Azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet



Yüklə 0,89 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə13/35
tarix14.09.2018
ölçüsü0,89 Mb.
#68610
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   35

 
39
yuta münasibəтlяrinin təşkili foрмası olub, beynəlxalq təsər-
rüfatın инкишафындан иряли эялир вя дювлятлярарасы разылашмалар-
ла тянзимлянир.  
Еhtiyat valyuta statusunu  əldə etmяyin obyektiv ilkin 
yollаrы aşağıdakılardır: 
- ölkənin istehsalda, mal və kapital ixracında, qızıl-valyu-
ta еhтийyaтlaрыnda dünyada apaрыcı mövqeyə malik olması; 
-  inkişaf  etmiş  kredit-baнk  sisteminə  (hяmçinin  xaric-
də) malik olması; 
- təşkil edilmiş və tutumlu bоrc kapitalı formasına ma-
lik oлмası; 
- valyuta əməliyyatlaрыныn liberallaşdıрыlması. 
Beynялхalq  hesablaşma  vahidlərinя  aşağıdakılar  aid 
edilir: 
1. SDR (borc almaq üçün xüsusi hüquq). 
2. AVRO (Avropa valyuta vahidi). SDR BVF-da, (bey-
нəлхalq  nаьdsыz  hesablaşmalar)  AVRO  isə  Avropa  qtisadi 
Birliyinin  Avropa  əməkdaşlığı  Fondunda  hesablaşmalar 
üçün  istifadə  olunur.  Bu  beynəлхalq  aktivlərin  şərti  dəyяri 
valyuta sяbяtinə daxil  olan  valyutalaрыn  dəyəri və  məzənnяsi-
nin dяyişməsinin orta çəkili kəmiyyяti bazasынda hesablanır. 
Beynяlxalq  valyuta  likvidi  valyuta  sisteminin  elemen-
tidir. Valyuta likvidinə aşağıdakılar daxildir: 
- qızıl-valyuta ehtiyatlaры; 
- BVF ehtiyat kreditləri; , 
- SDR vя AVRO ilя hesablar.  
 
1.2. Valyuta məzənnəsi: təsir edən  
amillər və tənzimləmə 
 
Valyuta mяzяnnяləri aşağıdakı kimi fяrqləndirilir: 
- qятi müяyyən edilmiş valyuta məzənnяləri. Onlar dar 
чярчивядя дяйişilir; 
-
  тяrяddüd edən valyuta mяzяnnəlяri. Onlar valyutanын 
базар тяляb və tяklifindən asılı olaraq dəyişir. 


 
40
Valyuta  məzənnəsinə  təsir  eden  amillər  sırasına  aşağıda-
kıları aid etmək olar: 
-
 pul vahidinin alıcılıq qabiliyyяti və inflyasiya;  
-
  tədiyyə balansынын vəziyyəti; 
-
  müxtəlif ölkələrdя tərqli faiz dərəcяlяrinin mövcudluğu; 
-
 valyuta bazarlaрыnın vязиyyяtи vя valyula ilя möhtəkirliк.  
Valyuta tənzimlənməsi tədbirləri sırasынa ашаğıdakıları 
aid etmək olar: 
- devalvasiya və revalvasiya siyasəti; 
- valyuta məhdudiyyяtləri; 
- valyuta məzənnələri rejiminin tətbiqi və s. 
Valyuta  tənzimlənməsi  metodlaрыnı  müəyyən  şərtilik 
dəряъяsi ilə tam liberal, natamam liberal və qeyri-liberal val-
yuta tянзimlяmələri kimi fərqləndirmək olar. 
3. Azərbaycanın valyuta sistemi. 
Azяrbaycan  Respublikasında  valyuta  sisteminin  яsa-
sıны 1992-ci ildə tədavülə buraxılmış manat təşkil edir. Val-
yuta münasibətləri sahəsində əsas qanunverici akt «Valyuta 
tənzimi  haqqынda»  Azərbaycan  Respublikasынын  Qanunu 
hesab olunur. Bu qanun ölkədя valyuta яməliyyatlaрыnын hə-
yata keçirilməsi prinsiplяrini, valyuta tənzimi və valyuta nə-
zarəti  orqanlaрыныn  sяlahiyyяtlərini,  funksiyalaрыны,  hüquqi 
vя  fiziki  şəxslərin  valyuta  sяrvətlərinə  sahib  olmaq  və  bun-
lardan istifadə etmək, onlar barəsində sərəncam vermək sa-
həsində  hüquqlaрынын,  vəzifələrini  vя  valyuta  qanunverici-
liyinin pozulmasına görя məsuliyyəti müəyyяn edir. 
 Hal - hazırda Azərbaycanda valyuta birjalaрыnda tələb 
və  təklifdən  asılı  olan  «üzən»  valyuta  məzənnəsi  fəaliyyət 
göstяrir.  Dollaрыn  manata  olan  rяsmi  məzяnnəsini  Milli 
Bank Bakı Бanklararası Valyuta Birjasынын (BBVB) nəticə-
ляri əsasынda müəyyяnlяşdirir. 
 Azərbaycanda valyuta əməliyyatlaрыны Milli Bankın müva-
fiq lisenziyasıны alan banklar və digər kredit idarяləri apara bilər. 
Xarici  valyutalaрыn  alqı-satqısı  səlahiyyətli  kommersi-
ya  бanklari  tяrəfindən  həyata  keçirilir.  Xarici  valyutalaрыn 
alqı-satqısı  üzrə  sövdəlяşmяləri  birbaşa  olaraq  sяlahiyyяtli 


 
41
banklar öz aralaрыnda, həmçinin Azяrbaycan Milli Bankынын 
müяyyənlяşdirdiyi qaydalar vя şərtlər çərçivəsindя fəaliyyətи 
göstяrяn  valyuta  birjalaры  ilя  həyata  keçirə  bilərlər.  Xarici 
вalyutalaрыn alqı-satqısına səlahiyyəti olmayan banklar mü-
daxilə edя bilmяz 


 
42
 I I   Ф Ə S   
 
DÜNYA VALYUTA S STEM N N TƏKAMÜLÜ  
VƏ MÜAS R VALYUTA PROBLEMLƏR   
 
2.1. Qızыл metal staнdartındaн qızыл-deviz  
standartına kid 
 
Dünya  valyuta  böhranынын  mяrhəляlяri.  Bu  böhranын 
1929-1933-cü  илlяrя  tяsadüf  edən  birinci  mərhяləsində  aqrar 
ölkяlяrin  вя  müstямляkялярин  valyutaları  qiymətdяn  düşdü. 
Dünya базарынda xammala olan tяləbin azalması, həmиn öl-
kələrin  tяdiyyя  балаnsında  böyük  kəsirin  əmələ  gəlməsi  ilə 
müşahidə  olunurdu.  Беля  ki,  aqrar  ölkəlяr  və  müstям-
ləkяlərин  satdıqlaры  xammalын  гиймяти  50-70  %  ucuzlaşdığı 
halda,  onлaрыn  idxal  etdiyi  mallaрыn  гиймяти  əввялки  сявий-
йядя qalırdı. 
kinci mяrhəlяdя dünya valyuta sisteminin zəif nöqtəsi 
rolu Алманийа вя Avstriyaныn payынa düşdü. 1931-ci ilin or-
talaрыna  тясадüf  edяn  bu  mərhələ  hяmin  ölkəlяrdяn  xarici 
kapitalын эетмəsi, rəsmi qızıl ehtiyatынын azalması və bank-
larын мцфlisləşmяsilə xarakterik idi. Almaniyada faktiki ola-
raq qызыl станdartı ləğv edildi. 
Böhranын  яn  yüksяk  hяddə  çatdığı  üçüncü  mərhələdə 
(1931  -ci  ilin  payızı)  Böyük  Britaniya  qızıl  standartынı  ləğv 
etdi.  Ясас  sяbяb  isя  tədiyyə  balansıныn  pisləşməsi  idi  (ixracын 
чятинляшмяси vя görünməz яməliyyatlardan gяlirlяrin azalması). 
Бu  мярщялядя  Böyük  Britaniya  Almaniyadan  fərqli  olaraq 
vаlyula mяhdudiyyətləri həyata keçirmяdi. 
Valyuta blokları. Dünya valyuta sistemi valyuta blok-
laрыna аyrıldı. Müəyyən şərtilik dərəcяsi ilə valyuta bloklarы-
нın aşağıдаkı xarakterik cəhətlяrini ayırmaq olar: 
-  asılı  valyutalaрыn  məzяnnəsi  qrupa  başçılıq  edən  ölkənin 
valyutasынa bağlanır; 
- bloka daxil olan ölkələrin beynəlxalq hesablaşmaları hege-
mon ölkənin valyutasынda həyata keçirilir; 
- blok üzvlərinin valyuta ehtiyatlaры hegemon ölkədə саxlaнылыr; 
- asılı valyutalarын tямinatçısı rolunda hegemon ölkənin хя-
зиnədarlıq vekselləri və dövlət istiqrazlaры çıxış edir. 


Yüklə 0,89 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   35




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə