Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
yanaşmadır. Xalq təsərrüfatı yanaşmasının mahiyyəti hər şeydən əvvəl ondan ibarətdir ki, müəssisələrin fəaliyyəti ətraf mühitə vurduğu zərərlə müəyyən olunmalıdır. Bundan başqa, ətraf mühitin qorunması tədbirlərinin səmərəliliyini müəyyən edərkən, çirklənmənin qarşısının alınması tədbirlərini həyata keçirərkən xalq təsərrüfatı səmərəliliyini nəzərə almaq lazımdır. Neft müəssisələrinin həyata keçirdiyi tədbirlərin tətbiq edilməsi böyük məsrəflər tələb etməsinə baxmayaraq, xalq təsərrüfatı nöqteyi-nəzərdən sərfəlidir. Belə yanaşma ətraf mühitin qorunmasına sərf olunan tədbirlərin tətbiq edilməsinə mane olan subyektiv maneələrin aradan qaldırılmasına imkan verir. Neftqazçıxarma müəssisələrinin ətraf mühiti qoruma tədbirlərinin fəaliyyətini əlaqələndirmək üçün Azneft birliyində xüsusi şöbə fəaliyyət göstərir. Bu şöbə istehsal müəssisələrinin xalq təsərrüfatı və ətraf mühitə zərərli təsirin azaldılması üçün tədbirlər işlənib hazırlanması və tətbiq edilməsi üçün məsuliyyət daşıyır. Təbii resursların mühafizəsi və səmərəli istifadə edilməsinin əsas məqsədinə müvafiq olaraq, istehsal müəssisələrinin ətraf mühiti mühafizə şöbəsinin üzərinə aşağıdakı funksiyalar qoyulur. Müəyyən olunmuş qaydaya müəssisə üzrə ətraf mühitin qorunması və təbii resurslardan səmərəli istifadə edilməsi üçün perspektiv və illik planların işlənib hazırlanması və onun üzərində nəzarət tələb olunur. Bu xidmətin başlıca vəzifəsi ətraf mühitin bütün çirkləndirmə mənbələrinin hər il pasportlaşdırılması, istehsal prosesi nəticəsində ətraf mühitə təsir edən proseslərin aşağı salınması üçün tədbirlərın işlənib hazırlanması, onların yerinə yetirilməsinin təhlili və ona nəzarət etməkdən ibarətdir. Təbiətin qorunması problemini təbiətdən istifadə mexanizmindən ayrı həll etmək mümkün deyildir. İdarəetmənin əsas funksiyası planlaşdırma, təşkil, nəzarət, tənzimləmə, uçot və s.-dir. Ətraf mühitin keyfiyyətinin idarə edilməsi funksiyası birinci dərəcəli əhəmiyyət kəsb edir, belə ki, ətraf mühitin mühafizəsinin idarə edilməsində iki tərəfi fərqləndirirlər: iqtisadi fəaliyyətin təşkili vasitəsilə idarəetmə və bilavasitə ətraf mühit obyektlərinin idarə edilməsi. İdarəetmənin başlıca məqsədi ətraf mühit vasitələrindən istehlak və istifadənin azaldılması ilə iqtisadiyyatın inkişaf etdirilməsidir. Bununla əlaqədar olaraq istehsalın ətraf mühitə mənfi təsirinin məhdudlaşdırılması və imkan daxilində ətraf mühitin vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasıdır. Neft-qaz sənaye müəssisələrində təbii resurslardan səmərəli istifadə edilməsi üçün kompleks tədbirlər tətbiq olunur. Ətraf mühitin qorunmasında çatışmamazlığın mühüm səbəblərindən biri indiyə qədər təbiətin mühafizə tədbirlərinin tətbiqinin stimullaşdırılmasının səmərəli sisteminin olmama- sıdır. Ətraf mühitin qorunması adətən texniki, təşkilati və iqtisadi tədbirlərin köməyi ilə aparıla bilər. Bu tədbirlərin təsiri təbiəti mühafizə tədbirlərinin işlənib hazırlanması və tətbiq edilməsinin iqtisadi cəhətdən stimullaşdırılmasıdır. Hal-hazırda müəssisələrin təbiəti qoruma fəaliyyətində aşağıdakı iqtisadi stimullaşdırma formalları mövcuddur: sudan istifadəyə görə haqq ödənişi, ətraf mühiti korlamağa görə cərimə sanksiyaları, təbiəti mühafizə obyektlərinə bank kreditləri, ətraf mühiti mühafizə obyektlərinin əsas orqanlarının ödəmələrdən azad edilməsi, təbiəti mühafizə tədbirlərinə görə işçilərin maddi cəhətdən həvəsləndirilməsi. Eyni zamanda ətraf mühitin mühafizəsinin həyata keçirilməsi böyük məsrəf tələb edir. Bu tədbirlər bütövlükdə ətraf mühitin çirklənməsinin azalması iqtisadiyyatın digər sahələrində zərərlərin azaldılmasına görə xalq təsərrüfat səmərəliliyi verir. Maye tullantıları ən çox hərəkət edən tullantılardır və onlar özlərində çirkləndiricilərin əsas hissəsini birləşdirirlər və əsas etibarı ilə təbiətə düşürlər. Beləliklə, quyu qazarkən təbii mühitin çirklənməsinin mənbəyinin təhlili və onun səbəbləri sübut edir ki, əsas çirkləndirici amil qazmanın istehsal-texnoloji tullantılarıdır. Hal-bazırda quyu qazılarkən təbii mühitin çirklənməsinin xarakteri və nəticələri praktiki olaraq tədqiq olunmur. Ölkə və xarici amillərin ayrı-ayrı məqalə və tezisləri problemi bütövlükdə əhatə etmir, əksər hallarda şərh xarakteri daşıyır, tədqiqatlar ya qurtarmamış, ya da konkret deyildir, bəzən də ayrı-ayrı xüsusi məsələlərin həllinə yönəldilmişdir. Bundan başqa, nəzəri məsələlərin həlli praktiki tələbatdan geri qalır. Bununla əlaqədar olaraq, neft quyusu qazılarkən təbiətə dəyən zərəri və onun neqativ təsirlərinin nəticələrini müəyyən etmək və buna birmənalı xarakteristika vermək mümkün deyildir. Bununla bərabər bu məsələ bir də onunla çətindir ki, quyu qazılması müxtəlif təbii-iqlim və torpaq landşaftı şəraitində baş verir və ona görə də, çirklənmə potensialı və ətraf mühitin özünü tənzimləməsi potensialları eyni deyildir. Quyu qazılarkən tullantıların ətraf mühitə təsirinə dair bir sıra müstəqil işlər yerinə yetirilmişdir. Lakin müasir dövrdə əksər tədqiqatçıların müxtəlif növ tullantıların çirkləndirici xüsusiyyətlərini xarakterizə edən göstəricilər barədə qəti rəy və fikir birlikləri yoxdur. Praktikada tullantıların ətraf mühitə təsiri onların tərkibində olan kimyəvi modellərin və materialların tərkibində olan zərərli maddələrə gorə müəyyən edilir. Bu məqsəd üçün əsasən biosferə toksikoloji nöqteyi-nəzərdən zərərli təsir göstərən sanitar-toksikoloji göstəricilərdən istifadə etmək məsləhət görülür. Bununla əlaqədar olaraq maddələrin toksikliyi göstəricilərin əhəmiyyəti onda olan konsentratın norması ilə xarakterizə edilir. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|