Ölkəmizdə ətraf mühitin sağlamlaşdırılması üzrə
müvafiq tədbirlər həyata keçirilir. Lakin, tullantıların
miqdarının azalması bir tərəfdən çoxsaylı sənaye
müəssisələrinin tam gücü ilə işləməməsi və sahibkarlıq
fəaliyyətinin genişləndirilməsi ilə əlaqədar tullantılardan
maksimum istifadə etməklə izah edilməlidir, qənaətçilik
prinsipi də öz müsbət təsirini göstərmişdir.
Eyni zamanda qeyd edilməlidir ki, ətraf mühitin
mühafizəsi və təbii resurslardan səmərəli istifadə üçün
ölkə miqyasında istifadə edilən investisiya məbləği 1995-
ci ildən başlayaraq xeyli azalmışdır. Ətraf mühitin
mühafizəsi və təbii resurslardan səmərəli istifadə edilməsi
ilə 84,7 milyard manat sərf edilmiş, ümumi daxili
məhsulda onun xüsusi çəkisi 0,3% təşkil etmişdir. 2002-ci
ildə təbiəti mühafizə tədbirlərinin yerinə yetirilməsinə 12
milyard manat investisiya qoyulmuş və investisiyaların
ümumi həcmində onun payı 0,1% olmuşdur. Bu ilk
növbədə müsbət hal hesab edilməklə sosial əhəmiyyət kəsb
edir və həmin istiqamətdə işlərin intensiv davam
etdirilməsini tələb edir. İnvestisiyanın 20%-ni torpaqların
mühafizəsinə yönəldilməsi də diqqətəlayiqdir. Lakin bu
istiqamətdə işlər daha genişləndirilməlidir.
2005-ci
ildə
stasionar
mənbələrdən
ölkənin
atmosferinə 558 min ton zərərli maddə atılmışdır.
Cədvəl 2.2.5
Azərbaycan Respublikasının şəhərləri üzrə 2003-2007-ci ildə toksik istehsalat
tullantılarının yaranması və onlardan istifadə edilməsi (min ton)(*)
Göstəricilər
Toksiki tullantılar yaranmışdır
Toksiki tullantılardan
istifadə edilmişdir
2003
2004
2005
2006
2007
2003
2004
2005
2006
2007
Bakı
6,4
5,2
8,4
7,3
8,4
0,9
1,6
2,5
2,6
4,85
Sumqayıt
20,1
5,8
3,9
21,5
1,3
0,4
2,3
2,1
0,6
0,04
Gəncə
-
0,2
0,2
0,5
-
-
-
-
-
-
Mingəçevir
0,003
0,004
0,003
0,002
0,002
-
-
-
-
-
Qeyd: : Azərbaycan Statistik göstəriciləri 2003, səh. 337
Cədvəl 2.2.6
2003-2007-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında ətraf mühitin mühafizəsi və təbii
resurslardan səmərəli istifadəyə yönəldilmiş əsas investisiya qoyuluşu
Göstəricilər
2003
2004
2005
2006
2007
Cəmi, mlyon manat:
o cümlədən atmosfer havasının
mühafizəsinə
2965,1
1911,3
2912,3
8879,4
55504,6
879,1
204,8
1503,9
1601,9
1091,8
Su ehtiyatiarının mühafizəsinə
1949,8
1706,5
1309,8
6838,1
18762,8
Torpaqların mühafizəsinə
136,2
-
98,6
439,4
35650,0
Qeyd: Azərbaycan Statistik göstəriciləri Bakı, 2008 səh 337
Təhlil zamanı müəyyən edilmişdir ki, ətraf mühitin
çirklənməsində neft sənayesi müstəsna rol oynayır. Belə
ki, 2000-ci ildə respublika üzrə atmosferə atılan
çirkləndirici maddələrin təxminən 42% Dövlət Neft Şirkəti
müəssisələrinin payına düşür (214,9 : 515,4 x 100 =
41,7%). Odur ki, həmin şirkətin müəssisələri üzrə ətraf
mühitin çirklənməsinin texniki göstəricilərini təhlil etmək
məqsədəuyğundur.
Dənizdə NQİ İB-də 1997-2006-cı illərdə atmosferə
atılan tullantıların miqdarı 216,7 min tondan 170,7 min
tona enmiş və yaxud 21% azalmışdır. Həmin dövrdə bərk
maddələrin miqdarı 10,1%; qaz və maye maddələrin
miqdarı 22%, o cümlədən korbohidrogenlərin miqdarı
24,8% azalmışdır. Dənizə axıdılan çirkli suların miqdarı
həmin dövr ərzində 33,7 mln. m
3
-dən 28,6 mln. m
3
-ə, o
cümlədən dənizdə NQÇ İB-də 23,7 mln. m
3
-dən 20,9 mln.
m
3
-ə enmişdir.
2000-ci ildə şirkət üzrə eyni adlı tullantıların 72,4%-i
dəniz NQÇ İB-nin payına düşmüşdür. Məlumdur ki,
Respublikamızın neft-qazçıxarma müəssisələrində hasilat
zamanı yerin üstünə qaz da çıxır. Təəssüflər olsun ki,
indiyə kimi qaz kommunal və istehsalat məqsədləri üçün
istifadə olunmur və hər il külli miqdarda qaz məqsədsiz
yandırılır.
ARDNŞ-ın müəssisələrində ümumiyyətlə 1997-1999-
cu illərdə neft hasilatı zamanı alınan qazın həcmi 786563
min m
3
, 1997-ci ildə yandırılmış qazın həcmi isə 244447
min m
3
, yaxud 40%, 1998-ci ildə 28% və 1999-cu ildə
32%,
2000-ci
ildə
isə
22%
2001-73%-olmuşdur.
Yandırılan
qazın
98,8%
dənizdə
NQÇ
İB-nin
müəssisələrinə aiddir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki,
1997-2001-ci illərdə birlik üzrə yandırılan qazın həcmi
30% azalmış və 2001-ci ilin əvvəlində 170821 min.m
3
olmuşdur. Həmin tullantıların 2000-ci ildə 95,3% 28 may
adına NQÇİ-nin, 3,6% «Neft Daşları» NQÇİ-nin, 0,6% isə
«Abşeronneft» NQÇİ-nin payına düşür.
Quruda neft-qazçıxarma İB-də həmin müddətdə
2000-ci ildə 2597 min.m
3
2001-ci ildə 2969 min.m
3
, 2002-
ci ildə 2148 min.m
3
2005-ci ildə isə 1054 min.m
3
qaz
həcmdə qaz yandırılmışdır.
2002-ci ildə ən çox qaz «Salyanoyl»LTD (760 min
m
3
), «Binəqədineft» NQÇİ-də (433 min m
3
), 2003-cü ildə
isə
-
«Binəqədineft»
NQÇİ-də
(450
min.m
3
)
yandırılmışdır. 2005-ci ildə isə - «Binəqədineft» NQÇİ-də
(289 min.m
3
) yandırılmışdır.
Birgə müəssisələrdə də qazın məqsədsiz yandırılması
hallarına yol verilir. Belə ki, 2000-ci illərdə «ANŞAD
Petrol» Birgə Müəssisələrində hər il 100 min.m
3
qaz
Dostları ilə paylaş: |