Azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ «magġstr hazirliği məRKƏZĠ» Əlyazması hüququnda
Bank bazarının müĢtəri qrupları və məkan üzrə
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MüĢtərilər qrupu Səciyyəvi cəhətləri
33
2.2. Bank bazarının müĢtəri qrupları və məkan üzrə quruluĢu
Bank bazarının strukturlaşdırılması üçün növbəti meyar bank xidmətlərinin istehlakçıları (bankların faktiki və potensial müştərilərinin) qruplarıdır. Bank bazarının müştəri qrupları üzrə seqmentləşdirilməsi ən müxtəlif əlamətlər üzrə aparıla bilər: hüquqi, iqtisadi, coğrafi, demoqrafik, davranış əlamətləri və s. Müştərilərin hüquqi statusundan asılı olaraq bazarın seqmentlərə bölünməsi halında bank xidmətlərinin müəssisələr (hüquqi şəxslər) və əhali (fiziki şəxslər) üçün bazarlarının fərqləndirilməsi nəzərdə tutulur. Amerika praktikasında bazarla- rın bu iki növü, müvafiq sürətdə, topdansatış bank bazarı və pərakəndə bank bazarı adlanır. Bu təsnifat, öz növbəsində daha da detaliaşdınla bilər. Məsələn, Qərbi Av- ropa kredit təsisatlarının çoxunda aşağıda göstərilən müştəri qrupları fərqləndirilir: •
əhali (ev təsərrüfatları); •
müəssisələr; •
ictimai təşkilatlar; •
maliyyə təsisatları. Həmin bazarların daha xırda seqmentlərə bölünməsi xeyli dərəcədə bank müəssisəsinin öz qarşısına qoyduğu konkret məqsədlərdən asılıdır. Məsələn özəl müştəriiər bazarını demoqrafik əlamət üzrə seqmentləşdirmək səmərəli ola bilər. •
•
yaxın vaxtlarda ailə qurmuş gənclər (25-30 yaş); •
«stajlı» ailələr (25-45 yaş); •
«yetkin yaşda» olan şəxslər (40-55 yaş); •
pensiyaya çıxmağa hazırlaşan (yaşı 55 və daha artıq olan) şəxslər. 34
Bu qruplardan hər birinin nümayəndələrinin bank xidmətlərinə təlabatına təsir göstərən səciyyəvi cizgiləri 2.1. saylı cədvəldə göstərilmişdir. Müəssisələr (işgüzar firmalar) bazarını onlarının ölçüsü əlamətinə görə seq- mentlərə bölmək olar (bu məqsədlə satışın həcmi, işçiiərin sayı və başoqa meyar- lardan istifadə etmək olar). Məsələn Böyük Britaniyada müəssisələr dövriyyənin həcminə görə 3 qrupa bölünür: xırda firmalar (dövriyyənin həcmi 0,5 milyon funt sterlinqə qədər), orta firmalar (dövriyyənin həcmi 0,5-4,9 milyon funt sterlinq), iri firmalar (dövriyyənin həcminə 5 milyon funt sterlinq və daha artıq). Seqmentləş- dirmənin digər mühüm əlaməti firmanın sahibkarlıq fəaliyyətini xarakteridir (sə- naye, kənd təsərrüfatı, ticarət, xidmətlər sahəsi və s.). Müştərilərin həmin iki əla- mət üzrə qərb ölkələrinə tətbiqən fərqləndirilən qruplarının səciyyəvi cizgiləri 1.3. saylı cədvəldə göstərilmişdir. Bank bazarının strukturlaşdırılması üçün bir meyar da məkan əlamətidir. Bu əlamətə görə aşağıdakı sektorları fərqləndirmək olar: •
hüdudunda yarana bilər; •
milli (daxili) bank bazarı. Aynca götürülmüş bir ölkə çərçivəsində yaranır; •
dünya bazarı və ölkəiərarası birliklər bazarı (məsələn Avropa İttifaqı). Qeyd etmək lazımdır ki, bank bazarının məkan strukturu bu və ya digər ölkələrin inzibati-ərazi bölgüsü ilə üst-üstə düşməyə bilər. Buna görə də biz həmin strukturu ərazi strukturu və ya coğrafi struktur deyil, məhz məkan strukturu adlandırırıq. Bəzi ölkələrdə (onların ərazisinin kiçik və əhalisinin sayının az olması vacib deyil) lokal bazarlar mahiyyət etibarı ilə mövcud olsa da onların sərhədləri çox qeyri-müəyyəndir, halbuki başqa ölkələrdə bank rqabəti əsas etibarı ilə lokal
35
bazarlarda baş verir. Bu, konkret ölkənin iqtisadiyyatının inkişaf səviyyəsindən, onun regionlarının mqtisadi inteqrasiya dərəcəsindən, bankların müştərüərinin müxtəlif qruplannın imkanlarından və bir sıra başqa amillərdən asılıdır.
Məsələ burastndadır ki, bazarın sərhədləri alıcının müvaifq ərazilərdə əmtəə (indiki halda bank xidmətləri) almaq üçün tqtisadi imkanların olması və həmin ərazüərin hüdudlarından kənarda bu imkanın olmaması ilə müəyyən ediür. qərbdə müasir teiekomunikasiya vasitələrinin yüksək səviyyədə inkişaf etməsi bankların müştərilərinə (ilk növbədə firmalara) bəzən minlərcə kilometr məsafədə yerləşən maliyyə təsisatlarının xidmətlərindən istifadə etmək imkanı verir. Buna tələbat ölkənin iqtisadiyyatında inteqrasiya prosesləri nəticəsində yarana bilər (məsələn Qərbi Avropa olduğu kimi).
Rusiya isə əksinə, bank bazarlarının aşkar nəzərəçarpan lokal xarakteri ilə seçiiən ölkələrə nümunədir. Buna səbəb - telekomunikasiyaların zəif inkişaf etməsi və Rusiyanın hələ bazar iqtisadiyyatının və ona adekvat bank sisteminin formalaşmasının yalnız başlanğıc mərhələdə olmasıdır. Cədvəl 1.1. Əhalinin bank bazarının yaş əlamətinə görə seqmetlərə bölünməsi (Qərb ölkələrinin nümunəsində) MüĢtərilər qrupu Səciyyəvi cəhətləri Gənclər (16-22 yaş) Tələbələr; ilk dəfə işə girən şəxslər; nikah bağlamağa hazırlaşan nisbətən yaşlı şəxslər Yaxın vaxtlarda ailə qurmuş gənclər (25-30 yaş) llk dəfə ev və uzunmüddətli istehlak malları alan insanlar «Stajlı» ailələr (25-45 yaş) Karyerası artıq formalaşmış, lakin maliyyə sərbəstliyi məhdud olan insanlar. Onların birinci dərəcəli vəzifəsi - mənzil şəraitini yaxşılaşdırmaq, əilənin maliyyə baxımından qorunmasını təmin etmək, uşaqlara təhsil verməkdir. «Yetkin yaşda» olan şəxslər (40-55 yaş) Bu kateqoriyaya aid adamların maliyyə öhdəlikləri azaldıqca onlann gəlirlərinin artması müşahidə otunur. Onların ən mühüm vəzifəsi - pensiya təminatını planiaşdırmaqdır. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|