202
doğulduğu aydan 16 yaşına çatanadək verilən aylıq müavinət 2007-ci
ildə ödənilmir. Bu dəyişiklik əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin sosial
durumunu yaxşılaşdırmaq məqsədilə hazırlanan "Ünvanlı dövlət
sosial yardımı haqqında" qanun qəbulu ilə əlaqədardır.
5.3. Azərbaycan Respublikasında ünvanlı dövlət sosial
yardımının tədbiq olunması
Sosial yardımın məqsədi aztəminatlı ailələrin sosial müdafiəsinin
təmin edilməsindən ibarətdir.
Sosial yardımın əsas prinsipləri aşağıdakılardan ibarətdir:
1. ünvanlılıq - sosial yardım yalnız aztəminatlı ailələrə təyin
olunur;
2. ədalətlilik - sosial yardım ailənin orta aylıq gəliri ilə hər bir ailə
üzvü üçün ehtiyac meyarının məcmusu arasındakı fərq məbləğində
təyin olunur;
3. bərabərlik - sosial yardım bütün aztəminatlı ailələrə təyin
olunur.
Ünvanlı dövlət sosial yardımının tədbiqi ilə bağlı əsas anlayışlar
aşağıdakılardır:
- ünvanlı dövlət sosial yardımı dedikdə, aztəminatlı ailələrə
dövlət tərəfindən göstərilən pul şəklində yardım başa düşülür;
- ehtiyac meyarı dedikdə, əhalinin əsas sosial-demoqrafik qrupları
üzrə yaşayış minimumundan asılı olaraq ünvanlı dövlət sosial
yardımının təyin edilməsi məqsədilə dövlət büdcəsi ilə birgə hər il
üçün təsdiq olunmuş hədd başa düşülür;
203
- ailə dedikdə, qohumluq və ya qanunvericiliklə müəyyən
olunmuş digər xüsusiyyətlərə görə bağlılığı olan, birgə yaşayan,
ümumi ev təsərrüfatına malik şəxslər və yaxud tənha yaşayan şəxslər
başa düşülür;
- aztəminatlı ailə dedikdə, orta aylıq gəlirləri hər bir ailə üzvü
üçün ehtiyac meyarının məcmusundan aşağı olan ailə başa düşülür.
Əhalinin aztəminatlı təbəqəsinin sosial durumunu yaxşılaşdırmaq
məqsədilə qəbul olunmuş "Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında"
qanun bu məsələlərin həllində mühüm rol oynayır. Qanun sosial
yardımın məqsəd və prinsiplərini, habelə təyin olunmasının hüquqi
əsaslarını və bu sahədə yarana biləcək münasibətləri tənzimləyir.
Ünvanlı dövlət sosial yardımı aztəminatlı ailələrə dövlət tərəfindən
göstərilən maddi yardımdır. Bu yardım orta aylıq gəlirləri ehtiyac
meyarlarından aşağı olan ailələrə şamil edilir. Belə bir qanunun
fəaliyyət göstərilməsi üçün yaranmış zərurət aztəminatlı ailələrin
aldığı müavinatların az olmasından irəli gəlir. Sosial yardımın məbləği
ailənin orta aylıq gəliri ilə hər bir ailə üzvü üçün ehtiyac meyarının
məcmusu arasında yaranan fərq məbləğində hesablanır. Ehtiyic
meyarı mərhələlərlə ölkə üzrə yaşayış minimumuna çatdırılır. O ki,
qaldı qanunla nəzərdə tutulan "ehtiyac meyarı"nın məbləğinə,
"Yaşayış minimumu haqqında" Qanuna görə, yaşayış minimumu
əhalinin sosial demoqrafik qrupları üzrə ayrı-ayrılıqda hesablanır.
Məsələn, ailə ata, ana, bir uşaq və babadan ibarətdirsə, onda yaşayış
minimumu onların hər biri üçün ayrı-ayrılıqda götürülür, ehtiyac
meyarı da həmin yaşayış minimumuna nisbətən təyin olunur və bütün
204
bunlar cəmlənərək ailə üçün ümumi ehtiyac meyarı hesablanır.
Əhaliyə göstərilən sosial yardımların həcmi konkret məbləğlə ifadə
olunmur. Yardımın məbləği ailə üzvlərinin sayına müvafiq olaraq
hesablanır. Ailələr arasındakı tarazlığı qorumaq üçün onların
gəlirlərindəki fərq nəzərə alınmaqla, sosial ədalət prinsiplərinin yerinə
yetirilməsinə kömək edir. Mütəxəssislər hesab edir ki, ünvanlı sosial
yardımların tətbiqi ilə yanaşı ölkədə Sosial Müdafiə İnstitutunun
yaranması zəruriyyəti meydana çıxır.
Qanunun tətbiqi ilə əlaqədar olaraq əhalinin nəinki gəlirlərinin
qiymətləndirilməsi, həmçinin zərurət daxilində hər bir ailənin öz
evində əmlak və gəlirlərinin səviyyəsini qiymətləndirmək imkanı əldə
olunur. Qanuna görə, adambaşına nəzərdə tutulmuş məbləğdən aşağı
gəliri olan ailə aztəminatlı hesab olunur və dövlət həmin ailəyə sosial
yardım göstərir.
Minimum əmək haqqının məbləği artdıqca, sosial yardımın da
məbləğində dəyişiklik olunur. Qanunun fəaliyyəti ilə bağlı uşaq pulu
başqa şəkildə ödənilir. Əgər ailə aztəminatlıdırsa, onun hər bir uşağına
deyil, ailədə olanların sayına müvafiq olaraq müavinətlər ödənilir.
Ünvanlı
dövlət
sosial
yardımı
haqqında
Azərbaycan
Respublikasının
qanunvericiliyi
Azərbaycan
Respublikasının
Konstitusiyasından, bu Qanundan, digər normativ hüquqi aktlardan
və
Azərbaycan
Respublikasının
tərəfdar
çıxdığı
beynəlxalq
müqavilələrdən ibarətdir. Sosial yardım almaq hüququ olan ailələr
sosial yardım hüququna orta aylıq gəliri onlardan asılı olmayan
səbəblərdən (ailə üzvlərinin əmək qabiliyyətinə malik olmaması,
205
ailənin əmək qabiliyyətli üzvünün müvafiq icra hakimiyyəti orqanında
işsiz kimi qeydə alınması, vəfat etməsi, məhkəmə tərəfindən itkin
düşmüş və yaxud ölmüş hesab edilməsi, azadlıqdan məhrum edilməsi,
ailə üzvünün olduğu yerin məlum olmaması və s.) hər bir ailə üzvü
üçün ehtiyac meyarının məcmusundan aşağı olan aztəminatlı ailələr
malikdirlər.
Sosial
yardım
dövlət
büdcəsinin
vəsaiti
hesabına
maliyyələşdirilir. Sosial yardımın məbləği ailənin orta aylıq gəliri ilə
hər bir ailə üzvü üçün ehtiyac meyarının məcmusu arasında yaranan
fərq məbləğində hesablanır.
Cədvəl 5.3
Aztəminatlı ailələrə verilən ünvanlı dövlət sosial yardımı
(ilin əvvəlinə)
2007
2008
2009
Ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailə üzvlərinin
sayı, nəfər
218673
364059
749965
1 nəfərə düşən aylıq ünvanlı dövlət sosial
yardımının məbləği, manat
8.36
17.38
22,0
Cədvəl 5.3-dən görqündüyü kimi, 2008-ci ilin əvvəlinə olan
statistik məlumatlara əsasən ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailə
üzvlərinin sayı 2007-ci ilə nisbətən 66,5% artmışdır. Bir nəfərə düşən
aylıq ünvanlı dövlət sosial yardımının məbləği 2008-ci ildə 108%
artmışdır. Bu əsaslı artım aztəminatlı ailələrə göstərilən dövlət
qayğısının bariz nümunəsidir. Əhalinin yaşayış minimumu
səviyyəsindən aşağı vəziyyətdə yaşayan qruplarının həyat səviyyəsini
yüksəltmək məqsədi ilə həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsidir.
Dostları ilə paylaş: |