Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 457,99 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3. Neftin emalı nəticəsində alınan məhsulların keyfiyyətinə verilən standart tələblər
17 benzin almaq mümkün olursa, krekinq prosesində bir ton neftdən 500 kq-a qədər benzin almaq olar. Termik krekinqdən alınan benzinin keyfiyyəti prosesin şəraitindən və xammalın xassəsindən asılıdır. Termik krekinqdən alınan avtomobil benzini, düz distillədən alınan benzinə nisbətən daha keyfiyyətlidir. Bu da krekinq zamanı onun tərkibində əmələ gələn doymamış və aromatik karbohidrogenlərin varlığı ilə izah edilir. Lakin belə benzinin də özünəməxsus nöqsanı vardır. Termik krekinq benzinlərini uzun müddət saxladıqda tərkibindəki doymamış karbohidrogenlər havanın oksigeninə asan məruz qalır və nəticədə polimerləşib, qatran maddəsi əmələ gətirir. Neftin ağır və yüngül fraksiyalarının termik çevrilmə prosesləri içərisində ağır fraksiyaların 500 0 C temperatur və 40-50 atm təzyiqdə, yüngül fraksiyaların isə 550 0 C temperatur və 70 atm təzyiqdə krekinqi ən çox yayılmışdır. Bu sonuncu krekinq prosesi riforminq adlanır. Bu növ krekinqin başlıca vəzifəsi adi distillədən alınan benzinin oktan ədədini artırmaqdır. Katalitik krekinq prosesi neft məhsullarının katalizatorun iştirakı ilə parçalanmasına deyilir. Ümumiyyətlə, proses 1-15 atm təzyiqdə, 400-500 0 C
Katalitik krekinqdə termik krekinqə nisbətən daha yüksək keyfiyyətli benzin alınır. Bu prosesdə alınan məhsullar tərkib və miqdarca termik krekinqdən alınan məhsullardan xeyli fərqlənir. Katalitik krekinq prosesindən alınan məhsullar izoparafin və aromatik karbohidrogenlərlə zəngin olur. Bu həm krekinq üçün götürülmüş katalizatorun növündən, həm də krekinq şəraitindən asılıdır. Katalitik krekinq prosesində müxtəlif neft məhsulları ilə bərabər qaz karbohidrogenləri də alınır. Bu prosesdə alınan karbohidrogen qazları müasir kauçuk sənayesində və müxtəlif monomerlərin sintezində xammal kimi işlədilir. Katalizator kimi əsasən sintetik və təbii alümosilikatlardan istifadə edilir. Alümosilikat katalizatoru təkcə parçalanma reaksiyası deyil, həmçinin aromatikləşmə, izomerləşmə və s. reaksiyaların gedişini də sürətləndirir.
18 Katalitik krekinq xammal parçalandıqda onun karbonu katalizatorun üzərinə koks şəklində yığılır. Bu halda prosesdə yaranan hidrogen yüngül və ağır karbohidrogenlər arasında paylanır və nəticədə benzini, hidrogeni çox olan karbohidrogenlərlə zənginləşdirir. Katalitik krekinqdə yaranan doymamış qazlardan butilen və propilenin miqdarı termik krekinqə nisbətən daha çox olur. Bu da kimyəvi sintez üçün olduqca vacibdir. Son illərdə yüksək oktan ədədli avtomobil benzini və habelə aromatik karbohidrogenlər almaq üçün katalitik riforminq prosesindən geniş istifadə edilir. Katalitik riforminqin növlərindən platin katalizatorunun iştirakı ilə aparılan «platforminq» prosesini xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Piroliz prosesi neftin başqa destruktiv üsullarından biridir. Piroliz zamanı neft məhsulları yüksək temperaturda (600-800 0 C-də) və aşağı təzyiqdə parçalan- maya məruz qalır. Bu proses üçün xammal olaraq bütün neft distillatlarından, neft qazlarından və təbii qazlardan istifadə etmək olar. Piroliz prosesində neft fraksiyalarının digər sinfə mənsub karbohidrogenlərinin bir hissəsi aromatik karbohidrogenlərə çevrilir. Nəticədə benzol, toluol, naftalin və digər qiymətli birləşmələr alınır. Ümumiyyətlə, götürülən xammalın tərkibindən asılı olaraq piroliz prosesində aromatik karbohidrogenlər, doymamış karbohidrogen qazları və müxtəlif tərkibli distillatlar alınır. Hazırda piroliz prosesinin əsas məhsulu doymamış karbohidrogen qazlarıdır. Piroliz prosepsində doymamış karbohidrogen qazları ilə bərabər doymuş karbohidrogen qazları da alınır ki, bunlar da doymamış karbohidrogen qazları almaq üçün təkrar piroliz edilir. Karbozidrogen qazlarının sənaye miqyaslı piroliz qurğusu birinci dəfə olaraq Sumqayıt şəhərində işə salınmışdır.
19
tələblər
Sənaye tərəfindən buraxılan bütün mallar müəyyən tələblərə müvafiq olma- lıdır. Tələblər dedikdə, müəyyən vaxt ərzində malın təyinatına görə istifadəsinin mümkünlüyünü təmin etmək üçün müvafiq olduğu şərait və xüsusiyyətlər başa düşülür. Tələblərin xarakter və səviyyəsi müxtəlif dövrlərdə eyni deyil və əha- linin maddi və mədəni səviyyəsindən, malın təyinatından, xammal ehtiyatlarının olmasından, istehsalın texniki-iqtisadi imkanlarından və mal haqqında bilik səviyyəsindən asılıdır. Tələblərin səviyyəsi və malların keyfiyyəti arasında müəy- yən qeyri-münasiblik vardır ki, bu da malın arasıkəsilmədən keyfiyyətinin yük- səlməsinə və çeşidinin təzələnməsinə imkan verir. İqtisadiyyatın, elm və texnikanın inkişafı, əhali tələblərinin dəyişilməsi, yeni növlü xammalların meydana çıxması nəticəsində mallara qarşı qoyulan tələblər daim dəyişilir və bir qayda olaraq artır. Bütün mal qruplarında olduğu kimi, neft məhsullarına olan tələblər cari və perspektiv, ümumi və spesifik tələblərə bölünür.
mərhələdə ölkənin iqtisadi inkişafı, istehsalın texniki və iqtisadi imkanları nəzərə alınaraq qoyulur. Bu tələblər, bir qayda olaraq, normativ-texniki sənədlər və texniki şərtlərlə nizama salınır. Cari tələblər dövrü olaraq nəzərdən keçirilir, dəqiqləşdirilir və dəyişdirilir.
kompleks göstəriciləri birləşdirir. Neft məhsullarına qarşı verilən perspektiv tələblər tərtib edilərkən tələbatın nisbətən dolğun ödənilməsi, istehsal proseslərinin təkmilləşdirilməsi, yeni növ xammalların meydana gəlməsi və digər amillər nəzərə alınır. Malların keyfiyyətinə verilən perspektiv tələblərin tərtib edilməsi elm, sənaye və ticarət işçilərini hazır məmulatın keyfiyyətini yüksəltməyə və daim təkmilləşdirməyə vadar edir. Yüklə 457,99 Kb. Dostları ilə paylaş:
|