446
Qorqud” bu dildə yaranıb ərsəyə gəlib, yazıya alınıb.
Xalqımızın başdan-başa qanla yazılmış şanlı səhifələrlə dolu
qəhrəmanlıq tarixini bu dildə oxuyub mənimsəmişik. Babək
dönməzliyi, Koroğlu mərdliyi, Nəbi qeyrəti, Həcər dözümü,
Beyrək sədaqəti, Banuçiçək isməti bu dildə aşılanıb bizə. Bu
dildə öyrənmişik Şah İsmayıl Xətai uzaqgörənliyini, Heydər
Əliyev zəkasını və müdrikliyini. Azərbaycan dili ən azı
dəyişikliyə uğrayan dillərdəndir. Az dəyişilən dillər
uzunömürlü olur. Yaranmasından 1300 il keçməsinə
baxmayaraq, biz “Kitabi-Dədə-Qorqud” dastanının əlyazmasını
orijinaldan oxuyub başa düşə bilirik. Ancaq ingilis dili 400 il
ərzində o qədər dəyişikliyə uğrayıb ki, bugünkü ingilis
Şekspirin əsərlərinin XVI əsrə aid əlyazmasını tərcüməsiz
oxuya bilmir.
Dil milli mədəniyyətin təzahürüdür. Hər bir vətəndaş öz
doğma dilini dərindən bilməli, onun incəliklərinə yiyələnməli,
özündə nitq mədəniyyəti tərbiyə etməlidir. Öz ana dilini
bilməyən adam mədəni adam sayıla bilməz. Çalışmalıyıq ki,
şifahi və yazılı nitqimiz gözəl olsun. Bunun üçün də dilimizin
qayda-qanunlarını, normalarını mükəmməl bilməliyik. Harada
oluruqsa olaq, unutmamalıyıq ki, biz Azərbaycanı təmsil
edirik.
Dil elə bir sərvətdir ki, onu itirmək faciədir, dəhşətdir.
Millətin dilini əlindən almaq onu ölümə məhkum etmək
deməkdir. Görkəmli rus ədibi və pedaqoqu Uşinski demişdir:
“Bir millətin mal-dövlətini və hətta vətənini əlindən alsan,
ölüb-itməz, amma dilini alsan, fövt olar və ondan bir nişan
qalmaz. Bu sözdə böyük həqiqət var. Doğrudan da, dövlət
olmasa dil olmaz, dil olmasa cəmiyyət olmaz. Bu məvhumlar
bir-biri ilə bir başa əlaqəlidir. Dil inkişaf etdikcə cəmiyyət
inkişaf edir, cəmiyyət inkişaf etdikcə də dil inkişaf edir.
Firudin bəy Köçərli “Ana dili haqqında” adlı
məqaləsində yazırdı: “Hər bir millətin özünə məxsus ana dili
var ki, onun məxsusi malıdır. Ana dili millətin mənəvi
447
diriliyidir, həyatının mayəsi mənziləsindəndir. Ananın südü
bədənin mayəsi olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır.
Hər kəs öz anasını və vətənini sevdiyi kimi, ana dilini də sevir.
Bu Allahın bizə bəxş etdiyi gözəl nemətlərindən biridir,
onu əziz və möhtərəm tutmaq hər kəsin borcudur.
MÜASİRLİK VƏ MİLLİ DƏYƏRLƏR
(DİL BAXIMINDAN)
Tələbə: Elmi rəhbər:
Əliyev İlkin Vüqar oğlu Abdullayeva Könül
II kurs 733.6 qrup
Dil xalqın ruhunun təzahürüdür: dil onun ruhu,ruh isə
onun dilidir.(Humbolt)
Hər bir xalq öz dili ilə yaranır. Ancaq xalqın dilini
yaşatmaq, inkişaf etdirmək və dünya mədəniyyəti səviyyəsinə
qaldırmaq xalqın qabaqcıl adamlarının, elm, bilik xadimlərinin
fəaliyyəti nəticəsində mümkün olur. (Heydər Əliyev)
Azərbaycan xalqının dili onun milli varlığını müəyyən
edən başlıca amillərdəndir. Dilimiz xalqın keçdiyi bütün tarixi
mərhələlərdə onunla birgə olmuş, onun taleyini yaşamış,
üzləşdiyi problemlərlə qarşılaşmışdır. O, xalqın ən ağır
günlərində belə onun milli mənliyini, xoşbəxt gələcəyə olan
inamını qoruyub möhkəmləndirmişdir.
XIX əsrdən müşahidə olunmağa başlayan ilk qloballaşma
elementləri millətçiliyin güclənməsinə yol açdı.Millətlərin bir
kökdən törəməsi doktrinası hakim nəzəriyyəyə çevrilsə də, bu
yöndə inteqrasiyanın reallaşması dil müxtəlifliyi ucbatından
uğur
qazana
bilmədi.
Dünya
nəinki
vahid
oldu,
özünəvurğunların əlində daha da parçalandı. Latın və fransız
dillərinə söykənən humanizm və kosmopolitizmlə səciyyələnən
maarifçiliyin yerinə hər bir xalqın özünəməxsusluq ideyası ilə
milli birliyə çağıran romantika gəldi. Bu da hər xalqın dilinin
448
çiçəklənməsi üçün geniş yollar açdı.
Azərbaycan
dilinin dövlət dili kimi yaşaması,
möhkəmlənməsi, inkişaf etməsi də bizim ən böyük
nailiyyətlərimizdən biridir. Bu, təkçə dil məsələsi deyil, həm də
azərbaycançılıq məsələsidir”.
Milli ideologiya, milli tarix, milli dil, din, milli
mədəniyyət və incəsənət, milli özünüdərk bizim milli-mənəvi
dəyərlərimizdir.
..Hər bir azərbaycanlı öz milli mənsubiyyətinə görə qürur
hissi keçirməlidir və biz azərbaycançılığı-Azərbaycan dilini,
mədəniyyətini,
milli-mənəvidəyərlərini,
adət-ənənələrini
yaşatmalıyıq" (H.Əliyev).
Hər bir xalqın mənəvi sərvətləri sırasında həmin xalqın
ana dilinin heç bir dəyərlə müqayisəyə gəlməyən müstəsna
əhəmiyyəti vardır. Ana dili xalqın varlığını təmin edən ən
dəyərli amildir. Xalq bütün maddi və mənəvi sərvətlərini, hətta
torpaqlarını itirib yalnız dilini saxlasa, öz varlığını qoruyub
mühafizə edə bilər. Lakin, tarixin də dəfələrlə sübut etdiyi
kimi, bütün sərvətlərini saxlayıb, dilini itirən xalq məhvə
məhkumdur. Ana dili yalnız sadəcə ünsiyyət vasitəsi deyil,
xalqın dünyagörüşünün, düşüncə tərzinin, ümumən mənəvi
varlığının ifadə vasitəsidir. Buna görə də müasir beynəlxalq
inteqrasiya şəraitində ana dilimizin qorunması, əsas mənəvi
dəyər kimi onun toxunulmazlığının və işləkliyinin təmin
edilməsi bir millət və dövlət olaraq bizim ən başlıca
vəzifəmizdir.
İnkişaf etmiş zəngin dil mədəniyyətinə sahib olan xalq
əyilməzdir, ölməzdir, böyük gələcəyə malikdir. Ona görə də
xalqımıza ulu babalardan miras qalan bu ən qiymətli milli
sərvəti hər bir Azərbaycan övladı göz bəbəyi kimi qorumalı,
daim qayğı ilə əhatə etməlidir. Biz fəxr edirik ki, kökləri çox
qədim dövrlərə bağlanan dilimiz müstəqillik əldə etmiş
xalqımızın əsas ünsiyyət vasitəsidir.
Hər bir xalqın milliliyini, mənəvi dəyərlərini yaşadan,
Dostları ilə paylaş: |