Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
dispersiya sistemləri, emilqatorların fiziki, kimyəvi xüsusiyyətlərindən asılı olan davamlığıdır. Örtük əmələ gətirən neft və neft məhsullarının sudan yığılması üçün xüsusi qurğulardan, defisit sorbetlərdən istifadə edilməsi tələb olunur. Lakin bu üsulla təmizlənmə dərəcəsi həmişə yüksək olur. Hal-hazırda su hövzələrinin və qrunt suların neft tullantılarından təmizləmək üçün mexaniki, fiziki, kimyəvi və bioloji metodlardan istifadə edilir. Su üzərində olan nefti yığmaq üçün su hövzəsi məhdudlaşdırılır, mühafizəyə alınır və neft üzən bonlar vasitəsilə yığılır. Su hövzəsinə axan neftlə mübarizə aparmaq üçün müxtəlif təbii şəraitlərdə işləyə bilən avadanlıqlar tələb edilir. Su hövzələrinin üzünü çirkablardan, o cümlədən neft və neft məhsullarından təmizləmək üçün Fransada «Siklon» qurğusu işlənib hazırlanmış və müvəffəqiyyətlə istifadə olunur. «Siklon» qurğusu gəminin bortuna birləşdirilir və gəmi çirklənmiş yerlərdə üzərkən hərəkət edərək çirklənmiş mayeni yığır və separatordan keçirərək təmizləyir. ABŞ-da su üzərindən neft yığmaq üçün üzən platformalarda quraşdırılmış transportyordan istifadə edilir. Hərəkət edən lentin aşağı hissəsi suya salınır, suyun üzərində olan neft lentə hopur və yuxarı qalxır, sonra xüsusi təmizləyici ilə lentdən təmizlənir və baka yığılır. Neft yığımını çoxaltmaq üçün ona hopdurucu material bərkidilir. Konveyerin aşağı hissəsinə fırlanan baraban bərkidilmişdir. Baraban fırlandıqca neft konveyer lentinə daxil olur. Neftin mexaniki yolla yığılmasında əsas məsələlərdən biri çirklənmiş suların filtrlərlə yığılmasıdır. Neftin fiziki- kimyəvi üsullarla təmizlənməsində ilk növbədə adsorbirləşdirici materiallardan istifadə edilməsidir. Adsorbentlər kimi poliuretan, kömür tozu, rezin qırıntılarından, ağac külündən, pemzadan, torfdan və s. istifadə edilir. Nefti yığarkən hətta solomdan istifadə edilir və yığılan neft onun kütləsindən 8-30 dəfə çox olur. Poliuretan köpüyündən istifadə edilməsi nefti yaxşı hopdurur və adsorbsiyadan sonra üzməyə başlayır. Təxmini hesablamalara görə, 1 m3 poliuretan açıq köpük qatı su üzərindən 700 kq neft yığa bilər. Yuxarıda qeyd edilən mexaniki üsulla neft yığma üsullarının çatışmayan cəhətləri onların öz üzərində olan neftə az müddətdə kontaktda olmalıdır. Kontaktı çoxaltmaq üçün nefti yaxşı adsorbiya edə bilən (hopdura bilən) sintetik dəsmallardan istifadə edilir. Neft hopdurulmuş dəsmallar sonradan barabanlar arasında sıxılaraq neftdən ayrılır. Belə qurğular Böyük Britaniya və ABŞ-da müvəffəqiyyətlə tətbiq edilir. Amerikanın «Conveel» kompaniyası suya davamlı plastmas setkalarla əhatə olunmuş bitki maddələrindən hazırlanmış uducu örtük hazırlayırlar, bu yığılan neftin həcmini 10-15 dəfə artırır. Neft mexaniki üsulla təmizlənmənin çatışmayan cəhəti onun aşağı məhsuldar olması və təmizlənmə dərəcəsinin yüksək olmamasıdır (80%- dən yüksək deyil). Penoplast üsulu ilə neft yığılması daha sərfəlidir. O, öz çəkisindən 20 dəfə çox nefti özünə hopdurur. Neft yığmaq üçün mineral xammal, xüsusən perlit tətbiq oluna bilər [28]. 600-1000°C dərəcə emal edilmiş neft xammalı suyun üzərində nefti udur və sıx möhkəm kütlə əmələ gətirir və bunu adi üsullarla yığmaq çox asan olur. Plastmas mikrobalonlardan istifadə edərkən adsorbentə çəkilən xərclər əhəmiyyətli dərəcədə ixtisar olunur. 1 ton nefti yığmaq üçün 40-130 kq plamilon lazım olur və təmizlik səviyyəsi 97%-ə çatır. Adsorbent kimi elastik və lifli materiallardan istifadə etmək mümkündür. Su mənbələrinin neft məhsulları ilə çirkləndirilməsinin qarşısının alınmasının perspektiv istiqaməti onların mikrobioloji dağılmasıdır. Bəzi bakteriyalar üçün neft qida vasitəsidir. Lakin suda neftin mikrobioloji metodlarla dağıdılması olduqca aşağıdır və bu proses uzun müddət tələb edir. Müəyyən olunmuşdur ki, bioloji aktivlik əksər hallarda temperaturdan asılıdır, mikrobioloji proseslərin surəti temperatur 10° artdıqda 2 dəfə artır. Torpağın neftlə çirklənməsi və onun təmizlənməsi suya nisbətən olduqca zəif öyrənilmişdir. Lakin torpağın uducu xüsusiyyəti neftin çirklənməsi üçün mənbə təşkil edir. Ona görə də, torpaqda gedən bioloji proseslər neftin təsirinin öyrənilməsi, onun təmizlənməsinin vacibliyi ölkədə torpaq resurslarından səmərəli istifadə tədbirlərinin hazırlanmasının vacib (mühüm) həlqəsidir. Məlumdur ki, torpağın və suyun mexaniki üsullarla təmizlənməsi olduqca əmək tutumlu işdir və xeyli iqtisadi məsrəflər tələb edir. Neftlə çirklənmənin, torpağın ekoloji- bioloji xüsusiyyətlərinin təhlili göstərir ki, neftlə çirklənməni müvəffəqiyyətlə ləğv etmək üçün kompleks fiziki-kimyəvi və bioloji tədbirlər həyata keçirilmişdir. Neft hasilatında ətraf mühitin qorunmasının mühüm problemlərindən biri torpaq qruntlarının neftlə çirklənməsinin ləğv edilməsidir. Neft buruqlarının yaxınlıqlarında torpağın məhsuldarlığı tamamilə və qismən aşağı düşür. Neft məhsullarının ətraf mühitə yayılma sürətinin xeyli ötüb keçir. Neftin qrunt suları və yağışla yayılması həmçinin torpaqda miqrasiyası böyük təhlükə törədir. Neft məhsulları ilə çirklənmə dərəcəsindən asılı olaraq çirklənmə torpağın müxtəlif dərinliklərinə keçə bilər. Bu isə torpağın istər üz, istərsə də dərinliklərində istənilən dəyişikləri əmələ gətirir. Torpağın hətta zəif çirklənməsi mikroorqanizmlərin ümumi sayının azalmasına və karbon qazının artmasına səbəb olur. Ətraf mühitin mühafizəsi kimi hər bir təbiəti mühafizə tədbirlərinin yerinin və əhəmiyyətinin müəyyən edilməsi və onların ciddi elmi təsnifatı ətraf mühitə texnoloji təsirinin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|