Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
maraqlarını təhlükə altına alır. Bu şəraitdə belə bir fikir formalaşır ki, yalnız təbiət insandan asılı deyil, eyni zamanda insan ətraf mühitdən asılıdır. Bununla əlaqədar olaraq təbiətin mühafizəsinin mühüm formalarından biri - insanın ətraf mühiti müdafiə etməsidir, diqqət mərkəzində insandır, onun həyatı, sağlamlığı, hüququ və onun həyatı üçün əlverişli mühitin olmasıdır. Müasir şəraitdə ətraf mühiti mühafizə formalarının məzmunu təkmilləşir, eyni zamanda təbii ehtiyatların mühafizəsinin məqsədi və onun həyata keçirilməsi metodları dəqiqləşdirilir. Keyfiyyət xarakterli məsələlərin həllindən (ayrı-ayrı təbii ehtiyatların mühafizəsi, təbiətin müəyyən resurslarından səmərəli istifadə edilməsi) asılı olaraq cəmiyyət tədricən təbiətə öz təsirini göstərir və bu onun təbiətlə qarşılıqlı əlaqəsi - təbii ehtiyatlarının keyfiyyətini saxlamaqla təbiəti və insanı dəyişdirən ekoloji sistem elə vəziyyətdə olmalıdır ki, onun xüsusiyyətləri tam həcmdə saxlanılsın, insan, təbiət və onların təkrar istehsalı maddələr mübadiləsi və enerji daim mübadilə olunur. Antropogen təsirlərə məruz qalmayan təbii ekoloji sistemlərdə ətraf mühitin keyfiyyəti təbiətin özü tərəfdən tənzimlənir. Belə bir şəraitdə təsərrüfat fəaliyyəti ilə məşğul olarkən əsas məsələ mövcud balansı pozmamaqdır. Pozulmuş ekoloji sistemlərdə ətraf mühitin və təbii ehtiyatların keyfiyyətlərinin yaxşılaşması istehsalçı müəssisələrin maraqları və təbiəti mühafizə tədbirlərinin nəzərə alınması nəticəsində əldə edilir. Tənzimlənmənin belə metodu ətraf mühitin keyfiyyətinin idarə edilməsi adlanır. Burada müasir şəraitdə ətraf mühitin mühafizəsinin mahiyyəti - insanın yaşayışının keyfiyyətini təmin edən cəmiyyətin iqtisadi və ekoloji maraqlarının optimal nisbətinə nail olmaqdan, yəni iqtisadiyyatın daha da inkişafı və ətraf mühitin qorunması əsasında onun maddi və mənəvi tələbatlarının təmin edilməsindən ibarətdir. Bu nöqteyi-nəzərdən ətraf mühitin mühafizəsi özündə milli və beynəlxalq tədbirləri birləşdirir, insan fəaliyyəti və ətraf mühitin harmonik inkişafını təmin edən, insan və təbiət üçün zərərli olan təsərrüfat fəaliyyətini qadağan edən, təbii sərvətlərin geniş təkrar istehsalı, müasir dövr və gələcək naminə sağlam həyat fəaliyyətinin formalaşmasıdır. Ekoloji problemlərin müasir vəziyyəti üç əsas meyllə xarakterizə olunur: - Ətraf mühitin mühafizəsinin humanistləşdirilməsi təmiz, sağlam, insan üçün əlverişli mühitin yaranması, ətraf mühitin qorunması və onun yaxşılaşması üçün cəmiyyətin hər bir üzvünün mənəvi və hüquqi vəzifəsini irəli sürür; - Ətraf mühitin qorunmasının intensivləşdirilməsi, müəssisənin inkişafının iqtisadi stimullaşdırılması nəticəsində iqtisadi təhlükəsizlik onların təsərrüfat fəaliyyətinin ayrılmaz şərtinə çevrilir; - Ətraf mühitin qorunmasının beynəlmiləşməsi. Təbiət dövlət sərhədləri bilmir. O, ümumidir və planet miqyasında birdir. Bu bütün bəşəriyyətin nailiyyətidir. Ona görə də, onun mühafizəsi bütün dövlətlərin və xalqların səyini və birliyini tələb edir. Bu mənada ətraf mühitin mühafizəsi özündə milli və beynəlxalq tədbirlər sistemini birləşdirir, insan fəaliyyəti ilə ətraf mühitin əlverişli vəziyyətinin qarşılıqlı əlaqəsini, insan və təbiət üçün zərərli tullantıların azaldılması, təbii sərvətlərin saxlanması və təkrar istehsalı, aktiv həyat fəaliyyətinin formalaşmasını təmin edir. Təbii resurslar iki növə bölünür: ekoloji və iqtisadi. Birinci halda onlar həyat mənbəyi kimi bütöv təbiəti əhatə edir. İkinci halda daha dar mənada - cəmiyyətin maddi istehsal mənbələri, cəmiyyət tərəfindən təbiətin istehsal obyektləri, insanın təsərrüfat fəaliyyəti üçün materiallar daxildir. Təbiətin iqtisadi resurslarının məhdudluğu, onların təkrar olunmaması (faydalı qazıntılar), yaxud onların təkrar istehsalının nisbətən uzun olması (meşələr) onlardan səmərəli istifadə etməyi tələb edir. Təbii ehtiyatların mühafizəsinin məqsədi qanuna müvafıq olaraq ümumi və xüsusiyə bölünürlər. Ümumi məqsədlərə ətraf mühitin əlverişli keyfiyyətinin təmin edilməsi, ekoloji tarazlıq, əhalinin sağlamlığı və maddi rifah halı, təbiətin gözəlliyinin saxlanması, insanlar üçün məhsuldar və çox cəhətli təbii mühit daxildir. Xüsusi məqsədlərə ümumi məqsədlərdən doğan konkret məsələlər müəssisələrin ətraf mühiti qoruma tədbirləri, ayrı-ayrı təbii obyektlərin və komplekslərin qorunması daxildir. Məqsəd və vəzifələrin həyata keçmə üsulları müxtəlifdir. Müasir ekoloji ədəbiyyatlarda təbii ehtiyatların qorunması, ətraf mühitin mühafizəsi, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə edilməsi, təbiətdən istifadənin təmin edilməsi kimi terminlər tez-tez işlənir. Təbiətin qorunması bilavasitə təbiətə aid edilir, onun mühafizəsi isə insanı əhatə edən ətraf mühitdir. Təbiətin qorunması haqqında qanunda ekoloji məsələlərin mahiyyəti, təbiətin qorunması üçün görülən tədbirlər və onun qorunması üsulları şərh edilir. Bu qanunun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, ətraf mühitin korlanması, onun qarşısının alınması üçün lazımi tədbirlər görülməsi tələb olunur, təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə olunması, təbii sərvətlərin bərpa olunması və onun təkrar istehsalı, insan üçün əlverişli ətraf mühitin formalaşması, cəmiyyətdə ekoloji tərbiyə, insanın həyatı və cəmiyyətin maddi əsaslarının inkişafı naminə təbii sərvətlərə səmərəli Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|