Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının professoru, tarix
Yüklə 1,94 Mb.
|
bəraət» tezisi idi. Oxucu hiss edir ki, burada söhbət mənim kənd soveti sədrinə kiçik bir məbləğ verib-verməməyindən getmir (əl bəttə mən bu məbləği vermədim və direktor-müəllim kimi onu başa saldım). İkinci hadisə 1939-cu ildə olmuşdur. Həmin il mən hərbi xidmətə çağırılmalı idim. Lakin kənd məktəblərində müəllimlər çatışmadığı üçün onların hərbi xidmətə çağırıl malarına müvəqqəti «bron» verilmişdi. Beynəlxalq vəziyyə tin gərginliyi artdığı üçün kənd məktəbləri müəllimlərini do hərbi xidmətə çağırmağa başladılar. 1939-cu il noyabrın so nunda başlanan Sovet-Finlandiya müharibəsi bu «bron»u təmamilə ləğv etdi. 1939-cu ilin sentyabr ayı maaşını aldıqda ailəmizdə qərara gəldik ki, bu pulla ailəmiz üçün illik taxıl alaq. Oktyabr ayının maaşını isə Anama xırda xərclər üçün ver dim. Noyabr aynmın ortalarında hiss etdim ki, Anamın pula ehtiyacı vardır. Səbəbini soruşduqda Anam dedi ki, oktyabr ayının maaşını əmin rayon hərbi komissarına verərək, səni bir aylığa eskərə çağrılmaqdan saxladıbdır. Həmin dövrdə rayonda hərbi komisar Paşayev soyadlı birisi idi. Təbiidir ki, mən bu hərəkəti pislədim və dekabrın ortalarında (1939) hərbi xidmətə getdim. Hər bir oxucu yazdığım bu kiçik iki əhvalata cürbəcür münasibət göstərə bilər. Mənim məqsədim isə rüşvəti törə dən şəraiti şərh etmək və belə halların səbəbini izah etmək dir. Göründüyü kimi rüşvət alınması və verilməsi üçün konkret şərait yaranır və rüşvətin almıb-almmaması həmin şəxslərin siyasi keyfiyyətindən asılıdır. Göstərdiyim hər iki halda rüşvəti dövlət idarəsinin məmuru və ya onun əlaltıları tələb etmişlər. Lakin bəzi hallarda qeyri qanuni yolla pul qazanaraq harmlamış vətəndaşlar hər hansı bir işi sahmana salmaq üçün cibi dolu pulumun bir hissəsini rüşvətxor mə- 288 mura verməklə çox asanlıqla istədiyinə nail olur. Beləliklə rüşvətxorluğun yayılmasında dövlət məmur ları, həm də vətəndaşlar günahkardırlar. Azərbaycan öz müstəqilliyfini bərpa etdikdən (1991) sonra Milli qanunvericilik sahəsində xeyli iş görülmüşdür. Məhkəmə sistemində edilən dəyişikliklər, hakimlərin prezi dent tərəfindən əsdiq edilməsi, Respublikanın Konstitusiya sına əsasən gələcəkdə «andlılar məhkəməsi» sisteminə ke çiləcəyi haqqında qanun bu qəbildən olan dəyişikliklərdən- dir. Məlumdur ki, ABŞ-da hər bir «andlılar məhkəməsinə» 20-25 nəfər yalnız qanuna xidmət edəcəyinə and içmiş şəxs lər seçilir. Məhkəmə iclasları ərəfəsində bunlardan həmin iclasda hakimlik edəcək 12-14 nəfəri hakim (məhkəmə səd ri) yox, bu məhkəmə iclasında iştirak edəcək vəkil vo pro kuror seçir1. Bu ölkədə vəkillik instiutu çox hörmətlidir, (vəkillər yüksək maaş və təminat alırlar), Rüşvət alınması ABŞ-ın Konstitusiyasına əsasən ən ağır cinayət sayılır və rüşvətə görə ən ağır cəza tətbiq edilir. Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyev hələ 1994-cü ildə etdiyi çıxışlarının birində demişdir: «Heç bir vəzifəli şəxs qanundan kənara çıxa bilməz»2. ABŞ və Avropanın bir sıra dövlətlərinin hüquq müha fizə orqanlarının tərkibinin formalaşdırılması təcrübəsi gö stərir ki, ölkəmizdə də rüşvətxorluğun və karrupsiyanın qar şısını almaq üçün əsas vasitələrdən biri «andlılar məhkəmə si» sisteminə keçmək və bəzi dövlət idarələrinin tərkibinin təşkilində seçkili sistemə keçməyə üstünlük verilməsi məq sədəuyğundur. Görünür on il bundan əvvəl şəhər və rayonlarda yara dılmış icra hakimiyyəti adlı rayon və şəhər hakimiyyət or- Bax: «Xalq» qəzctil8 oktyabr 1996-cı il. «Azərbaycan»qəzeti, 9 iyul 1994-cü il. 289 qanlan daha demokratik bir qurum ilə əvəz edilməsinin vax tı çatmışdır. Məlumdur ki, «icra hakimiyəti» sistemi keçid dövrü üçün yaradılmışdır. Xalqın siyasi mədəniyyətinin gələcək inkişafının sada lanan əsas istiqamətləri daima demokratikləşir və insan haq larına xidmət edən hüquqi baza ilə təmin edilir. Bütün bu sadalanan istiqamətlər xalqımızın siyasi mədəniyyətinin gə ləcək inkişafını təmin edəcəkdir. 290 ƏDƏBİYYAT SİYAHISI 1.
К.Atatürk. Seçilmiş nitqləri və çıxışları. M., ! 966 (rus dilində). 2.
Atatürkün milli x;ırici siyasəti. 1919-1923, Ankaıa, 1981. 3.
Azərbaycan Respublikası 1991-2001. Bakı, 2001, 4.
Azərbaycan xalqının hünəri əbədi yaşayacaqdır (Azərbaycan prezidenti H.Əliyevin 11 dünya müharibəsinin başa yatmasının 50 illiyi ilə əlaqədar çıxışları və fərmanları). B., 1995. 5.
Azərbaycan milli dövlət quruculuğu yolunda (tərtibçilər: R.Mehdiyev, H.Orucov), B.. 1996. 6. Azərbaycan ünvanı. B., 1994. 7. Azərbaycan beynəlxalq aləmdə (I kitab), B.. 1997. 8. Abid Tahirli Azərbaycan mühacirəti, B.. 2001. 9. S.İ. Aralov, Sovet diplomatının xatirələri. M., 1980 (rus dilində). 10. Ataxaıı Paşayev. Köçürülmə B., 1995. 11. Aydın Balayev. Azərbaycan milli-demokratik hərəkatı (1917- 1920). B., 1998. 12. Aydın Rüstəmov. Brməııı təcavüzünün xronikası. B., 1994 13. Vilayət Quliyev. Tarixdə i/,
şəxsiyyətlər. B., 2000. 14 Dilarə Seyidzadə. Azərbaycan XX əsrin əvvəllərində. Müstə qilliyə aparan yollar. B., 1998. 15. Dilaıə Seyidzadə. Azərbaycan deputatları Rusiyanın Dövlət Dumasında. B., 1991 16. Diiııya Azəıbaycaıılılarına. B., 1998. 17. Bidar İsmayıl. Sabaha məktub. FT, 200B 18. Olibəy Hüseynzadə. Siyasəti finısət. B . 1994. 19. Olikram Tağıvev. Ruslar və türkləı. B , 2001. 20. Oli Həsənov .Azərbaycan və A TOT, lunıəıııstan-Azərbaycan M ə t i n l ə a d la n ç ə k i l ə n ə s ə r i m d ə n ə la v ə 291
m ünaqişəsi v ə D ağlıq Qarabağ problemi Avropa təhlükəsizliyi fonunda. B., 1997. 21. Ə li M əm m ədov. M üstəqil Azərbaycan dövlətinin bərpası v ə m öhkəm ləndirilm əsi uğrunda mübarizə. B., 2000. 22. Əbdul H üseynov. X X əsrin 100 görkəmli azərbaycanlısı. M.: 2001
. 23. Ə li Ə hm ədov. Y eni Azərbaycan Partiyasının I qurultayı. B., 2000
. 24. Əliabbas M üznib. M üxtəsər ənbiya v ə islam tarixi. B., 1990. 25. Ə lisa Nicat. 100 böyük Azərbaycanlı. B., 2000. 26. Ə ziz M irəhm ədov. Fikrin karvanı. B., 1984. 27. Fazil Rəhm anzadə. Y ol (tarixi publisistik qeydlər). B., 1994. 28. Heydər Ə liyev Azərbaycam dünyaya tanıdır. B., 1994. 29. Heydər Əliyev?, Azərbaycan XX əsrin v ə III m inilliyin ayrıcında (yeni 2001-ci il, yeni əsr v ə III minillik münasibətilə Azər baycan xalqına müraciəti). B., 2001. 30. Heydər Ə liyev. M üstəqilliyim iz əbədidir (I-IX kitablar, Bakı, 1997-2000). 31. Heydər Ə liyev. M üstəqillik yolu (Seçilm iş fikirlər). Bakı, 1997. 32. Heydər Ə liyev v ə Yeni Azərbaycan Partiyası. Bakı, 2000. 33. Heydər Ə liyevin neft strategiyası Azərbaycanın m üstəqilliyi və ıifahi naminə. B ., 2001. 34. H idayət O m cov. Heydər Ə liyev və Azərbaycanda milli siyasət. B., 2001. 35. H əm zə Fıbol. Paşanın həyat hekayəsi. B., 1992. 36. Hüseyn Baykara. Azərbaycanda yen iləşm ə hərəkatları. Ankara, 1966. 37. Hüseyn Baykara. Azərbaycanın istiqlal mübarizəsi. B., 1991. 38. İmran C əfərzadə. MI-8 №72 vertolyotunun m əhv olmasının sirrləri. B., 1996. 39. Trfan Ülkü. Q ızıl ulduzdan hilala doğru. (Heydər Əliyevin fırtı nalı həyatı). Türkcədən tərcüm ə. B., 1994. 40. İrfaıı .Sapmaz. Qurdlar süfrəsində Azərbaycan. B., 1997. 292 41. İsmayıl Vəliyev. Qaçqınlıq: sənədli məqalələr toplusu. B., 1996. 42. İsmayıl Vəliyev, Cavad Hüseynov. Azərbaycanın siyasi partiya ları və təşkilatları. B., 1995. 43. İsmayıl Eldar. Ermənistan türklərinin 1988-cı il soyqırımı. B.. 1995’ 44. İsrafil İsmayılov. Siyasi mədəniyyət. В., 1990 (rus dilində). 45. İsrafil İsmayılov. Dünva azərbaycanlıları XX əsrdə. B., 1997. 46. İsrafil İsmayılov. Azərbaycanlıların 11 dünya müharibəsində iştirakı. B., 2000. 47. İsrafil İsmayılov. Türk dünyası XX əsrin 90-cı illərində. B., 2001
48. İqrar Əliyev. Dağlıq Qarabağ, (tarix, faktlar, hadisələ]). B., 1989. 49. Qətiyyətin təntənəsi (sənədli xroıııka). B., 1995. 50. Qulu Kəngətli. Erməni lobbisi, Azərbaycan faciəsi. B., 1992. 51. Mayevski Vladimir Fyodorov iç. Qafqazda erməni-tatar nifaqla rı. Tiflis, 1915, Bakı, 1993. 52. Məcid Əfəndiyev. Siyasi elmin problemləri. B., 1998. 53. Məmməd Əmin Rəsulzadə. Azərbaycan Cümhuriyyəti. B., 1990.
54. Məmməd Əmin Rəsulzadə. Bolşeviklərin şərq siyasəti. B., 1994.
55. Məmməd Dinin Rəsulzadə, Stalinlə ixtilal xatirələri. B., 1991. 56. Məmməd Səid Ordubadi. Qanlı illər (1905-1906-cı illərdə Qaf qazda baş verən ermoni-mii.solman davasının tarixi). B., 1991. 57. Məsud Şükürov. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tarixi, siyasi və ideoloji aspektləri. B , 1991. 58. Miryaqtıb Mehdizadə Beynəlmiləl siyasətdə petıol. İstanbul, 1928, Bakı, 1994. 59. Miı Möhsüm Nəvvab. 1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlmaıı davası B., 1991 60. Mirzə Bala Məmmədzadə. Ermənilər \ ə İran B., 1993. 293 61. Mirzə Bala Məmmədzadə. Milli Azərbaycan hərəkatı. В., 1992. 62. Nəriman Nərimanov. Seçilmiş əsərləri. Cild 1. B., 1988 (rus dilində), cild II, B., 1989 (rus dilində). 63. Nəriman Yaqublu. Azərbaycan milli istiqlal mübarizəsi və Məmməd Əmin Rəsulzadə. B., 2001. 64. Nigar Ələkbərova. Mədəniyyət və siyasət. B., 2000. 65. Nizami Məmmədov. Erməni təcavüzü və tarixi həqiqətlər B 2000 . 66. Ramiz Mehdiyev. Azərbaycanlılara qarşı soyqırım gerçəklikləri. B., 2000. 67. Ramiz Mehdiyev. Azərbaycanın inkişaf dialektikası. B., 2001. 68. Rövşən Mustafayev. Azərbaycan və yenidünya. B., 1993. 69. Səlahəddin Xəlilov, Lider, Dövlət, Cəmiyyət B., 2001. 70. Şamil Xudiyev, Fəridə Əhmədova. İtirilmiş torpaqlar, itirilmiş sərvətlər. B., 1998. ' ■ 71. Tofiq Köçərli. Yalan və həqiqət. B., 1998. 72. Tahir Qafarov. Erməni terrorizmi. Nyu-York, 2000. 73. Talib Musayev. XX əsrdə ermənilər tərəfindən xalqımızın başı na gətirilən faciələr. B., 2001. 74. Yusif Vəzir Çəmənzəminli. Xarici siyasətimiz. B., 1993. 75. Vaqif Abdullayev. Milli şüur və siyasi proseslər. B., 1998. 76. Yuri Pompeyev. Qarabağ uğruhda döyüşlər! B., 2000. 77. Yuri Pompeyev. Qarabağ qan içində. B., 1996. 78. Zəngəzur hadisələri B., 1992. 79. Ziya Bünyadov. Qırmızı tenor. B., 1993. 80. Ziyad Səmədzadə. Dağlıq Qarabağ: naməlum həqiqətlər. B., 1995. 294 M Ü N D Ə R İ C A T səh. SİYASİ MƏDƏNİYYƏTİN MƏZMUNU (giriş əvəzi).............................................................................................3-6 I fəsil. XX ƏSRİN ƏVVƏLLƏRİNDƏ AZƏRBAYCA NIN SİYASİ HƏYATINDA DİRÇƏLMƏ (1901-1917)................................................................................7-14 II fəsil. AZƏRBAYCAN XALQ CÜMHURİYYƏTİ HAKİM İYYƏTİ İLLƏRİNDƏ XALQIN Sİ YASİ M ƏDƏNİYYƏTİ.......................................................15-31 §1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti parlamammn siya si fəaliyyəti............................................... 25-31 III fəsil. AZƏRBAYCANDA SOVET ÜSUL-İDARƏÇİ LİYİNİN İLK DÖVRÜNDƏ (1920-1922) XAL QIN SİYASİ M ƏDƏNİYYƏTİ......................................... 32-41 IV fəsil. AZƏRBAYCANIN SSRİ TƏRKİBİNDƏ O L DUĞU DÖVRDƏ (1923-1991) XALQIN Sİ YASİ M ƏDƏNİYYƏTİ....................................................... 42-87 §1. Siyasi mühacirət və sinfi düşmən axtarışı illərində (1920-1938) xalqın siyasi m ədəniyyəti............................... 42-49 §2. Ümumi icbari ibtidai təhsilə keçid və yaşlı əhalinin savadsızlığının ləğvi................................................ 49-52. §3. 1941-45-ci illər müharibəsi dövründə Azər baycanda hərbi-siyasi vəziyyət, Azerbaycan xalqı nın faşizm üzərində qələbədə tarixi xidməti...................... 53-58 §4. Azərbaycan generalları və admiralları.................................59-64 §5. Müharibədən sonrakı dövrün təzadlı siyasi həyatı və xalqın siyasi mədəniyyəti..................................................64-69 §6. Azərbaycanda siyasi təhsil sistem i...................................... 69-71 §7. Azərbaycanda sosializm cəmiyyəti qurulmasının siyasi nəticələri........................................................................72-77 295 §8. Sovetlər İttifaqının dağılması ərəfəsində Azər baycanda siyasi vəziyyət........................................................ 77-83 §9. 1990-cı ilin yanvar faciəsi.....................................................84-87 V fəsil. AZƏRBAYCAN MÜSTƏQİLLİYİNİN BƏR PASI VƏ MÖHKƏMLƏNDİRİLMƏSİ DÖV RÜNDƏ XALQIN SİYASİ MƏDƏNİYYƏTİ (Oktyabr 1991-2001).......................... 88 -1 2 0 §1. Müstəqilliyin elan olunmasından sonrakı ilk aylar da Azərbaycanda siyasi vəziyyət........................................ 88-92 §2. Azərbaycanda milli birlik ideologiyasının məzmu nu............................................................................................ 93-97 f
§4. Milli mintalitetimiz haqqında düşüncələT.......................102-109 §5. Milli mədəniyyətimizin müasir inkişafının əsas is tiqamətləri........................................................................... 110-117 §6. Dünya azərbaycanlılarının birinci qurultayı....................117-120 VI fəsil. DAĞLIQ QARABAĞ MÜNAQİŞƏSİ AZƏR BAYCANLILARA QARŞI ERMƏNİ SOYQI- RIMININ DAVAMIDIR.................................................121-126 VII fosil. AZƏRBAYCAN XALQININ XX ƏSRDƏ YE TİŞDİRDİYİ SİYASİ XADİM LƏR.............................127-161 § 1. Görkəmli siyasi xadimlər..........................................................128 1. Nəriman Nərimanov.................................................... 128-133 2. Heydər Əliyev...............................................................13?-13J §2. Prezident Heydər Əliyev Azərbaycanın XX əsr ta rixi haqqında........................................................................ 140-143 §3. Azərbaycanın digər siyasi xadimləri.............................. 14У-146 §4. Müstəqilliyin möhkəmləndirilməsi dövrünün ter ror qurbanları.......................................................................146-15 У §5. XX əsrin 90-cı illərində Azərbaycanın siyasi partiyaları............................................................................ 155-158 296 VTH fəsil. ERM ƏNİ TERRORİZMİNİN AZƏRBAY CANDA XX ƏSRDƏ TÖRƏTDİYİ FƏLA K Ə TLƏ R VƏ FACİƏ LƏ R........................................... lSf-171 IX fəsil. XX ƏSRDƏ AZƏRBAYCAN-TÜRKİYƏ Sİ YASİ ƏLAQƏLƏRİNİN ƏSAS MƏRHƏ L Ə L Ə R İ............................................................................ 172-178 X fəsil. AZƏRBAYCANIN NEFT STRATEGİYASI.............179-182 X I fəsil. DÜNYA SİYASƏTİNDƏ AZƏRBAYCANIN İŞTİRAKININ GENİŞLƏNM ƏSİ...............................183-186 XII fəsil. AZƏRBAYCANIN MÜSTƏQİLLİYİNİN ON İLİNİN İLK YEKUNLARI VƏ XALQIN Sİ YASİ M ƏDƏNİYYƏTİNİN İNKİŞAFI..................... 187-206 § 1. Gənclərin hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsi və xalqın əxlaqı dəyərlərinin qorunması................................... 196-202 § 2. Ziyalılarımızın mənəvi məsuliyyəti........................... 202-206 XIII fəsü. VƏTƏNDAŞLIQ MÖVQEYİ MÜƏLLİFİN ELM İ YARADICILIĞINDA............................................... 2 0 7 - 285 I. M üəllifin beynəlxalq konfranslarda etdiyi mə ruzələrin m ətn ləri.......................................................... 208-234 § 1. Sürətli inkişaf yolu təcrübəsi.................................... 208-211 §2. Qafqaz uğranda döyüşlər - Böyük Vətən mühari bəsində qələbənin en mühüm mərhələlərindən bi ridir........................................................................... 211-216 §3. İslam mədəniyyətinə siyasi baxış............................. 217-220 §4. İslam mədəniyyəti və Qafqazın müsəlman xalqları... 221-227 §5. Bəşəri tərəqqidə islamın rolu və yeri........................228-234 II. «Oğuz rayonunun memarlıq abidələri və gör kəmli ziyalılan» (kinofflm üçün ssenari).....................235-242 III. M üəllifin nəşr olunmuş kitablarının və m əqalə lərinin bir hissəsinin xronoloji siyahısı........................243-250 297
IV. M üəllifin öm ür yolnnun əsas m ərhələləri və təl- tifa tla n ................................................................................ 251-25^ V. Ömürdən səh ifələr •■•••••ММ«ПММММММНМММММ*1И1М«И1М<И 255-271 VI. M üəllifin vətənpərvərlik v ə xatirə yerləri................. 272-285 1) Azərbaycanın müharibə veteranları........................... 272-277 2) Veteranlıq şərəfi.............................................................. 278 3) Oğuz rayonu haqqında mahnı
........................................... 279 4) Təmiz ad......................................................................... 280 5) Şəhid leytenant Tapdıq İsmayılovun xatirəsinə..................281 6) Münəwər bacımın xatirəsinə........................................... 282 7) Doğmaların xatirəsi......................................................... 283 8) Həyatın mənası......................................................... 284-285 XTV fəsil. MÜSTƏQİL AZƏRBAYCAN DÖVLƏTİNDƏ XALQIN SİYASİ MƏDƏNİYYƏT İNKİŞAF DADIR (nəticə əvəzi) .................................................... Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|