Azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
12 Bu gün azad kapital axını milli və regional iqtisadi hə- yatda əsas rol oynayır. nkişaf etmiş dünyanın beynəlxalq ma- liyyə və kapital bazarı ilə bağlı manevr etməsi üçün üzən val- yuta məzənlərindən yaxa qurtarmasına baxmayaraq, valyuta məzənnə siyasəti bu bazarla əlaqəni saxlayır. Biz valyuta mə- zənnə siyasətinin istiqamətlərinə və funksiyalarına yeni bir as- pektdə yanaşmalıyıq. Valyuta məzənnələri milli siyasətlərin ə sas punktudur. Müasir pul iqtisadiyyatında heç kəs gündəlik artan-azalan maliyyə ölçülərindən təcrübələnməyə bilməz, əha- li hər gün məzənnəyə fikir verir və gələcəkdə baş verə biləcək neqativ halların qarşısını almaq üçün əvvəlcədən tədbir görür. Valyuta məzənnələrinin hərəkətini sözlə izah etmək və proqnozlaşdırmaq çətindir. Təəccüblü deyil ki, Mərkəzi Bank valyuta məzənnələrinin hərəkətini modelləşdirmək üçün uyğun işlər aparır. Bu modellərə açıq faiz pariteti, uzunmüddətli tədiy- yə pariteti, daxili və xarici balansı özündə birləşdirən balanslı val- yuta məzənnələri, qısamüddətli valyuta məzənnə siyasəti, milli makroiqtisadi modellər (portfel balans modelləri və monetar model), əmtəə qiymətləri ilə bağlı olan modellər, ümumi açıq balanslı makroiqtisadi modeli misal göstərmək olar. Paritetlik tez-tez açıq faiz pariteti kimi işlədilir. Bunun valyuta bazarına təsiri olduqca böyükdür. AFP gözlənilən mə- zənnə dəyişikliklərini göstərir, ancaq onların səviyyəsini yox, AFP tələb edir ki, hər bir faiz dərəcəsi gözlənilən böhrana uy- ğ un olsun. Çox vaxt bu model inflyasiyanın proqnozlaşdı- rılmasında istifadə edilir. Belə bir müzakirə var ki, inflyasiya ya sabit məzənnə fərziyyəsi, ya AFP, ya da Mərkəzi Bankın məzənnə hərəkətləri üzərində proqnozlaşdırılsın. Çünki, faiz dərəcələri ilə valyuta məzənnələri arasında böyük əlaqə var ki, bunlar da birbaşa inflyasiyaya təsir göstərir. Tədiyyə pariteti də valyuta məzən- nələrinin proqnozlaşdırılımasında istifadə edilir. AFP həmçinin Mərkəzi Bank tərəfindən aparılan struk- tur makroiqtisadi model üçün ən optimal siyasətdir. Bununla 13 belə Mərkəzi Bank valyuta məzənnələrinin cəmləndiyi struktur modeldən istifadə etməklə xarici borcların ödəmə risklərini azalda bilər. Bir çox ölkələrdə o, cümlədən Braziliyada bu mo- deldən istifadə edilir və model özündə S bərabərliyini, Philips ə yrisini, Teylor qaydasını və AFP-ni birləşdirir. Maliyyə siyasəti təkcə regional deyil, həm də beynəlxalq sferanı əhatə etməlidir. Ölkədəki sabit iqtisadi inkişaf (aşağı dərə- cəli inflyasiya, elastik valyuta, real faiz dərəcələri və s.) maliyyə siyasətinin beynəlxalq maliyyədə yerini və rolunu müəyyən- ləşdirir. Bunun üçün önəmlidir ki, ölkədə düzgün valyuta siyasəti həyata keçirilsin. Valyuta siyasəti dövlətin daxili valyuta bazarında hə- yata keçirilən xarici valyuta ilə əməliyyatların və xarici valyuta məzənnəsinin tənzimlənməsi istiqamətində apardığı daxili və xarici iqtisadi siyasətdir. Valyuta siyasəti Mərkəzi Bank və digər maliyyə-kredit təşkilatları qismində mərkəzi hökumət or- qanları tərəfindən həyata keçirilir. Mərkəzi Bankın yürütdüyü pul siyasəti ölkədə makroiqtisadi stabilliyin təmin olunmasına və ölkənin əlverişli beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin qorunub saxlanmasına yönəldilir. Dayanıqlı makroiqtisadi sabitlik və aşağı inflyasiya davamlı iqtisadi artımın və əhalinin sosial rifa- hının yüksəldilməsinin əsas şərtləridir. Valyuta siyasəti tədiyyə balansının müsbət saldoya çatması üçün aparılan beynəlxalq maliyyə siyasətinin tərkib hissəsidir. Dövlət valyuta siyasətinin ə sas elementləri kimi, valyuta intervensiyasından və məhdudiy- yətlərindən istifadə edir. Valyuta intervensiyası dövlətin bank qismində valyuta tənzimləməsi məqsədi ilə valyuta bazarına müdaxiləsidir. Mər- kəzi Bank valyuta bazarında xarici valyutanın kütləvi təklifi və ya yığılması yolu ilə valyuta bazarını tənzimləyə bilir. Valyuta intervensiyasından çox vaxt ölkəyə mal və xidmətlər idxalının ixraca nisbətdə daha sürətlə artması nəticəsində milli valyuta kursunun xarici valyuta kursuna nəzərən aşağı düşdüyü şə- raitdə valyuta kursunun stabilləşdirilməsi üçün istifadə olunur. 14 Valyuta məhdudiyyətləri dövlətin ölkədaxili valyuta ba- zarındakı əməliyyatların, eləcə də ölkəyə xarici valyuta daxil- olmalarının və ölkədə milli və xarici valyuta çıxarmalarının məhdudlaşdırılması istiqamətində həyata keçirdiyi valyuta tən- zimlənməsi siyasətidir. Əsas etibarilə valyuta məhdudiyyəti valyuta bazarında valyuta məzənnəsinin tənzimlənməsinə xid- mət edir. Valyuta məhdudiyyəti milli iqtisadiyyatın xarici təsir- lərdən qorunması məqsədi güdür. Valyuta məhdudiyyəti konkret məsələlər üzrə qərar və göstərişlərə xidmət etməklə, valyuta qanunvericiliyinə əsasla- nır. Valyuta məhdudiyyəti konkret olaraq aşağıdakı məqsədlərə xidmət edir: I. Tədiyyə balansının tarazlaşdırılması; II. Valyuta kursunun sabitliyinin qorunması; III. Valyuta qiymətlilərinin dövlətin əlində cəmləndirilməsi və ondan valyutanın tənzimlənməsində istifadə. Valyuta məhdudiyyəti aşağıdakı məsələləri özündə birləşdirir: a) beynəlxalq ödəniş və kapitalın hərəkətinin tənzimlən- məsi, qızılın, pul nişanlarının və qiymətli kağızların hərəkətinin tənzimlənməsi; b) xarici valyutaların sərbəst alqı-satqısının qadağan olunması və aparılıb-gətirilməsinin məhdudiyyətləşdirilməsi; c) xarici valyutanın və valyuta dəyərlilərinin dövlətin ə lində cəmləndirilməsi. Valyuta məhdudiyyəti beynəlxalq iqtisadi münasibət- lərin müxtəlif sahələrində tətbiq edilir; xarici ticarətdə, görün- məyən əməliyyatlarda, kapitalın və kreditin hərəkətlərində, qı- zıl və xarici valyutalarla aparılan əməliyyatlarda və s. Tədiyyə balansı üzrə valyuta məhdudiyyətinin 2 əsas sahəsi ayrılır: cari əməliyyatlar (ticarət və qeyri-ticarət əməliy- yatları); maliyyə əməliyyatları (kapitalın və kreditin hərəkəti, gəlirlərin köçürülməsi və vergilərin ödənilməsi). Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|