106
8.5. Regional inkişaf banklaры
Regional inkişaf banklarынa aşağıdakıları misal göstər-
mək olar:
Asiya ııkişaf Bankı;
Amerika nkişaf Bankı;
Afrika nkişaf Bankı.
107
I I B Ö L M Ə
XAR C ÖLKƏLƏR N PUL-KRED T SИSTEM
I X F Ə S И L
AMER KA B RLƏŞM Ş ŞTATLARININ
PUL-KRED T S STEM
9.1. ABŞ-ın pul sistemi
Hazırda ABŞ - ın pul tədavülünün quruluşunu
мüəyyяn edən üç əsas pul emitentlərini qeyd etmяk
lazımdır:
-
Maliyyə Nazirliyi (xəzinədarlıq);
-
Mərkəzi Bank (Federal Ehtiyat Sistemi);
-
Koмmersiya bankları.
Mərkəzi Bank banknotların emissiyasını üç yolla
həyata keçirir:
kredit idarəlяrinя kommersiya veksellərinin uçotu
formasında kredit verməklə;
dövlət qiymətli kağızlarınын tяminatı ilə xəzinənin
креditləşdirilмəsi;
xarici valyutaya mübadilə edilməklə, banknotların
buraxыlması.
9.2. ABŞ-ın kredit sistemi
ABŞ-ın başlıca kredit institutu olan Federal Ehtiyat
Sisteminə aşağıdakılar daxildir:
- 12 federal ehtiyat bankı (FEB);
- çoxsayлы banklar. 1913-cü ildə qebul edilmiş Federal
Ehtiyat aktına müvafıq olaraq;
108
- FES-in üzvü olan bütün banklar öz xüsusi kapitalının
6 %-ni üzvlük payı kimi FEB-nin xüsusi kapitalı üçün ayır-
malıdır:
- qısamüddətli əmanətlərin 3 %-ni və tələb olunana qə-
dər olan əmanətlərin 7 %-dən 13 %-ə qədər məblяğinin bu
banklarda ehtiyat kimi saxlamaq.
Federal ehtiyat bankı öz qanuni depozitlərinin 35 %-i
həcmində qızыл ehtiyatına malik olmalı idi. Beləliklə, Fe-
deral ehtiyat banklarının passivi аşağıdakılardan ibarətdir:
-
цzv banklaрыn üzvlük payı əsasında yaradılmış xüsusi
kapital;
-
бanknot emissiyası;
-
bank depozitlяri.
Emissiya banklarından başqa ABŞ - ın bank sisteminя
aşağıdakı banklar daxildir:
-
kommersiya bankları;
-
investisiya bankları;
-
qarşılıqlı-əmanət bankları;
-
bankir evləri.
109
X F Ə S L
BÖYÜK BRИTANИYANIN PUL-KRED T S STEMИ
10.1. Böyük Britaniyanын pul sistemi
Böyük Britaniyanın pul vahidi funt-sterlinqdir. Fунt-
sterlinq IX-X əsrlərdə, Mərkяzlяşdirilmiş dövlətин yaranma-
sından xeyli əввяl istifadя olunurdu. XIV яsrdя ngiltяrяdя
dövriyyяyя qızıl фунт-sterlinqlяr çıxmış vя XVIII əsrin axır-
larынa qədər bimetallizm pul sistemi fəaliyyət göstərmişdir.
XVIII əsrin sonu XIX əsrin əввəllяrindя ngiltərə ilk qızıl
moномеtallizmi dövləti oldu. 1798-ci il qanununa görə gü-
müş pulların kяsilmяsi qadağan olundu. Gümüş pullarla
ödяnişlərə mяhdudiyyətlər qoyuldu. Bu, ngiltяrənin Fransa
ilя müharibə apardığı dövr idi. Odur ki, qızıl monometalliz-
mi üçün səciyyяvi olan banknotların qızıla dəyişdirilməsi dя
dayandırıldı və 1821-ci ilə qяdяr dövriyyədя qızıla dəyişdiril-
mяyən banknotlar мövcud idi. Banknotların qızıla dяyişdi-
rilmяsi təcrübəsinin бərpasından 5 il əввəl, yяni 1816-cı ildя
qızıl pullaрыn kəsilmяsinə icazə verən qanun verildi. Qızıl
rəsmi olaraq pul sisteminin яsasına çevrildi. 1821-ci ildяn
1914-cü ilə qədяr ngiltərədə qızıl-pul standartı fəaliyyət
göstяrirdi. R.P 1 aktına görə (1844-cü il) banknotların emis-
siyası, demək olar ki, 100 % qızılla təmin olunurdu.
Pul emitentlərinя həmçinin kommersiya bankları
aiddir. Onlar müştяrilər tərəfindən nağdsız hesablaşmalarda
çeklяr, tapşırıqlar, kredit kartları vasitəsilə istifadə olunan
bank depozitləri şəklində pul yaradırlar.
Bank depozitləri müxtəlif qaydada meydana gəlir:
- nağd pulların qəbul edilmяsi vasitяsilə;
- ssudaların verilməsi prosesində banklar tərяfindən
yaradıla bilər;
- istiqrazların, qiymətli kağızların və xarici valyutala-
rın alınması vasitəsилə.
110
10.2. Böyük Britaniyanын kredit sistemi
Böyük Britaniyanın bank sistemi ikipillяlidir: birinci
pillədя Mərkяzi Bank, ikinci pillədя isə kommersiya
(depozit) və ixtisaslaşdıрылmış – ticarяt, xarici, яmanяt bank-
laры və uçot evlяri durur.
Böyük Britaniyanın Mяrkяzi Bankı - ngiltяrя Bankı
səhmdar şirkəti kimi 1694-cü ildə Fransa ilя müharibя apar-
maq цçün krala borc vermək məqsədilə parlamentin qərarı
ilə yaradılmışdır. Parlamentin icazəsi olmadan bank krala
borc verя bilməzdi. ngiltərя bankına qızıl-gümüş alıb-sat-
maq, köçürmə veksellяri buraxmaq, kommersiya veksellяri
ilə əmяliyyatlar aparmaq, təminatlı borc vermək imkaны ve-
rildi. ngiltərя bankı tarixində 1946-cı il əlamяtdar olmuş-
dur. Belə ki, bu ildə ngiltərя bankı milliləşdirilmiş, onun
kapitalı xəzinədarlığa verilmiş və keçmiş sehmdarlar isə
dövlət istiqrazları şəklindя kompensasiya almışdılar.
Ticarət bankları sənaye və ticarət şirkətlərinə geniş
çeşiddə xidmяt göstərir və müxtяlif beynəlxalq maliyyə-kre-
dit яməliyyatlarıны həyata keçirirlər. Ayrı-ayrı ticarət bank-
larıныn arasındakı fərqə baxmayaraq, onların fəaliyyət dai-
rəsini aşağıdakı seqmentlərə bölmək olar:
- beynяlxalq maliyyə-kredit əməliyyatları;
- emissiya-təsis fəaliyyяti və şirkətlərə tяşkilati məslя-
hяt xidmяti;
- depozitlərin qəbulu, ssudaların verilməsi, aksept vя
digər ənənəvi bank əməliyyatları;
- etimad əməliyyatları.
Dostları ilə paylaş: |