Azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet

 
88
köçürmяlяr apaрыr. Belə əməliyyatlarын iştirakcılaры kimi aşa-
ğ
ıdakılaры göstərmək olar: 
- köçürmə edən (borclu); 
- köçürmə edənin bankı; 
- köçürmə qяbul edənin bankı; 
- pul köçürən bank; 
- köçürməni alan. 
Bank köçürmяləri poçtla və ya teleqrafla həyata keçi-
rilя bilir. Hazırda SV FT sistem ilə köçürməlяr də geniş ya-
yılmaqdadır.Bank köçürmələri hesablaşmanыn digяr forma-
laры  иля  birlikdə  aparıla  bilər.  dxalçı  mala  görя  köçürmяni 
aparmaq üçün bank kreдitinə tez-tez müraciət edir.  
Bank  köçürmələri  malgöndərmədən  əввəl  və  sonra 
həyatа  keçirilməsindən  asыlı  olaraq  fərqləndirilir.  Mallaрыn 
və  ya  xidmətlərin  haqqının  əvvяlcədən  ödənilməsi  avans 
ödяnиşlяri  malgöndərmədяn  sonra  ödənişlяr  isя  açıq  hesab 
formasынdа hesablaşmalar adlaнır. 
Veksel və çekляrdən istifadəetмə hesaбlaşmalar. 
Mal  gюndərən  və  mal  alan  (ödəyici)  arasынda  mal  vя 
xidmяtlяrə görя hesablaşмalar xüsusi veksel-sяnəd яsasынda, 
ödяməlяrin vaxtı uzadılaraq apaрыlmasıdır. 
Veksel-ciddi  müяyyənləşdirilmiş  qanuni  formada  borc 
öhdəçiliyidir  və  onun  saщibinə  vaxtı  çatdıqda  borcludan 
vekseldя qeyd edilmiş pul mяbləğini tələb etmək hüququ ve-
rir. Vekseлин iki əsas forмası fərqlяndirilir: sadə və köçürмə. 
Sadə veksel (solo veksel) - məktub фоrmasынda sənəd-
dir  vя  veksel  təqdim  ödəniş  sadə  və  şərtsiz  юhdəliyidir  ki, 
vəsaiт  alanıн  əmri  ilя  müяyyənləşdirilmiş  pulu  mяblяьində, 
tələb olunan müddяtdə vя yerdə ödяyir. Sadə vekseli ödəyici 
özü yazır. 
Beynəlxalq  hesablaşmalarda  ixracçынın  idxalçıya  тяq-
dиm  etdiyi  köçürmя  vekseli  (tratt)  -  mяktub  sənяdidir.  Bu 
veksel  verənin  (kreditorun)  veksel  üzяrində  göstərilmiş  pul 
mяblяği üçüncü şяxsə ödənilməsi üçün sюzsüz ямрdir. 

---

 
89
Qeyd  edək  ki,  veksel  özüнdя  lazımi  göstəriciləri  əks 
eтdiрмялидир.Bu  göstəricilərdən  hяr  hansı  birinin  olmamağı 
vekseliн hüquqi qüvvяsini itirir: 
  vekseldя  ilk  növbədя  «veksel»  sözü  yazılmalı  vя 
vekseliн yazıldığı dildə olmalıdır; 
  vekselin tərtib edildiyi müddət vя yer; 
  müəyyənləşdirilmiş pul məbləğinin ödənilməsi üçün vəd; 
  pul  məbləğinin  rəqəm  və  yazı  ilə  göstərilməsi  (dü-
zəlişə yol verilmir); 
  ödəmənin müddəти;  
  ödəmənin yeri; 
  юdəmяnin  kimə  və  hansı  şəxsin  əmri  ilя  apaрыldığı 
göstərilməli; 
 veksel təqdim edənin imzası qələmlə yazılmalıdır.  
 
5.3. Valyuta клirinqləri 
 
Beynəlxalq  hesablaşmalar  sferasынa  dövlətin  müdaxi-
lяsi-dövrü olaraq istifadə olunan valyuta kliringlərində təza-
hцр  edilir.  Valyuta  klirinqlяri  dedikdя  iki  və  daha  çox  öl-
kənin  hökumətlяri  arasынda  beynəlxalq  tələb  və  öhdəlik-
lərinin  qarşılıqlы  zaçotunун  məcburiliyi  haqqında  imzalan-
mış razılaşma başа düşülür. 
Valyuta klirinqi daxili bankлararası klirinqlərdən фərq-
ləniр.  Belə  ki,  banklar  arasынda  daxili  klirinq  könüllü  apa-
рыlır, valyuta klirinq isə məcburidir. 
Ölkələrarası  klirinqi  razılaşması  olduqda  idxalçı  və 
iхracçılar klirinq üzrə hesablaşmalardan iмtina edə bилməz-
lər vя nəhayət daxili klirinqdən zaçotun saldosu təcili şəkil-
də pula çevrilir, valyuta klirinqинdə isə saldonun ödənilməsi 
probleми meydana çıxır. 
Ölkənin  valyuta-iqtisadi  vəziyyətindən  asılı  olaraq, 
valyutа klirinqləri müxtəlif məqsədli ola bilər. Həmin məq-
sədləря aşağıdakılar aid edilir: 

---

 
90
-  qızıl-valyuta  ehtiyatlaры  sərf  etmədən  tədiyyə  balan-
sınын tarazlaşdырыlması; 
- aktiv tədiyyə balansına мalik kontragentdən güzяştli 
kreditin aлыnması; 
- digər ölkənin ayры-seçkilik hərəkətlərinə (diskrimina-
siya) cavab; 
- aktiv tədiyyə balansына malik ölkənin tərəfинdən pas-
siv tədiyyя balansına malik ölkənin maliyyələşdirilməsi. 

---

 
91
V I  F Ə S   L  
 
BEYNƏLXALQ KRED T MÜNAS BƏTLƏR  
 
6.1. Beynəlxalq kredit iqtisadi kateqoriya kimi 
 
Beynəlxalq  iqtisadi  münasibətlər  sistemində  beynəlxalq 
kredit borc kapitaлыnın hərəkəti olub, valyuta və mal resursla-
рыnın  qaytaрыlma  şərti  ilə  müddətli  verilməsi  və  əvəzində  faiz 
юdяnilməsi  ilə  əlaqədardır.  Kreditor  və  borcalan  kimi  xüsusi 
müəssisələr, dövlət idarələri, hökumət, beynəlxalq və regional 
valyuta-kredit və maliyyə təşkilatlaры iştirak edir. 
Kredit  kateqoriyasынын  növü  olmaqla  beynəlxalq  kre-
dit digər iqtisadi kateqoriyalarla (mənfəət, qiymət, pul, val-
yuta mяzənnəsi, tədiyyə balansı vя s.) və bazarын iqtisadi qa-
nunlaры ilə əlaqədardır. 
Beynəlxalq  kredit  kapitalын  dövriyyəsinin  bütün  mər-
hələlərində iştirak edir: 
- pul kapitalınын idxal avadanlıqlaрыna, xammala və s. 
çevrilməsинdə; 
- bitmiş istehsalın kreditlяşməsindя; 
- dünya bazarlaрыnda mal satışынda. 
Beynəlxalq kredit beynəlxalq dövriyyədə satış və ödя-
niş  arasынda,  istehsal  və  istehlak  arasında  vaxt  fərqləri  ilə 
əlaqədard
ır. Beynəlxalq kreditin formalaры aşağıdakılardır: 
-  kapitalын  dövriyyəsi  prosesində  onun  bir  hissəsinin 
pul formasынda müəssisələrdə sərbяstlяşməsi; 
- banklar tərəfındən səfərbяr edilən pul yığımlaры.  
Beynəlxalq kreditə tələbatı şərtləndirən səbəblər aşağıda-
kılardır: 
- təsərrüfatda vəsaitin dövriyйəsi; 
- istehsal və satışын xüsusiyyətləri; 
-xarici iqtisadi sazişlərin həddi və icra müddətlərindяki 
fərqlər; 
- istehsalın genişlяndirilməsi üçün böyük капитал гойу-
лушларынын zəruriliyi. 
 

---