Azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
6 yəti, aparılan dünya dövlətlərinin və regionlarının inkişaf mo- dellərinin təsiri artdıqda ciddi dəyişikliklərə məruz qalır. Qlobal maliyyə mühitinə aşağıdakılar daxildir: 1. Beynəlxalq maliyyə bazarlarının mövcud vəziyyəti; 2. Beynəlxalq bank işinin mövcud durumu; 3. Beynəlxalq maliyyə korporasiyalarında, institutların- da və beynəlxalq portdal investisiyalarında mövzu olan şərait. Beynəlxalq maliyyə idxal-ixrac əməliyyatlarının ödənmə- si, beynəlxalq kreditin verilməsi və investisiya qoyuluşu, bey- nəlxalq sosial müdafiənin qorunması və sair bu kimi sferada dünya valyutasının hərəkəti ilə bağlı maliyyə münasibətlərinin məcmusudur. Lakin, valyuta münasibətləri maliyyə münasibət- ləri demək deyil və bunları fərqləndirmək gərəkdir. Belə ki, valyuta idxal-ixrac əməliyyatlarının, kredit və investisiya qoyu- luşlarının, dövlətlərarası borcvermə və s. əməliyyatların həyata keçirilməsi üçün istifadə olunan ödəniş vasitələrinin məcmusu- dur. Qısa desək beynəlxalq maliyyə isə həmin valyuta ehtiyat- larının səfərbərə alınması, valyuta fondlarının yaradılması və bölgüsündəki meydana gələn maliyyə münasibətlərin məcmu- sudur. Bu münasibətlər dünya ölkələri və beynəlxalq maliyyə qrumları arasında formalaşır, inkişaf edir. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin aparıcı sistemi kimi çıxış edən beynəlxalq ma- liyyənin sərhədləri təkcə ayrı-ayrı ölkələrin sərhədləri ilə məhdud- laşmır. Bu münasibət dünya iqtisadiyyatının əsasını təşkil edir. Beynəlxalq maliyyənin ən mühüm təzahür formaların- dan biri beynəlxalq kreditdir. Beynəlxalq kredit borc kapitalı- nın faizlə birgə qaytarılmaq şərti ilə hərəkətidir. Beynəlxalq kreditin subyekti kimi dövlət, beynəlxalq maliyyə institutu, xü- susi banklar, beynəlxalq və regional valyuta kredit təşkilatları, müstəqil investorlar qismində hüquqi və fiziki şəxslər çıxış edir. Beynəlxalq kredit münasibətlərinin yaranması və inkişafı ə sasında müxtəlif subyektlər tərəfindən iri həcmdə əmtəə və valyuta ehtiyatlarının yığımı, eləcə də kapital vasitələrinə ölkə sərhədlərindən kənarında yaranan tələb çıxış edir. Beynəlxalq 7 maliyyənin təzahür forması kimi çıxış edən beynəlxalq kredit milli iqtisadi sərhədləri aşır. Beynəlxalq kreditin mənbəələri müxtəlif ola bilər. Bura bankların cəlb etdikləri vəsaitləri, hö- kumətin sərancamında olan vəsaitləri və s. aid etmək olar. Bey- nəlxalq kredit müxtəlif məqsədlərə xidmət edir. Bu borc alan tərəfin ehtiyacları ilə bağlıdır. Hazırda beynəlxalq kredit daha çox istehsal prosesinə yönəldilir. Eyni zamanda, bura iqtisadi islahatların dəstəklənməsi, iqtisadi təhkükəsizliyin aradan qal- dırılması, eləcə də digər məqsədlər daxildir. Hər bir iqtisadi kateqoriya kimi beynəlxalq kredit də bir sıra funksiyaları yerinə yetirir. Bu funksiyalar borc kapitalının beynəlxalq sferada hərəkətinin xüsusi cəhətlərini göstərir. Bunlar aşağıdakılardır: - istehsalın genişləndirilməsi, eləcə də borc kapitalının ölkələr arasında təkrar bölgüsü; - kapitalın birləşdirilməsi və mərkəzləşdirilməsi; - ölkə iqtisadiyyatının tənzimlənməsi. Yüksək kapital ehtiyatlarına malik ölkələrdə istehsal pro- sesinin kapitallaşdırılması və sürətləndirilməsi beynəlxalq kre- ditin əsas müsbət rolu kimi çıxış edir. Bu yolla istehsalın fa- siləsizliyi təmin edilmiş olur. Eyni zamanda beynəlxalq kredit istehsal prosesinin halqaları arasında sıx əlaqə yaradır. Bey- nəlxalq kredit istehsalın beynəlmiləlləşməsi, mübadilə prosesi- nin genişlənməsi, əməyin beynəlxalq bölgüsünün həyata keçi- rilməsi və bununla da vahid dünya bazarının formalaşmasında mühüm rola malikdir. Digər tərəfdən, beynəlxalq kredit vəsait- ləri hökumətin üzərinə düşən funksiyaların icrası zamanı mey- dana çıxan maliyyə boşluqlarını aradan qaldırır. Bura dövlət büdcəsinin ehtiyaclarının ödənməsi məqsədi ilə cəlb edilən xarici kreditlər aiddir. Bu kreditlərə aşağı inkişaf səviyyəsinə malik ölkələrdə daha çox ehtiyac yaranır. Həmçinin beynəlxalq kredit tədiyyə balansında əmələ gələn kəsirin aradan qaldırıl- masına xidmət edir. Bu dövlətin pul-kredit siyasətinə xidmət etməklə yanaşı beynəlxalq ticarətin normal inkişafına şərait ya- 8 radır. Beynəlxalq kredit münasibətləri məhsulların dünya baza- rında reallaşmasını sürətləndirir. Belə ki, müasir şəraitdə idxal- ixrac əməliyyatlarının böyük hissəsi kredit münasibətləri əsa- sında həyata keçirilir. Beynəlxalq kreditin müsbət cəhətləri ilə yanaşı mənfi təsirləri də mövcuddur. Bu baxımdan onun iqti- sadiyyatda dərin disporsiyalara gətirib çıxarmasını göstərmək olar. Belə ki, ölkə iqtisadiyyatının daha güclü, yəni, yüksək im- kanlara, gəlirə malik sahələri beynəlxalq kredit vasitəsilə güc- ləndiyi halda, digər sahələr inkişafdan geri qalmış olur. Məs., bu gün daha çox ölkəmizin neft sektoru kreditləşdirilir. Buna ə sas səbəb isə daha çox gəlir, risklərin az, dünya bazarında neft məhsullarına daha çox tələbin olmasıdır. Həmçinin iqtisadiyya- tın zəif sahələrinin beynəlxalq kredit bazarına çıxışı mümkün- süzdür. Bu halların qarşısını almaq üçün beynəlxalq kredit sər- hədlərinin gözlənilməsi çox vacibdir. Beynəlxalq kredit sərhəd- ləri ölkənin xarici borc vəsaitinə olan borcun həcmindən, kredi- tin müddətindən, faiz dərəcələrindən və s. asılıdır. Bu obyektiv sərhədin pozulması ölkədə dərin xarici borc böhranına yol açmış olur. Beynəlxalq kredit münasibətlərinin müxtəlif formaları mövcuddur. Bu baxımdan beynəlxalq kredit bir neçə xüsusiy- yətinə görə təsnifatlaşdırılır. Müddətinə görə: qısamüddətli (18 aya qədər); ortamüddətli (18 aydan 7 ilə qədər); uzunmüd- dətli (7 ildən yuxarı). Təyinatına görə: maliyyə kreditləri, kom- mersiya kreditləri, aralıq kredit. Növünə görə: əmtəə krediti və valyuta krediti. Təqdim edilən borcun valyuta növünə görə: kreditor ölkənin valyutası ilə verilən kredit, borcalanın ölkəsi- nin milli valyutası ilə verilən kredit, qeyri-iştirakçı ölkənin val- yutası ilə verilən kredit, valyuta səbəti əsasında formalaşan beynəlxalq valyuta vahidləri ilə verilən kreditlər (SDR). Təmi- natlığına görə: təminatlı kredit, blank kreditləri. Texniki təqdi- matına görə: borcalanın hesabına köçürülən nağd kreditlər: de- posit sertifikatları, aksept formasında kreditlər, borc istiqrazları və s. Kreditor subyektin müxtəlifliyi baxımından: bank kreditləri, Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|