Azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
9 broker kreditləri, hökumət kreditləri, beynəlxalq maliyyə institutla- rının dövlətlərarası kreditləri, ixrac kreditləri, qarışıq kreditlər və s. Beynəlxalq əmtəə və xidmət bazarının inteqrasiyası kimi təzahür edən qloballaşma hal-hazırda inkişaf edən proseslərin mərkəzindədir və ölkələr bu prosesdən qaçılmazdır. Qlobal ma- liyyə inteqrasiyası dünya maliyyə bazarının inteqrasiyasıdır. Bir çox EOÖ-in bu prosesdən uzaqlaşmağa can atmasına bax- mayaraq, həqiqətən inkişaf edən kommunikasiya və maliyyə münasibətləri bu inteqrasiyanı zəruriləşdirir. Önəmli deyil ki, ölkə qlobal kapital qoyuluşunda iştirak etsin, lakin yetər ki, bir çox neqativ halların qarşısını alan və inanılmaz dərəcədə mən- fəətli olan maliyyə inteqrasiyasının nümayəndəsi olsun. Məhz düzgün makroiqtisadi mühitin yaranması üçün əsas amillərdən biri effektiv maliyyə inteqrasiyasıdır. Beynəlxalq maliyyə və maliyyə qloballaşması son onil- likdə dünya iqtisadiyyatında ən vacib istiqamətlərdən biri ol- muşdur. Bu proses yüksələn aktiv və passivdə baş verməklə, ölkənin ÜDM ya da maliyyə dəyərlərində əks olunur. Bundan başqa ümumdaxilolmaların genişlənməsi üçün beynəlxalq ma- liyyə və maliyyə qloballaşması xarici xalis aktivlərin diffuzi- yazı üçün şərait yaradır. Geniş mənada beynəlxalq maliyyə və maliyyə qloballaşması əsası 1944-cü ildə qoyulmuş Bretton- Vudz sisteminin yaradıcılarının ifadə etdikləri mühitə yaxın qlobal iqtisadiyyatı formalaşdırıb və makroiqtisadiyyata təsiri yeni bir beynəlxalq valyuta sisteminin formalaşdırılması zəru- riyyətinə uyğun başa düşülür. Ümumiyyətlə maliyyə qloballaşması haqqında aşağıdakı sualları cavablandırsaq onun mahiyyətinə varmaq olar: I. Maliyyə qloballaşması bizim idarəmiz altında olan bir prosesdirmi? Beynəlxalq maliyyənin nəticəsi kimi təzahür edən ma- liyyə qloballaşması bu gün elə bir səviyyəyə çatıb ki, bu prosesdə iştirak etmək artıq zəruri hala gəlib. Bu, xüsusilə də bizim kimi kiçik ölkələr üçün daha böyük bir məna kəsb edir. 10 Ə lbəttə ki, hər hansı bir ölkənin hökuməti tək tərəfli olaraq bu prosesdə iştirak etməyi rədd edə bilər. Ancaq iqtisadi olaraq belə bir qərardan doğacaq daxili və xarici təzyiqlərə tab gətirə bilmək çox çətindir. Həmçinin belə bir siyasət bugünkü dün- yada rasional deyildir. II. Maliyyə qloballaşmasının potensial faydaları nələrdir? Bu potensial faydaları aşağıdakı kimi cəmləyə bilərik: ‐ Beynəlxalq kapital bazarlarına daxil olma ölkələrə, is- tehlaklarını zaman boyunca hamarlaşdırma fürsəti verir. ‐ Ölkələr ehtiyac duyduqları kapitalı cəlb edərək daha yüksək investisiya səviyyəsinə və iqtisadi artıma nail ola bilərlər. Bundan başqa cəlb edilən kapitalla birlikdə ölkələrə tex- noloji “know ‐how” da daxil olmaqdadır. Bunun nəticəsində də ölkədə məhsuldarlıq artmaqdadır. ‐ Sərbəst kapital hərəkətləri hökumətləri makro iqtisa- diyyatı daha səriştəli idarə etməyə təşviq və məcbur edir. ‐ Sərbəst kapital hərəkətləri ölkənin daxili maliyyə bazarlarının dərinliyini və genişliyini artırır. III. Maliyyə qloballaşmasının görünən mənfi təsirləri nələrdir? Bu mənfi təsirlərin ən önəmlilərini aşağıdakı kimi cəmlə- yə bilərik: ‐ Böyük miqyaslı kapital hərəkətləri ölkədə makroiqti- sadi natarazlıq yarada bilər. ‐ Qısamüddətli kapital hərəkətlərinin köçəri olması ölkə iqtisadiyyatını kövrək vəziyyətə gətirə bilər. ‐ Kapital marketlərindəki asimmetrik informasiya nəticəsində kapital effektli bir şəkildə hərəkət etməyə bilər. IV. Bütün bunlara baxmayaraq, bir ölkə kapital hərəkətlə- rinin müsbət təsirlərindən maksimum səviyyədə faydalanmaq və mənfi təsirlərini minimumda tutmaq üçün nələr etməlidir? Bu prosesində iştirak etmək ən rasional variantdırsa, ölkə aşağıdakı islahatları aparmağa məcburdur: 11 ‐ Makro iqtisadi sabitliyi təmin eləmək üçün, həm dün- yadakı, həm də ölkə daxilindəki vəziyyəti nəzərə alan məntiqli maliyyə və pul siyasəti tətbiq eləmək; ‐ Daxili maliyyə sisteminin effektli işləməsini təmin elə- mək; ‐ Lazım olan hüquqi və struktur islahatları aparmaq. Maliyyə qloballaşmasının bir nəticə də aktivlərin qiy- məti və valyuta hərəkəti ilə əlaqədər olan maliyyə münasibətlə- rinin təkmilləşməsidir. Bundan başqa aktivlərin qiyməti inves- tisiya fondunun dəyərindəki dəyişiklikləri dinamikləşdirir. Mə- sələn,ölkəmizdə xalis passivlərin dəyəri uyğun hərəkətləri tam dərəcədə intensivləşdirir, səhm bazarına heç bir mənfi təsir göstərmir və valyutamızı elastikləşdirir. Əlbəttə, aktivlərin qiyməti və valyutaların beynəlxalq investisiyada hərəkəti, müxtəlif aktiv və passivlərə olan tələbin maliyyə gəlirlərinin və valyuta dərəcələrinin ən vacib hərəkət- verici amili olana qədər görünməyəcək. Bundan başqa burada maliyyə və ticarət arasında qarışıqlı təsir var ki, bu da xalis xarici aktiv və valyuta məzənnələri arasındakı əlaqələri təmin edir. II. Beynəlxalq maliyyə və valyuta siyasəti. Beynəlxalq pul axını bizim dünyanın digər ölkələri ilə beynəlxalq maliyyə əlaqələrimizi daha da mürəkkəbləşdirir. Pul axını əmtəə və xidmətlərin hərəkəti kimi asanlıqla beynəl- xalq sərhədləri aşır. Faktdır ki, pul idxal və ixracı ödəmək üçün sərhədləri keçməlidir. Bundan başqa adamlar daha çox mən- fəət, yüksək faiz dərəcəsi və qiymətli kağız əldə etmək üçün pullarını sərhədlərdən keçirir. Əmtəə və xidmət ticarəti kimi pul axını da makrogəlirləri dəyişdirir. Ölkədə real faiz dərəcələri yüksək olanda ora pul axını da sürətli olur və xarici investorları cəlb edir. Digər ölkələr ilə müqayisədə daha stabil inkişaf siyasətinə malik ölkələrə pul yönləndirilir. Həmçinin ölkədən pulun sərhədləri aşmasına əsas amil idxalın ödənilməsi, investisiya qoyuluşu, torpaq, kapital, işçi alınması və s. bu kimi xərclərdir. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|