Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
təbiəti mühafizə tədbirlərinin obyektiv proqnozunu hazırlamaq üçün ilkin şərtdir. Quyuları qazarkən, təbiəti mühafizə tədbirlərinin təsnifatını yaradarkən ətraf mühitin çirklənməsinə yönəldilmiş tədbirlərin istiqamətinin daha dərindən əks etdirən əlamətləri seçmək daha məqsədəuyğundur. Quyuları qazarkən ən mühüm təsnifat hüquqi, iqtisadi və texniki tədbirlərdir ki, bunlar da faydalı xammal çıxarılarkən ətraf mühitin çirklənməsinin artmasıdır. Təbiəti mühafizə tədbirlərinin təsnifatı suyu mühafizə, atmosfer, torpaq və meşə qoruma tədbirləri axıra qədər və dəqiq müəyyən edilməlidir. Təbiəti mühafizənin bütün sferaları vahid olduğundan və çirklənmə prosesləri qarşılıqlı əlaqədə olduğundan bu tədbirləri şərti olaraq bölmək olar. Həqiqətən, hal-hazırda məlum olan qərarlar texnogen ağırlıqları tamamilə aradan qaldırmaq və zəruri maddələri müəyyən etmək mümkün deyildir, yalnız onun vaxtını və ərazisini müəyyən etmək mümkündür. Belə ki, buruqları qazarkən texnoloji proseslərin (tsikllərin) başa çatmaması, qazma tullantılarının kifayət qədər ləğv edilməməsi, çirklənmənin qarşısının alınması tədbirlərinin səmərəliliyini heçə endirir. Məsələn, buruq tikintisi qurtardıqdan sonra ləğv edilmiş tullantıların xüsusi anbarlara daşınması, heç də təbiəti mühafizə tədbirlərini tam həll etmir, ancaq digər yerdə ətraf mühiti qoruma obyektlərinin çirklənmə riskini artırır. Təbiəti mühafizə tədbirlərinin ən mühüm əlaməti çirkləndiricilərin ətraf mühitə düşmə vaxtıdır. Bu əlamətə görə tədbirlər, xəbər- daredici, bölüşdürücü, kompensasiyaedici və bərpaediciyə bölünürlər. Ekoloji nöqteyi-nəzərdən tədbirlərin ən əhəmiyyətlisi xəbərdaredicidir, belə ki, bu tədbir bilavasitə təbiəti mühafizə obyektlərinin çirklənmə səbəblərinin qarşısının alınmasına yönəldilmişdir və buruq tikintisinin bütün mərhələlərində nəzərə alınır. Belə tədbirlərin əsas məqsədi ətraf mühiti korlamağa imkan verməmək və ya onu əhəmiyyətli dərəcədə azaltmaqdan ibarətdir. Bölüşdürücü tədbirlər çirkləndirici maddələrin ətraf mühitə daxil olmasını dəyişdirmir. Onun funksional əhəmiyyəti təbiətin ayrı-ayrı komponentlərinə antropogen yüklərin bərabərləşdirilməsindən ibarətdir. Ona görə də, onlar xəbərdarlıq və kompensasiya tədbirləri ilə tamamlan- malıdır. Təbiəti qoruma tədbirlərinin kompensasiyası qazma tullantılarının zərərli təsirini neytrallaşdırmaqdan ibarətdir. Onun əsas məqsədi ətraf mühitə düşən çirkləndiricilərin ləğv edilməsi və ya azaldılmasıdır. Bərpaedici tədbirlər hər şeydən əvvəl ekoloji bərabərliyi təmin etmək üçün bütün təbii amillərin intensivləşdirilməsini tələb edir. Qazmanın obyektiv praktikasında vahid konsepsiyanın işlənib hazırlanması buruq işlərinin ekoloji cəhətdən təhlükəsiz görülməsinə imkan verir. Onun əsasını texnogen amilin ekoloji sistemə uyğunluğu təşkil edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, hər hansı ekosistem mürəkkəb, dinamik inkişaf sistemdir. Neftçıxarma müəssisələrində ətraf mühitin mühafizə xidməti müəssisə və onun bölmələrində təbiəti mühafizə məqsədi ilə yaradılır. Onun üzərinə ətraf mühiti mühafizə etmək üçün müvafiq normativ aktlarla tənzimlənən məsu- liyyət qoyulmuşdur. Bu xidmət öz işində ətraf mühitin mühafizə prinsiplərinə əsaslanır və onun əsasını problemə bütöv və kompleks yanaşma təşkil edir. Müəssisələrin təbiəti mühafizəsi təsərrüfat sahələrinin bütün mərhələlərində müəssisədən başlayaraq bütövlükdə xalq təsərrüfatında ətraf mühitin korlanmasının məqsəd və əsas maraqlarının vəhdəti təşkil edir. Neft-qazçıxarma müəssisələrinin təbiəti mühafizə fəaliyyətinin əsas məqsədi istehsal proseslərinin ətraf mühitə zərərli təsirinin azaldılmasıdır. Ətraf mühitin qorunması kompleks texniki, texnoloji, təşkilati və iqtisadi tədbirləri əhatə edir və istehsal proseslərinin ətraf mühitə təsirini azaltmaq məqsədilə aparılır. Ona görə də, müəssisələrin bu fəaliyyətinin idarə edilməsinin vacibliyi yaranır. Ətraf mühitin mühafizəsinin komplekslik prinsipi ətraf mühiti mühafizə fəaliyyətinin bütün tərəflərini nəzərə almaqla, istehsal prosesində ətraf mühitə zərər vuran bütün mənbələrin, zərərli maddələrin xalq təsərrüfatına vurduğu iqtisadi ziyanı, təbiəti mühafizə tədbirlərinin tətbiq edilməsi və onların iqtisadi səmərəliliyinin müəyyən edilməsi, ətraf mühitə zərər vuran istehsal tullantılarının azaldılmasının səmərəli yollarının işlənib hazırlanmasını tələb edir. Neft- qazçıxarma müəssisələrinin təbiəti mühafizə fəaliyyətinin yüksəlməsi, yalnız səmərəli tədbirlər işlənib hazırlanması və tətbiq edilməsini deyil, eyni zamanda ətraf mühitin qorunmasına sərf olunan məsrəflərin normallaşdırılması və planlaşdırılmasının təkmilləşdirilməsini, işlərin təşkilinin və maddi-texniki təchizatın yaxşılaşdırılmasını və s. tələb edir. Təbiəti mühafizə fəaliyyətinin idarə edilməsinin mühüm prinsiplərindən biri sahənin ətraf mühitə təsirinin spesifikasının nəzərə alınmasıdır. Neft hasilatı sənayesinin əsas spesifik xüsusiyyətləri, mədənlərin ərazi üzrə səpələnməsi, neft və su borularının uzunluğu, tətbiq edilən materialların və kimyəvi reagentlərin, neft-mədən sularının və istehsal tullantılarının, toksiki maddələrin həddən çox olması və içməli suya tələbin çoxalmasıdır. Bu, su tutarlarını, torpağı və hava baseynini, xeyli ərazini çirkləndirməklə bərabər, neft hasilatı ərazilərdə yerləşmiş çoxsaylı müəssisə və təsərrüfatlara ziyan vurur. Ona görə də, ətraf mühitin mühafizəsi müəssisənin əsas məsələlərindən biri hesab edilir. Ətraf mühitin idarə edilməsinin mühüm prinsipi problemə xalq təsərrüfatı, dövlət nöqteyi-nəzərdən Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|