məĢğulluq problemini azaldacaq, həm də illər keçdikcə böyüyən biznes artıq dünya
bazarına çıxacaq. Nəticədə ölkə xarici yardımlardan asılılığını azaldacaq.
Götürək Rusiyanı, rus vətəndaĢlarını. Bildiyimiz kimi Ruiyaya iĢçi axını daima
olmuĢdur. Hətta rusların belə bir deyimi də vardır ki, bizim iĢi digər dövlətlərin
vətəndaĢları görür. Lakin son zamanlarda iqtisadi çətinliyin sezilməsi ilə əlaqədar
hökumət əhalinin istifadəyə yararlı, lakin boĢ torpaqlarda taxıl əkiminə marağını
artırıb. Rusiya Federasyası son 5 ildə bütün munbit torpaqlarında taxıl, günəbaxan
və s. bitkilər yetiĢdirməyə baĢlayıb. Nəticədə taxıl ixracatına görə sıralamada ilk
yerlərdə qərarlaĢıb. Rusiya Federasyasında magistral yolların kənarları belə
iqtisadiyyyata xeyir gətirə biləcək səviyyədə əkilib becərilir.
Rusiya taxıl ixracatçıları 2016 cı ildə rekord səviyyədə taxıl yığımı həyata kecirib.
Lakin bu hasilatı satmaqda çətinlik çəkməkdədirlər. 2016-nın dekabr ayında
Rusiyanın taxıl ixracatı 3,1 milyon ton olub ki, bu da əvvəlki ilə nisbətən 23%
azdı. ( Mənbə13)
Həyat keyfiyyətinin ən üstün olduğu ölkələr ĠnkiĢaf etmiĢ Ölkələrdir (ĠEO). ĠnkiĢaf
etməkdə olan ölkələr üçün bu inkiĢaf yolunu kecmiĢ ölkələr örnəkdir. Həyat
keyfiyyətinin yüksək olduğu, islahatları dünya təcrübəsi olmuĢ ölkələrə misal
Dostları ilə paylaş: |